جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شمس‌الدین ذهبی، از محدثان مشهور و تأثیرگذار اهل سنت، که دیدگاه‌هایی قابل تأمل (نسبتاً خاص) راجع به برخی از آیات دال بر فضایل امام علی دارد، وی معتقد است وقتی خداوند در آیه ۶۱ سوره آل عمران به پیامبر(ص) دستور می‌دهد که «نفْس» خود را در مباهله بیاورد و آن حضرت نیز با عنایت به این فراز، امام علی را به همراه می‌برد، نه‌تنها از آن واژه، معنای همبستگی و همدلی محکم و قاطع فهمیده نمی‌شود، بلکه اساساً این عبارت درصدد تمجید از امام علی نیست و صرفاً به این معناست که پیامبر کسی را که به لحاظ موقعیت جغرافیایی و خانوادگی به وی نزدیک‌تر از دیگران است، به همراه ببرد. لذا این نوشتار با رویکردی تطبیقی-تحلیلی درصدد بررسی ادعای ذهبی برآمد. نگارندگان در این مقاله با مطالعه واژه «نفس» در دیگر آیات قرآن و مقایسه آن‌ها با یکدیگر، به این نتیجه رسیدند که گرچه منظور از کلمه «نفس»، شخص انسان نیست، ولی شامل همه اطرافیان یک فرد نیز نمی‌تواند باشد و صرفاً بر شبیه‌ترین افراد به وی، اطلاق می شود. همچنین با توجه به مقام و فضایل پرشمار حضرت علی، در بررسی مناقب ایشان در آثار فریقین، این نتیجه حاصل شد که نزدیک‌ترین انسان‌ها به رسول خدا و به عبارتی «نفسِ» آن حضرت، کسی جز خود امام علی(ع) نمی‌تواند باشد.

مسأله تجسم اعمال به معنای به صورت درآمدن عقاید، اخلاق و اعمال انسان پیشینه‌ای به قدمت ظهور اسلام داشته و بحث از آن بر پایه چگونگی رابطه‌ی ‌بین عمل و جزای اخروی بنا شده است. اعتقاد به این موضوع که نفس انسان متناسب با ملکات خوب و بدی که در دنیا کسب کرده در قیامت محشور و متنعم یا معذب می شود در بینش او نسبت به اعمال و اخلاق وعقایدش تاثیرگزار خواهد بود. علاوه براین، وجود شبهاتی در زمینه فلسفه وجود جهنم و عدم تناسب عذابهای اخروی با گناهان و ناسازگاری کیفر الهی با عدالت و حکمت خدا بر اهمیت این بحث می افزاید. مفسران متقدم غالبا تجسم اعمال را انکار نموده و هر یک به نحوی آیاتی که بر این امر دلالت دارد را توجیه نموده‌اند. در بین مفسران متأخر نیز آیه الله جوادی آملی از معدود مفسرانی است که علاوه بر آنکه در آثار خود، پیوسته از طریق نقلی به اثبات مسأله «تجسم اعمال» می‌پردازد، معتقد است که از طریق براهین عقلی نیز می‌توان در اثبات این مسأله استفاده کرد و از آنجا که اثری در مورد بررسی دیدگاه ایشان در این مسأله یافت نشد، در این مقاله به تحلیل برهان‌های ایشان در مسأله «تجسم اعمال» به روش تحلیلی توصیفی پرداخته و بیان می‌شود. حاصل اینکه ایشان علاوه بر تبیین «تجسم اعمال» با توجه به آیات و روایات، از طریق بررسی حقیقت عمل، ترتب عوالم وجود و اصل علیت نیز به ارائه برهان‌های عقلی در این مسأله می‌پردازد.

مرگ حقیقتی همگانی است و همه موجودات مرگ را می‌چشند، اما نحوه مواجهه با مرگ برای صالحان با دیگر افراد متفاوت است. مهم­ترین منبع برای شناخت نحوه رویارویی این افراد با مرگ، قرآن است و برای فهم دقیق آیات نیز باید روایات تفسیری ذیل آن‌ها، مورد مطالعه، تحلیل و تبیین قرار گیرد. از این‌رو این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با روش تحلیلی - تبیینی آیات مرتبط با این موضوع و روایات تفسیری را که پیرامون مواجهه انسان‌های صالح با مرگ است، ارزیابی می کند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که صالحان قبض روحشان به‌آسانی و همراه با بشارت است، اما روایات تفسیری در مورد چیستی این بشارت مؤمنان اختلاف دارند، به این جهت که این روایات، در مقام بیان مصادیقی برای مفهوم کلی آیات هستند. همچنین روایات تفسیری در رابطه با مرگ افتخارآمیز به دلیل اشاره به مصادیق متفاوتی از کشته­شدن در راه خدا در ظاهر متناقض به نظر می­رسند. این تناقض ناشی از آن است که هرکدام از ‌روایات به مصداقی از کشته شدن در راه خداوند متعال اشاره می کنند. بر اساس روایات تفسیری صالحان فقط یک مرگ را می‌چشند و آن مرگ در دنیا است و در بهشت همیشه زنده هستند و این نبودن مرگ در بهشت برای بهشتیان که حیات لذت بخشی دارند، نعمت است، اما نسبت به دوزخیان که حیاتشان آمیخته با عذاب است، گویی که پیوسته می‌میرند و زنده می‌شوند و نبودن مرگ نعمتی برای آن‌ها محسوب نمی شود.

جامعیت قرآن، از مبانی تفسیر قرآن است که چارچوب انتظار انسان از قرآن و میزان کارآمدی آن را در زندگی بشر، تعیین می‌کند. کلام بزرگ‌ترین مفسر قرآن، بعد از پیامبر اکرم صلی‌الله علیه­ وآله، مرجع مناسبی برای شناخت ویژگی‌های قرآن است. مقاله حاضر، با عنایت به جایگاه ویژه نهج البلاغه در میان مجموع منابع معتبری که کلام امام علی ع را منتقل کرده­اند، این سوال را پیگیری می­کند که «دیدگاه نهج‌البلاغه نسبت به گستره جامعیت قرآن چیست؟» سپس با روش توصیفی- تحلیلی، به استقراء عبارات نهج‌البلاغه در این موضوع پرداخته و با استنباط پاسخ امام به چالش‌های مطرح‌شده در این زمینه، به این نتیجه دست­یافته که در نگاه نهج­البلاغه، جامعیت قرآن حداکثری است به این معنا که در ظهر و بطن قرآن ، تمام علوم الهی و بشری که به هدایت انسان برای دستیابی به کمال دنیوی و اخروی، مرتبط است وجود دارد، اما درک این جامعیت، به میزان فهم مخاطبان و عمق ارتباط آن‌ها با اهل بیت پیامبر (ص)، بستگی دارد.

حکومت جهانی امام مهدی علیه السلام به مثابه آخرین حکومت الهی و پایان بخش تمام حاکمیت های بشری بر روی زمین، از تمامی ظرفیت های موجود و نیز ظرفیت های ناشناخته، بهره می گیرد تا جریان های حق ستیز و حق گریز را مغلوب دولت حق نماید. پژوهش حاضر با هدف تبیین ابزار های تحقق حکومت جهانی امام مهدی عج از منظر قرآن کریم نگارش یافته و با روش تحلیلی - توصیفی به واکاوی روایات و متون دینی و بازپژوهشی دیدگاه مفسران اسلامی مبادرت می ورزد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مهمترین ابزار غلبه دین حق و فرمانروائی دولت مهدوی، در بهره گیری از ظرفیت های انسان ریشه دارد و شکوفائی بینش و نگرش بشر، ابزاربی بدیلی در مقابله جبهه حق و باطل است. مؤلفه هایی از قبیل ارادتمندی مردم و رابطه عمیق عاطفی بین حاکمیت و جمهور، پیروی از اصل اطاعت از اولی الامر(ولایتمداری)، رسیدن اقشار ضعیف به اصول والا وارزش‌های متعالی، تحقق فراگیراصل جهاد در مقابله با بیدادگری‌های فردی و اجتماعی طاغوتیان و ستمگران در این پژوهش اصطیاد شده است.

زیدیه یکی از فرق مهم منشعب از شیعه است که با اعتقاد به امامت «زیدبن­علی­بن­الحسین» علیهماالسلام و قراردادن ویژگی­هایی خاص برای امامت، از شیعه امامیه جدا شدند اما باور به امامت بلافصل حضرت علی­علیه­السلام و وجود نصوصی مانند آیات مرتبط با امامت علیعلیه­السلام و روایاتی مانند روایت غدیر، منزلت، ثقلین و... از اشتراکات زیدیه با امامیه است. با وجود این اشتراکات، برخی از فرق اسلامی غیرشیعی، به جهت برخی اشتراکات زیدیه با معتزله در تلاشند با تضعیف مسأله امامت، زیدیه را به اهل سنت نزدیک­تر سازند. در این نوشتار با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی، دیدگاه مفسران زیدی از قرن دوم تا عصر حاضر ذیل آیات مرتبط با واقعه غدیر، گزارش و عنایت و یا غفلت این تفاسیر از واقعه غدیر تبیین شده است. اشاره به واقعه غدیر و منصوص بودن امامت امام علیعلیه­السلام(با شدت و ضعف) و با رویکردی نقلی و بدون وجود استدلال­های منطقی و استنباط های عقلی، در این تفاسیر همواره وجود داشته است و اهل­سنت و به خصوص وهابیت، با تعظیم برخی از تفاسیر زیدی مانند تفسیر «فتح القدیر»، روایات مرتبط با غدیر را جعلی اعلام نموده و مفسر را به جهت طرح این روایات مورد نقد قرار داده­اند. در نهایت اینکه داشتن رویکردی اثباتی توسط شیعه امامیه به منابع زیدیه و جدانساختن میراث زیدیه از میراث امامیه، به تقویت و گسترش میراث و پشتوانه فکری و فرهنگی شیعه امامی، یاری خواهد رساند.

قرآن کریم، کلام الهی و معجزه جاودان پیامبر خاتم؟ص؟ و اصیلترین بیّنه و سندی است که در طول تاریخ در اختیار مسلمانان قرار داشته است. به تصریح قرآن خاستگاه این کلام، علم خداوندی است که هیچ بشری در شکلدهی آن تأثیری نداشته است. دلیل معجزه بودن قرآن، این است که خداوند در قرآن تحدی کرد و هیچ کس، نه در صدر اس لم و نه بعد از آن، نتوانست همانند قرآن سوره و سخنی بیاورد. درباره گستره تحدی قرآن دیدگاههایی وجود دارد. ا مقاله پیشرو با شیوه توصیفی _ تحلیلی و با روش کتابخانهای به دنبال تحلیل و ارزیابی دو جریان غالب در حوزه دامنه و گستره تحدی است. بعضی قرآنپژوهان معاصر، تحدی قرآن را مربوط به همان عصر نزول میدانند و دلایلی را نیز برای این نظریه خود بیان میکنند. نظریه زمانمند بودن در تحدی قرآن، دارای ضعفهایی است که عبارتند از: زمانمند دانستن اعجاز و جاودانگی قرآن، محدود نمودن جهت دعوت و تحدی به حوزه فصاحت و بلاغت، منحصر کردن دلالت واژه «فأتوا » به عرب نزول قرآن و بیهوده بودن دعوت قرآن به تدبّر و تعقل.

خداوند متعال در آیات 78 و 79 سوره نساء، سرچشمه و منشأ سیئات و حسنات را به خود نسبت داده، اما در آیه 79 همین سوره، تحقق حسنات را از جانب خود و سیئات را از جانب بشر دانسته است. این امر موجب شده است گروهی بدون توجه به اسالیب کلام، عدم بهره گیری از معنای صحیح واژگان و استفاده نکردن از روش درست در فهم قرآن، ادعای موهوم تناقض میان دو آیه را مطرح کنند. مقاله حاضر که به شیوه توصیفی تحلیلی و بر مبنای جمع آوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای تدوین شده است، در پی پاسخ به این پرسش است که مراد الهی از نسبت سیئات به خود و بشر چیست؟ برای پاسخگویی به این سؤال، ابتدا رویکردهای متفاوت مفسران بیان و سپس ناکارآمدی هر یک بررسی می شود. پس از بررس یهای انجام شده، دیدگاه علامه طباطبایی (ره)به دلیل اتقان، استحکام و قوت استدلال و ارائه راه حل بهتر در جمع میان دو آیه، پاسخی مناسب دانسته شده است و ادله و شواهد برگزیدگی آن ذکر م یگردد.

انسان موجودی است که همچون سایر موجودات دیگر ناگریز ناگزیر رزه هسته می گذارد و در مسیر زندگی با رخدادهای متفاوتی روبرو می شود بروز مشکلات و سختی ها زمینه ساز تنها کامی است گاهی افراد گاه افرادی که در معرض ناملایمات قرار می‌گیرند ناخودآگاه از آرامش دور و به انواع مختلف بحران‌های روحی مبتلا می‌شوند برای بازگشت به تعادل روحی می توان راهکارهای خردمندانه را جستجو کرد آموزه های وحیانی در میانه چاره اندیشی های مکاتب عرفانی و تجربی به تنظیم تعادل و تعالی روح متناسب با فطرت انسانی می‌پردازد که در پرتو آن ها می توان از بسیاری معضلات جلوگیری کرد مراقبت معنوی مجموعه ای از علوم معارف الهی برخی مباحث اخلاقی و روانشناسی است که می‌تواند به آسیب‌دیدگان مسائل ها کمک کند پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای راهکارهای مراقبت معنوی را از منظر آیات و احادیث ائمه و با رویکردی متفاوت از حیطه بینشی ارائه کرده است مراقبه معنوی با آموختن انواع مهارت های مورد نیاز از جمله مهارت های ارتباطی می تواند به روحیه همدلی و سعه صدر، نقش مهمی در رسیدن به اهداف مراقبت معنوی ایفا نماید. ره اورد این پژوهش برای مراقبت معنوی این است که از آموزه های وحیانی بیاموزد چگونه با تغییر زاویه دید مخاطب و تحول در بینش او، می‌تواند انگیزه جدید را بیافریند تا در برابر شرایط سخت تسلیم نشود، چگونه در جهت کاهش رنج خود گامهای نتیجه‌بخش بردارد تا از آسیب های احتمالی پس از ابتلا مصون بماند و چگونه از موقعیت های چالش برانگیز به عنوان سکوی جهش و تعالی استفاده کند.

قرآن و روایات، از مه مترین منابع تفسیری هستند که پیوند وثیقی با یکدیگر دارند. شناخت رویکردهای روایی مفسران و بررسی گون ههای بهر همندی ایشان از روایات، یکی از شاخ ههای شایسته توجه در تفسیر به شمار م یرود. در دوره معاصر تفسیر تسنیم، تنها تفسیر اجتهادی است که جامع رو شهای مختلف تفسیری اعم از قرآن به قرآن، روایی و عقلی است و می کوشد تا برنام ههای سعاد تآفرین قرآن را در راستای بهر همندی از روایات گهربار معصومین؟عهم؟، به متن زندگی انسا نها بیاورد. این نوشتار با پردازش اطلاعات به روش توصیفی _ تحلیلی و گردآوری به شیوه کتابخان های، به بررسی رویکرد تفسیر تسنیم نسبت به روایات تفسیری پرداخته است. بر پایه یافت ههای تحقیق اگر چه از نظر آی تالله جوادی آملی حجیت سنت وابسته به قرآن است، اما ایشان جایگاه اه لبیت؟عهم؟ نسبت به باطن قرآن را مه متر از قرآن م یداند و به حجیت سنت قطعی )اعم از متواتر و خبر واحد همراه با قرائن یقینی( معتقد است و نقش آ نها را در تفسیر قرآن، همتای آیات قرآن م یداند. ایشان سنت قطعی در تمام روایات تفسیری و خبر واحد ظنی را تنها درباره روایات تفسیری فقهی حجت م یداند. این مفسر گرانقدر در فهم واژ هها، جمالت، تأویل بطن و مراد پنهان و مصداق آیات، از روایات بهره برده و مصادیق آیات قرآن را از باب جری و تطبیق دانسته است، نه تفسیر مفهومی که در ای نصورت حتی اگر مصداق کامل باشد، غیر منحصر و تعد دپذیر خواهد بود؛ مگر در جایی که مصداق، مساوی با معنا و تفسیر مفهومی باشد که در این صورت معنا و مصداق انحصاریِ آیه است.