جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رجعت و تناسخ از جمله واژگان متداول در زبان مفسّران، متکلّمان و فلاسفه اسلامی است. جای آن دارد که اوّلاً در باب این دو موضوع تنقیح مناط صورت گیرد و معلوم شود که چه تفاوت اساسی میان رجعت و تناسخ در کار است. ثانیاً کدام یک مورد قبول علمای نامدار اسلامی می‌باشد و کدام یک از نظر عالمان تفسیر، کلام و فلسفه مردود است. این مقاله در پی آن است که این دو موضوع را واکاوی نماید و دیدگاه علمای این فن را بیان کند. در کُل، رجعت از نظر عالمان تفسیر مورد قبل است، چون یک حقیقت قرآنی است و نیز رجعت برخی از انسان‌ها با شرایط ویژه در زمان ظهور مهدی (عج) مورد تأیید عالمان شیعی می‌باشد. امّا تناسخ به جمیع اشکال خود از نظر فلاسفه مشّاء و حکمت متعالیه مردود است، گرچه برخی از فلاسفه اشراقی برخی از انواع تناسخ را پذیرفته‌اند.

هدف از انجام این پژوهش بررسی تطبیقی سوره احزاب در تفسیرجامع البیان طبری و المیزان علامه طباطبایی بر اساس دو دیدگاه و نظرات و اشتراک و افتراق دو مفسر در تفسیر سوره احزاب بوده که خداوند قرآن را بر پیامبر اکرم (ص) نازل کرد. شامل دستورات و آموزه‌های دینی در تمام زمینه‌ها است. عرب جاهلی هم‌عصر بعثت پیامبر اکرم(ص) نسبت به تفسیر قرآن و احکام اطلاعات کافی نداشتند و پیامبر اکرم (ص) را مجبور می‌کردند که خواسته‌های آنان را بپذیرد، و از آنان اطاعت نماید. که خداوند در سرآغاز سوره احزاب پیامبر اکرم (ص) را از اطاعت کافران نهی فرمود، و به اطاعت خود دعوت نمود. و بسیاری از عادت‌های زشت جاهلی مانند پسر‌خواندگی و ظهار را قلم بطلان کشید، و پیوندهای خویشاوندی را در پیوندهای واقعی و طبیعی منحصر ساخت. و به همسران پیامبر (ص) در سوره احزاب توصیه نموده در همه چیز الگو و اسوه برای زنان مسلمان باشند. و آنان را به حفظ حجاب و پوشش در برابر افراد نامحرم سفارش نمود و ازدواج با زنان پیامبر (ص) تحریم نمود تا مورد سوء استفاده افراد منافق و بیمار دل قرار نگیرند. و خداوند سبحان مستمراً و دائماً اراده دارد که اعتقاد باطل و اثر عمل زشت را از اهل بیت ببرد و به جای آن موهبت عصمت اختصاص دهد. حمل امانت الهی بزرگترین افتخار بشر در سوره احزاب است که مسائل مهمی که در این سوره در زمینه ایمان ، عمل صالح، جهاد، ایثار، عفت، ادب و اخلاق آمده است. تکمیل می‌کند و نشان می‌دهد که انسان چگونه دارای موقعیت بسیار ممتازی است که می‌تواند حامل رسالت عظیم الهی باشد، و اگر به ارزش‌های وجود خود جاهل گردد چگونه بر خویشتن ظلم و ستم کرده و به اسفل السافلین سقوط می‌کند. و خداوند امانت خود را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه داشت. اما این موجودات عظیم و بزرگ عالم خلقت از حمل این امانت ابا کردند و اظهار ناتوانی نمودند، و از این کار هراس داشتند و در این میان انسان این امانت را بر دوش کشید. و این انسان می‌تواند با کسب معرفت و تهذیب نفس و کمالات به اوج افتخار برسد و از فرشتگان آسمان هم بگذرد. دو مفسر، عادت زشت جاهلی پسرخواندگی را رد می‌کنند، و به مسأله حجاب تأکید می‌نمایند. و در اهمیت آیه تطهیر ابتدا به ساحت پاک رسول خدا و به 5 نفر اتفاق نظر دارند. و در امانت داری الهی انسان نظر اشتراک و افتراق دارند.

قرآن کریم، یگانه معجزه جاوید اسلام و چراغ پرفروغ هدایت مسلمانان است. زبان قرآن، عربی است و برای فارسی زبانان، ترجمه آن به زبان مادری، ضروری به نظر می‌آید. زیرا گسترش مفاهیم قرآنی در جامعه، وابسته به ارائه ترجمه‌های سلیس و روان از قرآن است، لذا نقد و آسیب شناسی این ترجمه‌ها امری ضروری به نظر می‌رسد. از آنجایی که هر مترجم براساس برداشت و فهم خود از آیات قرآن کریم ، ترجمه‌ای ارائه می‌دهد که با دیگری در اختلاف است؛ بنابراین وجود برخی اشکالات و معایب در این ترجمه‌ها امری پذیرفتنی است. اشتباهات صرفی و نحوی، عدم یکسان‌سازی در ترجمه آیات، عبارات و ترکیبات مشابه قرآنی، حذف و اضافه‌های فراوان، عدم رعایت دستور زبان فارسی و معادل‌یابی ‌اشتباه از جمله اشکالات این ترجمه‌هاست .پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه تطبیقی ترجمه سه تن از مترجمان مشهور قرآن (ترجمه تفسیر طبری، الهی قمشه‌ای و ابوالقاسم امامی) پرداخته که در سه فصل مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول به کلیاتی پیرامون ترجمه می‌پردازد، درفصل دوم، شرایط، شیوه‌ها و پیش‌نیازهای ترجمه قرآن کریم بیان می‌شود و فصل سوم به بررسی تطبیقی ترجمه‌های مورد نظر می‌پردازد.

در رابطه با آغاز نبوت و چگونگى نزول قرآن بر پیامبر اکرم(ص) دیدگاه هاى متعددى وجود دارد 1ـ آغاز نبوت و نزول قرآن ماه رمضان است. 2ـ آغاز نبوت با نزول وحى قرآنى نبوده است. 3ـ آغاز نبوت و نزول چند آیه در ماه رجب بوده است اما این نزول به معناى نزول قرآن نیست. 4ـ پیامبر دو بعثت داشته است یکى در ماه رجب بدون وحى قرآنى و دیگر همراه با دعوت عمومى و نزول قرآن در ماه رمضان. 5ـ قرآن دو گونه نزول داشته است: دفعى و تدریجى. دفعى آن در شب قدر و تدیجى آن با آغاز بعثت در ماه رجب بوده است. 6ـ قرآن تنها نزول تدریجى داشته و آغاز نبوت یا در ماه رمضان با نزول آیات و یا در ماه رجب بدون وحى قرآنى بوده است. این نوشتار نخستبه تحلیل و بررسى دیدگاه هاى یاد شده همراه با دلایل آنها مى پردازد سپس دیدگاه اخیر را انتخاب مى کند و در ضمن از برخى نظریات نادر در باب نزول قرآن و آغاز نبوت نیز یاد مى کند.

طبق قاعده‌ای نانوشته برخی مفسران معاصر بر این باورند که پیامبر(ص) در دوران مکه ارتباطی با اهل کتاب نداشته است و بنابر این، آیات دال بر این ارتباط یا مدنی‌اندـ اگرچه در سور‌ه‌های مکی واقع شده‌اندـ یا مخاطبی غیر از اهل کتاب داشته‌اند. تتبع در آرای مفسران متقدم، ریشه‌های این باور را نشان داده است و تأمل در تحقیقات مستشرقان و دیدگاه آنان مبنی بر علم‌آموزی پیامبر(ص) از اهل کتاب در محیط مکه، زمینه‌های پذیرش این پیش‌فرض را در تفاسیر معاصر آشکار می‌کند. اما این دیدگاه مورد پذیرش همۀ مفسران نیست. وجود آیات متعدد مکی که از فعالیت مجدّانۀ اهل کتاب در مکه خبر می‌دهد، روایات شأن نزول که بر ملاقات یهودیان با پیامبر(ص) دلالت دارد و گزارش‌های متنوع و معتبر تاریخی از حضور یهودیان و مسیحیان مقیم و مسافر در کنار خانۀ خدا، مؤید تعامل پیامبر(ص) با اهل کتاب در مکه است.

این نوشتار پس از بیان علل ضرورت واژه شناسی حجاب به تعریف «تبرّج جاهلیت اولی» به عنوان تعبیر قرآنی پرداخته است. نویسنده نخست با بررسی اشعار عرب، فرهنگنامه ها و تفاسیر، مفهوم جاهلیت را توضیح می دهد سپس از جاهلیت اولی بحث می کند ودو دیدگاه را مورد بررسی قرار می دهد: 1- جاهلیت اولی یک دوره زمانی است. 2- جاهلیت اولی یک فرهنگ است. و در پایان با تعریف تبرّج دیدگاه خویش را مطرح می کند.

چیستی لوح محفوظ و تبیین آن در این نوشتار مورد تحقیق قرار می گیرد. نگارنده ابتدا مسأله محل بحث را در لغت، قرآن و روایات مورد توجه قرار داده و آنگاه دیدگاه های مفسران و اندیشمندان دینی را درباره آن مطرح نموده و به بررسی آنها پرداخته و یکی از آنها را برگزیده است. از کنار هم نشاندن دیدگاه ها درباره چیستی لوح محفوظ، فاصله بسیار متباعد این دیدگاه ها در خصوص این حقیقت قرآنی نمایان می شود و از سویی دقت و جامعیت دیدگاه مورد قبول نیز به دست می آید.

از جمله واقعیت های تاریخی پس از رحلت رسول گرامی اسلام (ص) ظهور جریانی در رویگردانی از تفسیر قرآن است. این جریان با اقدام برخی از صحابه رسول خدا (ص) آغاز شد و سپس در بین تابعان وسعت بیشتری یافت که در نتیجه مسلمانان به جای تأمل در قرآن کریم صرفا به تلاوت آیات روی آوردند و از شناخت بسیاری از حقایق نورانی بازماندند. در این مقاله تلاش شده است که با توجه به شواهد تاریخی ابتدا در مورد این جریان و پیشگامان آن اطلاعاتی ارائه شود و سپس انگیزه ها و نیز نتایج حاصل از این جریان مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

آیه 3 سوره مائده یکی از آیات مورد بحث در تفاسیر فریقین است. بررسی رویکرد مفسران در تفسیر این آیه به روشنی بیانگر آن است که مفسران برای بازکاوی و فهم مدالیل کلام الهی از روش های مختلفی بهره جسته و در این زمینه از روش و الگوی مشخصی پیروی نکرده اند بلکه هر کدام بر اساس مبانی و اصول مورد پذیرش در نزد خود به روشی روی آورده اند. این تحقیق با نگرش توصیفی - تحلیلی، به بررسی روش مفسران در تفسیر آیه اکمال در تفاسیر: التبیان، روض الجنان، البرهان و المیزان از شیعه و تفاسیر: جامع البیان، مفاتیح الغیب، روح المعانی و المنیر از اهل سنت پرداخته است. بررسی ها نشانگر آن است که در میان تفاسیر فریقین تفسیر المیزان از جهت غنای مباحث و در نظر گرفتن جوانب مختلف و نقد و بررسی آنها و ارائه نظر مختار مبتنی بر آیات قرآن جایگاه ممتازی دارد.