جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رعایت حقوق شهروندی به معنای مسئولیت ها و امتیازاتی که شخصِ تابع کشوری از آن برخودار است به عنوان یکی از شاخصه‌های ثبات و امنیت در جوامع مطرح می‌باشد، و در اسلام نیز حقوق شهروندی و عوامل ثبات و امنیت در جامعه اسلامی با توجه به مبانی و اهداف قرآنی آن در قالب شهروند جهانی تحت عنوان خلیفه خدا در روی زمین مطرح می ­باشد. شهروندی که با کرامت اخذ شده از خداوند در راستای برقراری جامعه توحید محور با حفظ ارزشهای الهی - انسانی در پهنای دنیا متعهد است. بر همین اساس بررسی مؤلفه‌های تشکیل‌ دهنده حقوق شهروندی اسلامی لازم و ضروری می‌نماید. گزارش قرآن از دنیا و ارتباط آن با آخرت و محوریت خداشناسی و توحید عبادی و نقش و اهمیت آن در پیشرفته دانستن جوامع اسلامی و مسئولیت حاکمیت و دولت‌ها در برابر رعایت و حفظ و توسعه پایدار حقوق شهروندی در زمینه حقوق مدنی، حقوق سیاسی، حقوق اقتصادی - اجتماعی، حقوق فرهنگی و حقوق قضایی و همچنین تعهد احاد جامعه بشری در مقابل آن از جمله مباحثی است که از دیدگاه قرآن در این مختصر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.

آفرینش انسان و جهان، از بحث‌های چالش‌برانگیز در تاریخ اندیشه است. با آغاز دوران مدرنیسم، آفرینش انسان وجهه­ای طبیعت­گرایانه و الحادی به خود گرفت. در این بین، الهی‌دانان پویشی در تلاش برای برپاداشتن وفاق بین دیدگاه طبیعت­گرایانه و خداباورانه در مسأله‌های گوناگون، ازجمله آفرینش انسان برآمدند. آن‌ها با ناچیز جلوه‌دادن قدرت الهی و ادعای قدرت استقلالی انسان، آفرینش بدون ماده پیشین را رد کردند و با طرح تأثیر ناچیز خداوند در آفرینش انسان، به خودآفرینی و آفرینش تدریجی و تکاملی انسان قایل شدند؛ اما توجه به مبانی عقلی و فلسفی اندیشمندانی چون علامه طباطبایی; و استاد مصباح یزدی; در رابطه ‌با مسأله‌هایی همچون وجوب ذات الهی و فقر ذاتی انسان، دیدگاه آنان را با اشکالات کلانی روبه‌رو می‌کند. این پژوهش، با روش توصیفی‌ _ ‌تحلیلی و انتقادی، در نهایت به این نتیجه می‌رسد که مبانی چنین دیدگاهی، افزون بر نبود دلیل در برخی موارد، با قواعد عقلی اثبات‌کنندة قدرت مطلق الهی هم ناسازگاری دارد. همچنین میان وجود شر و قدرت مطلق الهی، هیچ تنافی‌ای وجود ندارد.

رفتار اخلاقی، مهمترین سنجه فاعل اخلاقی در اخلاق فضیلت است. مایکل اسلوت، به عنوان یک فیلسوف اخلاق معاصر در غرب، فاعل مبنایی را به عنوان متن اندیشه خود، بستر تبیین مولفه­های سمانتیکی و معرفتی فعل اخلاقی قرار داده است. در همین راستا، در مقاله پیش‌رو با شیوه توصیفی _ تحلیلی، به تبیین دیدگاه اسلوت و سپس نقد اندیشه او براساس مبانی فکری فیلسوف اخلاق اسلامی آیت الله مصباح‌یزدی، پیرامون فعل اخلاقی پرداخته شده است. یافته‌ها بیانگر آن است که اسلوت، معنا و معرفت را در بستر «فاعل مبنای سرد» و «فاعل مبنای گرم»، تبیین کرده است و در معنا و معرفت، دو بنیاد جداگانه را به کار می­گیرد. آیت الله مصباح‌یزدی، فضیلت «خیرخواهی» را _ که به عنوان بنیادی‌ترین فضیلت اخلاقی، در نظرگاه اسلوت، عنصر محوری ماهیت فعل اخلاقی است _ ، یک فضیلت درجه دوم و فرعی در نظر می‌گیرد. از سویی، اصل «فاعل فرضی» در معرفت‌شناسی فعل اخلاقی از نگاه اسلوت را هم به اندازه بینش شهودی و خیلی اندک می‌پذیرد. بنابراین بر این باور است، «ایمان» به خدا و روز قیامت به عنوان فضیلت درجه اول و مصداق کامل سعادت انسان، دارای چنان امکانی است که بهترین رویکرد سمانتیکی و معرفتی از فعل اخلاقی را ارایه می‌کند و در عین حال، عملی بودن اخلاق را به چالش نمی­ کشد.

تحلیل مفهوم الزام اخلاقی از مسائل مهم در قلمرو فلسفه اخلاق است. اندیشمندان بسیاری در میان فلاسفه غرب وشرق، درباره تحلیل مفهوم الزام اخلاقی، مباحثی ارزشمند مطرح کرده‌اند؛ به تحقیق، سه تن از متفکران برجسته شیعی، یعنی مرحوم علامه طباطبائی(نظریه اعتباریات) وآیت الله محمد تقی مصباح یزدی(نظریه ضرورت بالقیاس الی الغیر) و آیت الله محمد صادق لاریجانی (نظریه الزامات نقس الامری ) مباحث دقیقی را در این‌باره صورت داده‌اند. این نوشتار،همراه با مسائل فرعی، تحلیل و بررسی این سه دیدگاه را در مسأله اصلی،‌ « مفاد "الزام اخلاقی" چیست؟ و مفهوم" الزام اخلاقی" بر اساس دیدگاه این اندیشمندان معاصر شیعی چگونه تحلیل می‌شود؟» عهده‌دار است. مرحوم علامه(ره)، مفاد "باید و نباید" اخلاقی، ضرورت و اعتبار ادعایی است؛ ضرورتی که از ضرورت تکوینی بین علت و معلول گرفته شده است الزام اخلاقی در واقع همین جعل و اعتبار ضرورت است بین انسان وفعل خود و این کار مجازی را برای آثاری که بران مترتب است انجام می دهد. آیت الله مصباح‌یزدی، مفاد "باید و نباید" ضرورت بالقیاس الی الغیر است و مفهوم الزام اخلاقی از مشاهده و نسبتی که میان فعل و صفت اخلاقی و هدف اخلاق که کمال و سعادت است (ضرورت بالقیاس) انتزاع می‌شود. آیت الله لاریجانی، مفاد "باید و نباید" ضروت و الزام است؛ ولی نه ضرورت اعتباری و نه ضرورت بالقیاس؛ بلکه ضرورت و لزومی که انسان درون خود به علم حضوری می‌یابد باید و نباید‌های اخلاقی بیانگر این الزام‌های نفسانی و درونی هستند. درنهایت دراین تحقیق با ذکر شباهتها وتفاوتها در تحلیلها و نظرات، رسیدن به تحلیل واحد در مفهوم الزام اخلاقی، را بررسی می‌شود.

از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز اﻧﺴﺎن ﻣﻌﺎد اﺳﺖ. ﺑﺎور ﻣﻌﺎد داراى ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﻬﻢ در ﺣﻴﻄﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻓﺮدى و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ و از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎى ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ دﻳﻨﻲ اﺳﺖ. جهت تربیت دینی افراد معاد باوری می تواند عامل موثری باشد. اعتقاد به معاد انسان را از احساس پوچی می رهاند و به وی احساس ارزشمندی داده و به زندگی او هدف می بخشد. لذا مشاهده می شود که جهت تربیت افراد در همه ادیان و همه کتب آسمانی توجه به معاد شده است. در این پژوهش نیز سعی شده که انواع روش های پرورش ایمان به معاد از منظر دو عالم بزرگوار شیعه آیت الله مکارم شیرازی و علامه مصباح یزدی مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش، کیفی و از نوع توصیفی ـ تحلیلی (تحلیل محتواي کیفی) و استنباط قیاس عملی است. همچنین به منظور گردآوري اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شد. یافته هایی که از پژوهش حاضر بدست آمد این بود که، هر دو عالم شیعه نامبرده در کلیات امر پرورش ایمان به معاد که شامل روش های ایجادی و اصلاحی است اشتراکات فراوان و اتفاق نظر دارند. مگر در توصیف و تفسیر و شیوه بیانشان. به طور خلاصه از اشتراکاتشان می توان گفت استفاده از مثال ها و اتفاقاتی که در طول تاریخ رخ داده و در قرآن وروایات به آن ها اشاره شده، نگاه به زندگی فردی و اجتماعی انسان، اثبات وجود معاد با استفاده از براهین و آیات قرآن، خود از روش های پرورش ایمان به معاد در انسان هاست. از همه مهمتر برای آنکه این روش ها موثر واقع شود باید همراه با اعتقاد و اصل توحید باشد و به تنهایی هیچکدام کارساز نیست. اما با توجه به تمام این اشتراکات این دو عالم وارسته تفاوت هایی دربیان شیوه ها دارند. برای مثال آیت الله مکارم شیرازی از روش تفسیری و روایی و علامه مصباح یزدی از روش فلسفی و کلامی بهره میبرند. همچین آیت الله مصباح یزدی به منظور ارتباط بیشتر همه جوانب زندگی انسان را در بیان معاد و پرورش آن به کار می گیرند اما آیت الله مکارم شیرازی بیشتر با استناد به آیات قرآن وجود معاد را تقویت می کنند. آیت الله مصباح یزدی از روش تفسیری که نظام مند و جامع استفاده می کنند و آیت الله مکارم بیشتر به رفع شبهات پیرامون آیات معاد می پردازند.

هدف تحقیق: بررسی تشکیک در وجود و بررسی مناقشات نوصدرائیان است. پرسش های تحقیق: وجود معقول اولی است یا ثانی‭ ؟‬جایگاه بحث تشکیک کجاست‭ ؟‬رابطه‌ی مفهوم با مصداق چگونه است‭ ؟‬استلالل بر تشکیک در وجود آی کافی است‭ ؟‬روش تحقیق: کتابخانه‌ای. یافته های تحقیق: تعریف جدیدی برای معقولات ثانیه‌ی فلسفی مبتنی بر عروض و انصاف آن ها در خارج. کافی بودن استلال تشکیک در وجوذ برای اثبات وجود تشکیکی

بخش عمده‌ای از مبحث خداشناسی به صفات الهی اختصاص دارد. یکی از این صفات «اراده» است که بسیار مناقشه‌برانگیز است. چیستی اراده، ذاتی یا فعلی بودن اراده‌ی الهی و ارجاع آن به صفت «علم» از جمله مسائل مورد مناقشه است. نظر مشهور در میان فلاسفه آن است که «اراده» صفت ذاتی و ازلی است و به علم الهی به نظام خیر برمی‌گردد. صدرالمتألهین نیز بر این دیدگاه اصرار دارد و از آن دفاع می‌کند، اما آیت‌الله مصباح یزدی دیدگاه دیگری دارد. در دیدگاه ایشان نوآوری‌هایی دیده می‌شود. این نکته انگیزه‌ای شد تا به دیدگاه این دو متفکر اشاره شود. ازاین‌رو در این مقاله با جمع‌آوری مطالب از منابع مرتبط و به روش توصیفی ـ تحلیلی تفاوت‌ها و تشابه‌های دو دیدگاه بررسی شد. از پژوهش حاضر این نتیجه به دست آمد که اراده‌ی الهی صفت ذاتی و ازلی نبوده و قابل ارجاع به علم الهی نیست، بلکه صفتی فعلی است که از مقام فعل انتزاع می‌شود.

یکی از محوری‌ترین اصول عقیدتی دین اسلام، اعتقاد به توحید است. این اعتقاد نقش مؤثری در شکل‌گیری تفکرات و کنش‌های جامعۀ دینی داشته و استلزاماتی را در سطوح مختلف اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی برای فرد و جامعه در پی خواهد داشت. با توجه به ابعاد مختلف توحید و استلزامات گوناگون آن در زمینه‌های مختلف، در این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی به استلزامات سیاسی توحید در مالکیت از منظر آیت‌الله مصباح (ره) پرداخته ‌شده است. بر اساس نتایج به‌دست ‌آمده، مشروعیت حکومت، پذیرش نظام سیاسی مبتنی بر ولایت ‌فقیه، لزوم تبعیت قوانین موضوعه از قوانین الهی، ضد ارزش بودنِ جنگ بر سرِ ریاست، توجه به استقلال و آزادی کشور در روابط و مناسبات خارجی، حفظ مالکیت اجتماعی افراد جامعه و ضابطه‌مند بودن آزادی‌های انسان از استلزامات سیاسی توحید در مالکیت از دیدگاه آیت‌الله مصباح (ره) به‌حساب می‌آید.