جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تلاوت قرآن، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار معرفی و ترویج دین اسلام، همواره مورد نظر پیامبر اکرمk و امامان معصومb بوده است. آثار مختلف و ارزشمند دنیوی و اخروی بر تلاوت قرآن کریم مترتّب شده که توجه خاص به موضوع تلاوت را ضروری می‌نماید. آثار مختلفی که بخشی از آنها در خود قرآن و بخشی نیز در روایات بیان شده است؛ مانند: إنذار، تذکّر، خارج‌شدن از تاریکی‌ها به‌سوی نورِ هدایت و رشد. همچنین تلاوت قرآن در ایجاد ایمان و اشتیاق دینی و خشوع و خشیت و نیز در افزایش درجات آنها نقش بسزایی دارد. از منظر آیات، تلاوت قرآن در زمینه ایمان، آثاری همچون: ازدیاد ایمان، اطمینان قلب، بکاء و سجده دارد. مقام معظم رهبری در بیانات مختلف خود به‌ویژه در آخرین محفل انس با قرآن، بر مسئله اثرگذاری تلاوت بر مخاطب تأکید فرموده و این امر را لازم شمردند و قاری قرآن را پیام‌‌آور و رسانندۀ پیام خدای متعال به مستمع معرفی کردند. در این‌ پژوهش، بخشی از آثار شگفت‌آور تلاوت قرآن که در خود قرآن آمده برشمرده شده است و همچنین با تکیه بر بیانات مقام معظم رهبری، اثربخشی تلاوت مورد توجه قرار گرفته است. روش این تحقیق، توصیفی تحلیلی است و داده‌های این‌ پژوهش که بر منابع اصیل دینی همچون قرآن و تفسیر تکیه دارد، پس از جمع‌آوری، طبقه‌بندی و تجزیه و تحلیل شده است.

قرآن منبع اصلی دین، ایمان و فرهنگ معنی‌بخش زندگی مادی و معنوی انسان‌ است. آنچه اهمیت دارد فهمیدن معنای آیات آن در همه ادوار و مخصوصا در عصر امروزی است؛ هرچقدر انسان در عصر امروزی از مفهوم و ترجمه قرآن آگاهی بیشتری یابد از آثار و برکات آن و به‌ویژه از فهم بیشتر بهره‌مند می‌شود و برعکس اگر کسی از قرآن چیزی نفهمد به همان‌اندازه نیز از هدایت و آثار و برکات قرآن بی‌بهره می‌ماند. قرآن کریم جامع‏ترین و ارزنده‏ترین منبع ناب اسلامی در جهت هدایت و سعادت انسان است که از دیدگاه دانشمندان ترجمه در فهم و درک قرآن حائز اهمیت است. قرآن کریم پس از خدای سبحان از هر چیزی برتر است.‌ نقش ترجمه در فهم قرآن از منظر‌اندیشمندان پژوهش انجام گیرد؛ به روش توصیفی ـ تحلیلی پژوهشی در خصوص نقش ترجمه در فهم قرآن از منظر‌اندیشمندان با تأکید بر دیدگاه امام خامنه‌ای انجام گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهدکه «ترجمه» ناظر بر توجه به سیاق و قرائت آموزه‌های وحیانی موجب تأثیرگذاری در حوزه فهم کتاب آسمانی، انس با کتاب خدا، درک موعظۀ الهی و توجه خاص به معانی بنیادین در قالب کلمات کلیدی و محوری قرآن از دیدگاه مقام معظم رهبری و پاره‌ای از‌اندیشمندان اسلامی می‌گردد.

قرآن کلید نجات انسان و تقرب به خداوند است. این‌ پژوهش به تبیین الگوی راهبردی حفظ قرآن کریم در‌اندیشه ‌آیت‌الله ‌خامنه‌ای پرداخته و عوامل موثر و بسترساز و نیز چشم‌انداز‌اندیشه‏های ایشان را بررسی نماید.‌ این‌ پژوهش به‌ صورت کیفی به روش داده‌بنیاد متنی است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عوامل موثر بر حفظ عبارت‌اند از: اعتقاد و باور به وعده‌های قرآن و اعتقاد به نجات و هدایت به‌واسطه قرآن، تهذیب و طهارت،آغاز حفظ از زمان کودکی، استفاده از زمان و فرصت جوانی برای حفظ، تشویق خانواده، تلاوت مستمر از جمله بسترها و زمینه‌‌هایی است که در کلام مقام معظم رهبری کمک و یاری‌دهنده به حفظ قرآن است. ترویج تجلیل از قهرمانان قرآنی، تشویق به حفظ قرآن از دبستان، اهمیت‌دادن به امر حفظ، اعطای درجات خاص به حافظان قرآن، کاربردی‌کردن حفظ آیات از جمله راهبردها و روش‌های حفظ هستند؛ از جمله موانع فراموشی آیات، پرکردن ذهن بچه‌‌ها با اعداد رایانه‌ای و سن پیری است؛ پیامدها عبارت‌اند از: رسیدن به رشد و تعالی و معارف عالی، رسیدن به تدبر، تشخیص حرف درست از نادرست، آسان‌خوانی قرآن، فکر و عمل قرآنی‌ داشتن، انس با قرآن، هدایت به‌سوی نور و چشم‌اندازی که مقام معظم رهبری ترسیم نمودند عبارت است از: شکوفایی قرآنی، حاکم‌‌شدن فرهنگ قرآنی، رسیدن به ده میلیون حافظ قرآن.

بر اساس آموزه های دینی، قرائت قرآن کریم تأثیرات مختلفی در ابعاد گوناگون زندگی انسان بر جای می‌گذارد. کشف و استنباط این تأثیرات از منابع دینی نقش مهمی در گسترش و فرهنگ سازی امر قرائت در میان جامعه دارد. از عالمان بزرگ اسلامی که هم به گسترش فرهنگ قرائت قرآن در جامعه و هم کشف تأثیرات قرائت قرآن اهتمام ویژه ای دارد، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است. ایشان در سخنرانی‌ها و جلسات متعددی که در طول رهبری خود با جامعه قرآنی داشتند، اهمیت ویژه‌ای به قرائت داده‌اند و قرائت مطلوب در تراز اسلامی را معرفی و برای آن معیارها و آثار فردی و اجتماعی برشمرده‌اند که در این مقاله با روش اسنادی با شیوۀ تحلیلی و توصیفی، تأثیر قرائت قرآن در زندگی انسان از منظر امام خامنه‌ای مورد بررسی قرار گرفته است. از دستاوردهای تحقیق این است که از نظر ایشان قرائت احسن، قرائتی است که در آن هم خود فرد تأثیر بپذیرد و هم قرائتش بر مستمعان اثربخش باشد. «خضوع و خشوع دل‌ها»، «انس بیشتر با قرآن»، «تعمیق روح معنوی»، «امداد به‌اندیشه»، «بصیرت افزایی»، «سعادت دنیوی و اخروی انسان» و «افزایش ایمان» از جمله آثار فردی و «رفع مشکلات و معظلات اجتماعی»، «زمینه‌سازی جهت اجرای آموزه‌های قرآنی»، «جذب غیر مسلمانان» و «اتحاد ممالک اسلامی» از جمله آثار اجتماعی قرائت تأثیرگذار است

یکی از مهم‌ترین مسائل مرتبط با قرآن کریم، انس با قرآن کریم است. از نگاه احادیث، بهترین گروه‌‌ برای شروع انس با قرآن‌‌، جوانان و نوجوانان هستند. گروه هدف مقاله حاضر نیز جوانان است. نوشتار حاضر، راهکارهای برخورداری هرچه بیشتر از قرآن را در زندگی جوانان از منظر مقام معظم رهبری (مدظله العالی) ارائه می‌دهد و بر راهکارهای معنوی، مدیریتی، معرفتی (آموزشی)، انگیزشی تأکید بسیار دارد. پژوهش پیش رو با استفاده از روش کتابخانه‌ای و با نگاه توصیفی - تحلیلی و عنایت به دیدگاه مقام معظم رهبری و استناد به آیات و روایات به ارائه راهکارهای انس جوانان با قرآن کریم می‌پردازد. نتایج حاکی از این مقاله نشان می‌دهد: استعانت از خداوند متعال، مداومت بر یاد خداوند، خلوص نیت و تزکیه نفس از راهکارهای معنوی در بیانات مقام معظم رهبری برای مأنوس‌شدن جوانان با قرآن کریم است. مدیریت و برنامه‌ریزی برای تلاوت روزانه آیات و استماع آنها، برنامه‌ریزی برای حفظ قرآن و مدیریت اوقات فراغت و همراه‌داشتن قرآن کریم نیز از دیگر کارهای مدیریتی ارائه‌شده در سخنان ایشان است. در حوزۀ آموزشی، فراگیری قرائت صحیح و مفاهیم قرآن، مطالعه و شناخت تفسیر سور قرآنی، فراگیری تدبر و فهم آیات، شناخت فوائد انس با قرآن از رهنمودهای دیگر معظم له بوده و همچنین توجه و تدبر به جنبه‌های مختلف زیباشناسی قرآن، همنشینی با شخصیت‌های مأنوس قرآنی، کاربردی‌کردن و عمل به آموزه‌های قرآنی، شرکت در محافل قرآنی از راهکارهای انگیزشی مقام معظم رهبری برای ترغیب جوانان به قرآن کریم است.

«تلاوت قرآن» از شئون پیامبر اکرمk و از برترین عبادات و روش‌های تبلیغ معارف قرآن کریم است که در آیات و روایات نیز به آن سفارش شده و‌ نباید جایگاه آن به صرف هنر آوازخوانی تقلیل داده شود. قاری قرآن باید به‌گونه‌ای آیات قرآن را تلاوت کند که آموزه‌های قرآن به مخاطب منتقل شود و بر او اثر مثبت بگذارد. ازاین‌رو لازم است تلاوتگر قرآن با «تلاوتی معنامحور» آموزه‌های قرآن را به مستعمان منتقل کند. تلاوت معنامحور، تلاوتی است که محور آن از جهات گوناگون، معنای آیات و بر اساس سیر مفهومی آن تنظیم و اجرا می‌شود. در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و با هدف بیان مولفه‌های تلاوت معنامحور، از منظر ‌آیت‌الله خامنه‌ای، پس از تبیین معنا و ماهیت این نوع تلاوت، به مولفه‌های آن در دو بخش «مولفه‌های پیش از تلاوت» و «مولفه‌های حین تلاوت» اشاره و در هر بخش به سخنان ‌آیت‌الله خامنه‌ای استناد شده و به کمک نظرات اساتید فن و آیات و روایات، تقریر و تکمیل گردیده است. از مهم‌ترین نتایج مقاله این است که قاری قرآن برای اثرگذاری بر مخاطب باید پیش از تلاوت، مقدماتی نظیر «آشنایی با ترجمه و تفسیر آیات» و «آشنایی با مواضع وقف و ابتدا» را مد نظر قرار دهد و هنگام تلاوت نیز، از مهارت‌هایی مانند «اجرای نغمات متناسب با معنا» و «به‌کارگیری اختلاف قرائت‌ها در خدمت القای معنا» استفاده کند و با این مهندسی تلاوت، حق قرائت قرآن را ادا نماید‌

ادیان ابراهیمی با داشتن کتب آسمانی چون تورات و انجیل در جوامع مسیحی -یهودی و همچنین قرآن در جامعه مسلمین، ادعای هدایت،سعادت و کمال بشریت را دارند تا کارایی ادیان آسمانی را در ساحت بشری به ظهور برسانند ،بر طبق آموزه های کتب آسمانی ،چه در سطح فردی و چه در سطوح اجتماعی تاثیرات عمیقی چون"معنوی،عاطفی ،اخلاقی و اجتماعی " را می‌توان رهگیری نمود،این مقاله ضمن پرداختن به تاثیرات فردی و اجتماعی تورات و انجیل ،تلاش نموده است با رجوع به بیانات امام‌ خامنه‌ای آثار انس با قرآن را تحلیل نماید. نویسنده در بررسی خود با رویکرد توصیفی _ تحلیلی با هدف تشریح این مطالب سعی نموده ضمن پردازش مختصری به تاثیرات خوانش تورات وانجیل؛تاثیر انس با قرآن از دیدگاه امام خامنه‌ای را مورد پژوهش قرار دهد. نتایج و یافته‌های این‌ پژوهش بیانگر آن است أنس با قرآن آثار فردی و اجتماعی دارد؛ از جمله آثار فردی آن عبارت‌اند از: قرب الهی،‌ أنس پیوسته با قرآن، تنها راه نجات و سعادت؛ أنس با قرآن، نوید بخش حیات طیّبه و از آثار اجتماعی می‌توان به افزایش معرفت عمومی‌کشور، عفّت عمومی، بیداری اسلامی، پیروزی در برابر ابر قدرت‌ها و.... اشاره نمود.

ابان بن تغلب که یکی از محدثان، لغت‌شناسان و قاریان مشهور شیعه در قرن دوم هجری به شمار می‌آید، قرائتی مخصوص به خود داشته و حتی کتابی با عنوان القرائات تألیف کرده بود. نقش او و قرائات منقول از او در فهم و تفسیر قرآن برکسی پوشیده نیست. او قرائت خویش را بر قراء بزرگی چون عاصم عرضه کرده و ناقل قرائت آنها نیز بوده است. قرائت رایج قرائت حفص از عاصم است و ابان نیز قرائت خود را از عاصم داشته است. اینکه چه مقدار از قرائاتی که ابان نقل کرده، قرائتی است که از عاصم شنیده است، مشخص نیست، لکن در کتب تفسیری و به هنگام نقل قرائات مختلف، در برخی موارد تصریح شده که ابان قرائت این واژه را از عاصم نقل کرده است. پژوهش حاضر، با تتبع در منابع شیعه و سنی این موارد را احصا کرده است. مواردی که اولاٌ تصریح شده که ابان این قرائت را از عاصم نقل کرده و ثانیاً قرائت نقل‌شده با قرائت حفص، تفاوت دارد. با عنایت به نقل بی‌واسطه ابان از عاصم که قرائت مشهور امروز، از طریق حفص به او می‌رسد، بررسی تفاوت‌های نقل ابان و عاصم می‌تواند در فهم و تفسیر آیات راهگشا باشد. آنچه در این‌ پژوهش احصا شده به جز یک مورد، مربوط به تفاوت در ساختمان واژه در دو بخش افعال و اسامی است که ‌‌به‌صورت مجزا فهرست و تفاوت معنایی آن مختصراٌ بیان شده است.

قرآن آخرین و کامل‌ترین کتاب هدایت برای بشریت است. مسلماً بهره مندی از این نسخه، سعادت مستلزم انس با این کتاب الهی است. تمامی مسلمانان در همه اعصار و امصار باید به این حبل الهی متمسک باشند. از نگاه رهبر معظم انقلاب‌ جوانان و نوجوانان به‌دلیل اهمیت این برهه از زندگی که توأم با انگیزه، نشاط و شکل‌گیری شخصیت هستند، بیش از دیگران باید با قرآن مانوس باشند. از این رو ایشان‌ از صاحب‌نظران و نهادهای متولی و مسئولین می‌خواهند، شیوه‌های ترویج قرآن بین جوانان و نوجوانان که یکی از مهم‌ترین و کاربردترین مسائل به‌شمار می‌رود، شناسایی و مورد توجه و عنایت قرار دهند.‌ لذا‌ در این مقاله‌ با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه‌ای و همچنین رصد میدانی شیوه‌های نو ترویج قرآن در میان جوانان و نوجوانان با تأکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری این مسئله را مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاصل از این مقاله می‌رساند که مهمترین شیوه‌های جدید ترویج قرآن کریم شامل فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های ارتباط جمعی، تلویزیون، رادیو، پویانمایی و ابزارهای هنری می‌باشد.

«مهندسی تلاوت»، کلیدواژه‌‌ای است که حضرت آیت‌‌الله خامنه‌‌ای در آغازین روز از ماه مبارک رمضان 1401 و در محفل انس با قرآن کریم، قاریان قرآن را به آن توصیه کردند. این مقاله، با هدف تبیین مفهوم و شاخصه‌های «مهندسی تلاوت» از دیدگاه آیت‌‌الله خامنه‌‌ای، با استفاده از روش «تحلیل مضمون»، ابتدا با مطالعۀ دقیق بیانات ایشان در 70 دیدار قرآنی در طی سال‌‌های 1368 تا 1401، مضامین مرتبط با تلاوت قرآن را استخراج و دسته‌‌بندی کرده191 است که نتایج حاصله نشان می‌دهد از دیدگاه آیت‌‌الله خامنه‌‌ای، تلاوت قرآن دارای دو دسته آداب باطنی و آداب ظاهری است؛ آداب باطنی شامل: خودتأثیری پیشین قاری از مضامین آیات؛ و آداب ظاهری نیز شامل: 1. انتخاب مواضع مناسب برای وقف و ابتدا؛ 2. تکیه بر روی برخی کلمات و عبارات و تکرار آنها؛ 3. رعایت موازین صوت و لحن است؛ که رعایت مجموع این آداب منجر به: 1. متوجه نمودن عموم مردم به قرآن؛ 2. القای صحیح معانی بر شنوندگان؛ 3. رشد معنوی، فکری و عملی فرد و جامعه می‌شود. از این میان، به نظر می‌رسد کاربست تعبیر «مهندسی تلاوت» در بیان آیت‌الله خامنه‌ای ناظر به رعایت آداب ظاهری تلاوت قرآن یعنی توجه به وقف و ابتدا، تکیه و تکرار، و صوت و لحن است که در این مقاله تبیین خواهند شد‌.