جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اين كتاب پژوهشی گسترده درباره نسبت جبر و اختیار و لوازم و مباحث پیرامونی آن است. بحث‏ها كاملاً فلسفی و با نگاه حكمت متعالیه و مستند به سیستم ملاصدرایی و عرفانی طرح شده و با این رویكرد نویسنده به طرح و استدلال در اثبات نظریه امر بین ‏الامرین پرداخته است. اشاعره و معتزله در فهم رابطه اراده الهی و عمل انسان یا به جبر رسیده ‏اند یا تفویض. نویسنده نظریه امر بین ‏الامرین را كه مستند به روایات زیادی است و مبنای نگرش شیعه است با فلسفه ملاصدرا و حكمت تأله آشتی می‏دهد و به مدد مفاهیم مختلفی مانند تشكیك وجودی، مراتب اراده، قدرت، تكلیف، خلق، عقل، وحدت وجود و علم الهی ابعاد این مسئله را می‏شكافد و تبیین می‏ نماید. آنچه این اثر را از دیگر آثار مشابه متمایز می كند غیر از گستردگی مباحث پیچیدگی و ظرافت استدلال‏هاست.

یکی از بحث برانگیز ترین و جنجال خیز ترین مباحث فکری بشر بحث جبر و اختیار انسان در افعالش می باشد. از زمانی که اندیشه بشر پیرامون جهان و نیز ماهیت خود شروع شد بحث جبر و اختیار یکی از ذهن مشغولی ها و دغدغه های عمده و اصلی او گردید. مبحث جبر در مکاتب فکری گوناگون و با مضاف الیه های مختلف مطرح شده است که به همین دلیل پاسخ هائی گوناگون به خود دیده است مانند جبر تاریخی، جبر فلسفی، جبر کلامی و... کتاب حاضر به بررسی مکاتب جبر و اختیار از دیدگاه قرآن و اصول فلسفی بحث های آیت الله جعفر سبحانی می پردازد.

«الإنصاف فى مسائل دام فيها الخلاف» تأليف آيت الله شيخ جعفر سبحانى به زبان عربى از جمله آثارى است كه به اختلافات فكرى و فقهى فرق اسلامى و مقارنه و مقايسه بين آنها تحت عنوان فقه و كلام تطبيقى پرداخته است، در جلد اول و دوم به اختلافات فقهى پرداخته و در جلد سوم اختلافات كلامى را جمع آورى و بررسى نموده است. مؤلف در مقدمه جلد سوم روش مباحث خود را نقلى و عقلى بيان مى دارد. ابتدا به بيان موضوع مورد اختلاف پرداخته و در مورد اختلاف و مناقشه گروه ‏هاى اسلامى متمركز شده و به ذكر اقوال در مسئله مى پردازد، سپس به زبان علمى به نقد و بررسى مسائل پرداخته و نظر مورد قبول را با دلايل واضح از كتاب و سنت و با تأييدات صريح عقلى اثبات مى كند و به گونه ‏اى بيان مى كند تا در نفوس جاى گرفته و عذر مخالف برطرف گردد.

«رؤية الله في ضوء الكتاب و السنّة و النقل الصريح»، اثر آية الله سبحانى مى‌ باشد. عقايد اشاعره (اهل حديث) كه ابوالحسن اشعرى در كتاب الانابه آنها را تا 51 اصل شمرده است، بيان مى‌ كند، خداوند بر عرش خود استقرار دارد، خدا چهره‌ اى دارد؛ ولى بدون كيفيّت (بلا كيف)، خدا داراى دو دست است، بدون كيفيّت، خدا چشم دارد؛ اما بدون كيفيّت و براى همه اين اصول به آياتى از قرآن كريم استناد مى‌ كند. اين بحث كه در كتب كلامى به تجسيم، تشبيه و رويت خدا معروف شد، قرن‌ هاى زيادى از بحث‌ هاى داغ محدّثان و متكلمان بود تا اين كه به ابن تيميّه مى‌ رسيم. او در رساله حمويه و واسطيّه اين مساله را مى‌ آورد با اين جمله: كه ما از مجموع آيات نتيجه مى‌ گيريم كه خدا در بالاى اين عالم محسوس است. در ردّ اين عقيده كتاب‌ هاى زيادى به رشته تحرير درآمده است كه يكى از اين كتب از انديشمند و متفكر اسلامى آية الله سبحانى مى‌ باشد كه در كتاب خود در صدد ابطال اين نظريه با براهين عقلى و آيات قرآن و روايات است. ايشان اين نظريه را وارداتى می داند و ريشه اين نظريه را در كتب عهدين مى‌ داند كه از طريق اجبار يهود وارد محيط اسلامى شد كه از شخصيت‌ هايى كه به ظاهر اسلام آورده بودند و اين نظريه كفرآميز را وارد جامعه اسلامى كردند كعب الاحبار و وهب بن منبه نام مى‌ برد. ايشان دلايلى را كه بر رويت خدا از طرف اشاعره بر رؤيت خداوند از قرآن كريم مى‌ آورد، آيه الى ربها ناظرة و رواياتى از صحاح و مسانيد ذكر و براهين عقلى آنها را نيز بازگو مى‌ كند و سپس تمام اين ادلّه نقلى و عقلى را پاسخ مى‌ دهد و براى عدم رؤيت به 3 آيه از قرآن و روايات پيامبر (ص) و روايات ائمه (ع) استدلال كرده و در بخش ديگر از كتاب براهين عقلى بر عدم رؤيت ذكر مى‌ كند تا اينجا رؤيت خدا كه تفسير حسى با ديدگان مادى بود در كتاب آمده و رؤيت يك تعبير ديگر دارد كه اين عقيده مخصوص شيعيان و معتزله مى‌ باشد و آن رؤيت قلبى و شهود باطنى مى‌ باشد كه اين رؤيت در پرتو ايمان كامل به دست مى‌ آيد كه اين بحث در بخش آخر كتاب ايشان گنجانده شده است و ادله نقلى و برهان‌ هاى‌ عقلى او را به طور كامل ذكر مى‌ كند. اين بحث در كتب راهنماى حقيقت و فرهنگ عقائد و مذاهب اسلامى از ايشان نيز آمده است.

کتاب «دیدگاه های شیعه در مسائل مربوط به تقریب» تالیف جعفر سبحانی تبریزی، به بررسی برخی از مباحث مطرح شده در مکتب شیعه پرداخته و ضمن بیان نظرات این مکتب راجع به بعضی از موضوعات، به برخی از ایرادات و شبهات وارد بر شیعه نیز پاسخ می دهد. مولف در ابتدای کتاب مباحثی را پیرامون پیدایش تشیع مطرح کرده و سپس موضوع عصمت ائمه اطهار (ع) را با بیان دلیل مورد بررسی قرار می دهد و در ادامه به بررسی موضوعاتی مانند: مصحف فاطمه (ص)، ایمان ابوطالب از نگاه شیعه، رفع تهمت تکفیر صحابه از شیعه، موضوع سجده بر تربت و دیگر مباحث عقیدتی می پردازد.

کتاب «الارادة الالهیة التکوینیة و التشریعیة» تاليف آيت الله جعفر سبحانی تبريزي، پیرامون موضوع اراده تکوینی و تشریعی نگارش یافته است. مولف در آغاز کتاب خود صفات را تقسیم کرده و آنها را مورد بررسی قرار می دهد تا بتواند جایگاه صفت اراده را به درستی تبیین نماید. وی در ادامه به موضوعات دیگری مانند: حقیقت اراده انسانی، اراده الهی از صفات ذات، اراده الهی از صفات فعل، بحث از اراده الهی پرداخته و در انتها نیز موضوع اراده الهی تکوینی و تشریعی را مطرح کرده است. همچنین مولف نظرات فرقه های اسلامی را در موضوع اراده الهی مورد توجه قرار داده است.

«حوار مع الشيخ صالح بن عبد الله الدرويش حول الصحبة و الصحابة» نوشته آيت الله جعفر سبحانى در دو مجلد به نقد دو كتاب از يك عالم حنبلى پرداخته است. نويسنده در مقدمه جلد اول با اشاره به مقدمه كتاب «تأملات فى نهج البلاغه» كه در آن علما را به گفتگو دعوت كرده است، گشايش اين شيوه را آرزوى ديرين خود دانسته و مناقشاتش درباره كتاب مذكور را ارائه مى نمايد.

«مرز هاى توحید و شرک در قرآن» ترجمه‌ ای از کتاب بحوث قرآنیة آیت‌ الله جعفر سبحانی به قلم مهدی عزیزیان است. در این کتاب مباحث فشرده‌ ای پیرامون توحید و شرک در قرآن کریم ارائه شده است. مترجم در مقدمه اش بر کتاب، در این مورد چنین نگاشته است: ... گرچه ایشان تا کنون کتابهای متعددی در این زمینه نگاشته‌ اند که هر کدام از زاویه‌ ای برجسته و مفید و مؤثر بوده است، اما کتاب حاضر را می‌ توان از جهت جامعیت مطالب، اتقان استدلال ها با استفاده از منابع شیعی و سنی و نیز اختصار و حجم کم، بهترین آنها شمرد. مطالب کتاب در پنج فصل ارائه شده است که البته چهار فصل اول تنها ثلث حجم کتاب را به خود اختصاص داده و فصل آخر بیشترین صفحات را شامل شده است. دو فصل اول مقدمه برای ورود به بحث اصلی یعنی مبحث عبادت است که دو فصل بعد به مباحث نظری پیرامون این مفهوم و فصل آخر به مصادیق و موارد کاربرد آن اختصاص یافته است.

«الاسماء الثلاثۀ الإله، الرب، العبادة» عنوان کتابچه اى است که به زبان عربى توسط آیت االله جعفر سبحانى به رشته تحریر در آمده است. این کتاب شرح سه کلمه فوق مى باشد که معانى آنها را در کتاب و سنت مورد دقت قرار داده است. نویسنده در مقدمه، سه کلمه: اله، رب عبادت را از مهم ترین تعالیم قرآن کریم مى شمارد. وى شایسته مى داند که مسلمان باهوش به معناى آن اطلاع یافته و پرده هاى ابهام را از معناى این کلمات کنار بزند؛ لذا در این رساله به مطالعه این کلمات در قرآن کریم، سنت نبوى و کلمات علماى ابرار اقدام مى کند.

کتاب «البدعة مفهومها، حدها و آثارها» تالیف جعفر سبحانی، به بررسی موضوع بدعت می پردازد. مولف کتاب خود را در 12 فصل تنظیم کرده است كه به شرح ذيل مي باشد: فصل اول: نصوص بدعت در کتاب و سنت؛ فصل دوم: بدعت در لغت و اصطلاح؛ فصل سوم: تعریف مفهوم بدعت و مقومات تعریف آن؛ فصل چهارم: ابتداع در تفسیر بدعت؛ فصل پنجم: اسباب نشو و نمای بدعت؛ فصل ششم: تقسیم بدعت به حسنه و سیئه؛ فصل هفتم: تقسیم بدعت به عادیه و شرعیه؛ فصل هشتم: تقسیم بدعت به حقیقیه و اضافیه؛ فصل نهم: بدعت در آنچه دلیل نص یا اطلاق باشد نیست؛ فصل دهم: خطوط عامه برای حفظ دین از بدعت؛ فصل یازدهم: قضاوت در مورد بدعت؛ فصل دوازدهم: مسائل دهگانه تطبیقی.