مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

بسیاری از دیدگاه‌های علم کلام و فلسفۀ اخلاق، مبتنی بر تعیین ملاک حسن و قبح است. فخر رازی معتقد است حسن و قبح در افعال بشری عقلی، و در افعال الهی شرعی است. دیدگاه او خاص و منحصر‌به‌فرد است. در این جستار، نخست ادلۀ فخر رازی را برای تفکیک جایگاه عقل در اخلاق بشری و الهی و چرایی روی آوردن او را به چنین دیدگاهی خواهیم گفت. دلایل فخررازی را در دفاع از شرعی بودن حسن و قبح افعال الهی در سه جهت طبقه‌بندی می‌کنیم: تکلیف، خلقت و جبر حاکم بر عالم. در گام بعدی، ادّله او را با رویکرد تحلیلی ـ انتقادی سنجیده و نقد می‌کنیم. در پایان، با ردّ دیدگاه فخر رازی نتیجه می‌گیریم ملاک معرفت‌شناختی در تشخیص حسن و قبح افعال انسانی و الهی یکسان است.

ترجمه ماشینی: این تحقیق حول سه محور می چرخد ​​که به نظر می رسد تا حد زیادی با یکدیگر همپوشانی دارند: اولین آنها اندیشه دکارتی اسپینوزا است. در حالی که اسپینوزا برجسته ترین دکارتی است که روش دکارتی را به طور اساسی در حوزه‌هایی که دکارت از آن محروم بود ، به ویژه دین ، ​​استفاده کرد ، زیرا معتقد بود که اعتقاد بر اساس تحقیقات آزاد بهتر از اعتقادی است که بر اساس آداب و رسوم و سنتهای موروثی است. در حالی که محور دوم به نحوه برخورد اسپینوزا با مسائل مذهبی به صورت کاملاً فلسفی می پردازد: خدا دارای جوهرِ نامتناهی ، واحد ، ازلی ، بسیط و ضروری است ، او و طبیعت یک چیز هستند ، نبوت یک واقعیت بشری است و وحی واقعی آن وحیی است که در روح انسان نقش بسته است و با نور فطری قابل درک است. این میثاق الهی مختص قومی ورای قومی نیست ، بلکه برای همه بشریت و عمومی است ، بر این اساس ، دروغ قوم برگزیده خدا روشن می شود و معجزات یک رویداد طبیعی است که طبق یک قانون طبیعی رخ می دهد که ما تا کنون از آن غافل هستیم. روش تفسیر مناسب کتاب مقدس روش تاریخی است ، و اگر این امکان پذیر نباشد ، روش عقلی انتقادی ، و جدایی دین از فلسفه و سیاست را تصدیق می کند. در حالی که محور سوم موضع اسپینوزا در مورد فلسفه دین را به عنوان یک رشته دقیق - نسبتاً جدید - ارائه می دهد که سبک خاصی از فلسفه پردازی درباره مسائل دینی را بیان می کند. که اسپینوزا را از زیر بوته قرن هفدهم خارج می کند و او را در میانه قرن های بعدی قرار می دهد ، که شاهد ظهور مطالعه فلسفه دین به عنوان یک رشته مستقل می باشیم. نظرات وی در این زمینه فضای فلسفی را در سه قرن اخیر این رشته فلسفی دقیق اشغال کرد.///

سرمدیت خداوند به دو صورت زمانمند و بی‌زمان مطرح شده است. مطابق سرمدیت زمانمند، خداوند درون زمان قرار دارد و درون زمان، همیشه بوده، هست و خواهد بود. اما مطابق سرمدیت بی‌زمان، خداوند خارج از زمان قرار دارد. بسیاری از فیلسوفان دین معاصر از نظریه‌ی سرمدیت زمانمند دفاع نموده‌اند. از جمله ویلیام کریگ و استیون دیویس، تلاش نموده‌اند ضمن به چالش کشیدن ادلّه‌ی سرمدیت بی‌زمان بر مبنای این ادله وجود خدای زمانمند را اثبات نمایند:‌ وجود شخصی خداوند مستلزم زمانمندی است؛ افعال زمانمند الهی نشان می‌دهد که ذات الهی زمانمند است؛ نسبت دادن زمان به ذات خداوند حاکی از زمامندی ذات الهی است؛ علم خداوند به امور زمانی بدون زمانمندی ذات خداوند ممکن نیست. در این مقاله با محور قراردادن ادله‌ی ویلیام کریگ و استیون دیویس، به تحلیل و نقد این ادلّه پرداخته خواهد شد و اثبات خواهد گردید که به لحاظ عقلی، نظریه‌ی سرمدیت بی‌زمان که دیدگاه رایج در کلام و فلسفه‌ی اسلامی است، با هیچ چالشی مواجه نیست.

از زمانی که داروین کتاب منشأ انواع را در سال ۱۸۵۹ منتشر کرد، بحث‌های پرچالش درباره این کتاب، تا امروز ادامه دارد و چالش تند و تیز بین خداباوران، ایتئیست‌ها و زیست‌شناسان همچنان ادامه دارد. نسبت خدا با تکامل داروینی، منحصر به بحث‌های آکادمیک و دانشگاهی نیست بلکه بحثی اجتماعی است که در رسانه‌های عمومی نیز نفوذ پیدا کرده است. مثلا در دادگاه‌های آمریکا درباره این بحث می‌شود که آیا تکامل داروینی اجازه تدریس دارد و یا باید ایده آفرینش گرایی را تدریس کرد و دعواهای مختلفی در ایالت‌های مختلف آمریکا صورت گرفته است. جامعه آمریکا را مثال زدم چون آمریکا جامعه متدینی است اما در مجامع عمومی و علمی در اروپا، تکامل داروینی غالب است. واکنش به کتاب منشأ انواع، منحصر در خداباوران، ایتئیست‌ها و زیست‌شناسان نبوده است و امروزه می‌بینیم که فرایند تکاملی، تقریباً همه حوزه‌ها را در بر گرفته و به مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، سینما و … پیوند خورده است و ما شاهد تفسیرهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، سینمایی و.. از تکامل داروینی هستیم. بنابراین تکامل داروینی فراتر از بحث ارگانیسم حیات است و از این جهت، پربارترین علم طبیعی پس از دوره جدید بوده است و حتی به عقیده من، پربارتر از فیزیک بوده است و شواهد زیادی برای این مدعا وجود دارد. برای مخاطبان آگاه و اهل علم که شنونده صوت این کلاس‌ها هستند، توصیه می‌کنم که به شکل منظم از مباحث استفاده کنند. اگر در خلال این مباحث، مواردی را شنیدید که با برداشت‌های ذهنی شما و انتظارات و پیش‌زمینه‌های مطالعاتی شما در تعارض بود، تعجب نکنید و اجازه دهید کلاس تعهد خود را نسبت به موضوع، انجام دهد. به این معنا که باید بحث‌های روز دنیا در حوزه تکامل داروینی را مطرح کنیم بدون اینکه گرایش دینی را در طرح مباحث، مدخلیت دهیم. روال ما در کلاس حاضر این است که قبل از ورود به تفسیر یک نظریه علمی و تبلیغ گرایش دینی، آن نظریه علمی را بدون تعصب و پیش‌داوری مطرح کنیم، آنگاه در جلسه نهایی راه‌حل‌هایی برای تعارض‌های پیش‌آمده، ارائه دهیم. همچنین مخاطبان گرامی در نظر داشته باشند که این کلاس، جمع‌بندی نهایی از نسبت نظریه تکامل داروینی با خداباوری، ارائه نمی‌دهد و این به عهده مخاطبان است و هدف ما آشنایی علاقه‌مندان، با بحث‌های روز دنیا در این حوزه است.

در جلسه‌ی نخست، درآمدی کلی به بحث‌های کمال‌شناسی الهیاتی ارائه می‌شود. در جلسه‌ی دوم، صفات شخص‌وارگی[۳]، تعالی[۴] و درون‌بودگی[۵] خدا بحث می‌شود. بحث جلسه‌ی سوّم، حول صفت جاودانگی الهی[۶] است. جلسه‌ی چهارم به بحث از علم مطلق الهی[۷] می‌گذرد. جلسه‌ی پنجم، قدرت مطلق الهی[۸] و خیر خداوند[۹] به بحث گذاشته می‌شود. و در جلسه‌ی ششم و پایانی، صفات توحید[۱۰]، بساطت[۱۱] و واجب الوجودیِ [۱۲] الهی بحث می‌شود.