جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مدعای كتاب «نقد الخطاب الدينی» چندان از مدعای كتب ديگر ابوزيـد بـه خصـوص از «مفهـوم النص» جدا نيست وهمـان مـدعيات بـه شـكل خـاص و گـاهی روشـنتـر بيـان شـده و اشـكالات مطروحه، بر«نقد الخطاب» نيز وارد است. از اين رو، هم در قسمت مبانی ارائـه شـده در فصـل اول كتاب و هم در فصل پايانی كه وی در حقيقت نظريه خود را در مواجهه با متـون دينـی ( قـرآن و روايات ) بيان كرده اند، دارای اشكالات اساسـی اسـت. مهـمتـرين اشـكال وی در اسـتدلال هـای درون دينی ايشان عدم جامعيت، عدم توجه به اجتهـاد و نيـز عـدم توجـه بـه نحـوه بر خـورد ديگـر مذاهب، مثل شيعه به متون دينی است و در مطالعات برون دينی نيز عدم توجه به فرقی اساسی بـين كلام بشر و كلام الهی است، كلام بشری محدود به زمان و مكان و گاهی به قدری از زمانـه تـأثير می پذيرد كه به خطا می رود؛ اما كلام خداوند برخاسته از علم جامع او به همه چيز از جمله آينده است. گرچه ارتباطی با واقعيت جامعه دارد، اما اين ارتباط موجب خطـا و اشـتباه نيسـت. در غيـر اين صورت، فلسفه دين و ارسال رسل لغو خواهد شد. در اين نوشته، مطالب فوق با بررسی كتاب «نقد گفتمان دينی» ابوزيد بررسی می گردد.

این پژوهش که باعنوان سیره آموزشی تربیتی امام علی(ع) صورت گرفته است، به دنبال دادن پاسخی به سوال اصلی این پژوهش است. پرسش اصلی این پژوهش درباره آموزش و تربیت در اندیشه و عمل امام علی(ع) است. فرضیه این پژوهش در پاسخ بیان می کند که علی‌رغم اینکه گزارش مورخان در مورد حکومت امام علی(ع) بیشتر معطوف به سیره سیاسی و نظامی ایشان شده است به نظر می‌رسد که آموزش و تربیت جایگاه اصلی را در سیره آن حضرت داشته است. برای آشنایی با مفاهیم اصلی و کلیدی این پژوهش چارچوب مفهومی ارائه شد تا تعریف متناسب با مفاهیم این پژوهش صورت گیرد تا منظور اصلی از آموزش و تربیت در این پژوهش مشخص ‌شود. پس از ارائه چارچوب مفهومی با توجه به سوالات فرعی این پژوهش چهار فصل ارائه شد. در فصل اول این پژوهش اهمیت تعلیم و تربیت و پیشینه آن بیان شده است. اینکه این مقوله از چه زمانی آغاز شد و چه سیری را طی کرده است مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم که دوران حکومت امام علی(ع) را شامل می‌شود ابتدا از شخصیت والای امام علی(ع) و نقش او در میدان‌های نبرد برای پیشبرد اسلام و یاری پیامبر یاد شده استو در ادامه دوران حکومت امام(ع) و رخ دادن سه جنگ بسیار مهم جمل، صفین و نهروان مورد بررسی قرار گرفته است تا نقش امام در میدان‌های مختلف زندگی و اوضاع و شرایط متفاوت نمایش داده شود پی به شخصیت امام برده شود که هرچند امام در جنگ‌های متعدد شرکت داشته ولی هدف اصلی او انسان‌سازی و تعلیم و تربیت انسان‌ها بوده است و در این پژوهش نشان داده شد که امام چه جایگاه و نقشی در این امر داشته و جنگ کردن هم وسیله‌ای برای رسیدن به این هدف بوده است. در فصل سوم که آموزش در سیره امام علی(ع) مورد بررسی قرار گرفته شخصیت خود حضرت در علوم مختلف و آشنایی امام به این علوم و اندیشه امام در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته است. شخصیت علمی امام از این جهت مورد بررسی قرار گرفته تا اثبات شود که امامی که خود دستور به تعلیم و علم آموزی می‌دهد خود در این جهت عامل بوده است و هر سخنی که امام ایراد می‌کرده است ابتدا خود عامل به آن بوده است و سپس دیگران را امر به آن می‌کرده است. پس از بررسی شخصیت علمی امام(ع) اصول و روش‌های آموزشی از نظر علی(ع) مورد بررسی قرار گرفته است. امام(ع) برای موفقیت در هر امری پای‌بند اصول و روش‌هایی است که با به کاربردن این اصول و روش‌ها هر امری به موفقیت نائل می‌شود به ویژه در امر آموزش پای‌بند اصول و روش‌هایی کاربردی است تا آموزش به ثمر نشیند و امر آموزش به آسانی صورت گیرد و همچنین تأثیرگذاری آن بیشتر شود. در فصل چهارم که تربیت در سیره امام علی(ع) را مورد بررسی قرار داده است به جایگاه و اهمیت و ضرورت امر تربیت و همچنین ضرورت تسریع در امر تربیت اشاره شده است. ابعاد مختلف تربیت چون تربیت دینی، اخلاقی، عقلانی، سیاسی و اجتماعی بیان شده است و برای اینکه انسان در مسیر اصلی فطرت خود حرکت کند و در مسیر هدف الهی پیش رود و همه ابعاد فوق را در خود تقویت کند باید روش‌های صحیح را پیش گیرد که این روش‌ها از نظر علی(ع) روش الگویی، عملی، محبت، تذکر، عبرت، موعظه، توبه، ابتلا و امتحان، مراقبه و محاسبه و تشویق و تنبیه می‌باشد همه این روش‌ها هر کدام نقشی خاص در تربیت دارند که عدم به کارگیری هر یک از این روش‌ها باعث نقص در تربیت می‌شود. همچنین هر یک از این روش‌ها آدابی مخصوص به خود دارند که رعایت آن الزامی می‌باشد. پس از پرداختن به روش‌های تربیت، مبانی و اصول تربیت مورد بررسی قرار گرفته است. در واقع برای موفقیت در امر تربیت رعایت مبانی و اصول بسیار ضروری است که اگر اصول و مبانی آن مراعات نشود امر تربیت به طور صحیح صورت نگرفته و نتیجه معکوس دارد. پس برای انجام یک تربیت صحیح هم رعایت اصول و مبانی و هم روش‌های صحیح الزامی است که این اصول و مبانی از نظر امام شامل اصل اعتدال، تدّرج و تمکّن، تسهیل و تیسیر، مدارا و ملایمت، کرامت، عزت، تفکر و تدبّر می‌باشد.هدف ما در این پژوهش دست پیدا کرن به این پاسخ است که تعلیم و تربیت چه جایگاهی در اندیشه و عمل امام علی(ع) داشته است. در واقع تعلیم و تربیت یکی از اهداف اصلی خداوند سپس انبیا و اوصیا و به ویژه علی(ع) بوده است. انسان‌سازی و رساندن هم? انسان‌ها به سعادت دو جهانی هدف اصلی همه این بزرگان بوده است ولی هر گاه در انجام این هدف موانعی ایجاد می‌شد و ناگزیر از جنگ بوده‌اند برای رسیدن به هدف اصلی خود جنگ را که راه حل آخر مسأله بوده است انتخاب می‌کردند ولی هیچگاه از هدف اصلی خود غافل نبوده‌اند.

اصول و ارزشهای حاکم بر معیشت جهت راهنمایی بشر به سمت زندگی سعادتمند همواره جزئی از مسایل اصلی مکاتب بشری و الهی بوده است. اندیشمندان یونان باستان این بحث را تحت عنوان تدبیر منزل مورد توجه قرار داده‌اند. همچنین حکمای مسلمان نیز ذیل همین عنوان به مساله معیشت انسان مسلمان پرداخته‌اند. اقتصاد متعارف نیز این مساله را تحت عنوان اقتصاد خانواده مورد بحث قرار داده است. اسلام نیز به عنوان مکتبی که هدف خویش را سعادت دنیوی و اخروی انسان قرار داده است، بر تقدیر معیشت تاکیدات زیادی دارد و آن را یکی از لوازم کمال انسانی می‌داند. از این روفهم معنای تقدیر معیشت و اصول و ارزش های حاکم بر زندگی انسانی از دیدگاه اسلام سوال اصلی این تحقیق است.در این تحقیق ضمن بررسی نظریه های تطبیقی تقدیر معیشت که در یونان باستان، اندیشه حکمای مسلمان و اقتصاد دانان غربی مورد بحث قرار گرفته است، با بررسی نصوص دینی و قرآن و روایات، اصول و ارزشهای حاکم بر معیشت از دیدگاه اسلام را استخراج کرده‌ایم. در این میان باتوجه به آنکه عبارت تقدیر معیشت در حدیث بیان شده، تکیه بیشتری بر احادیث شده است.تقدیر معیشت از دیدگاه اسلام به معنی حرکت در میان اسراف و تقتیر در زندگی مادی است. البتهفهم این نکته که خداوند رزق انسان را تضمین کرده است، سبب می شود تا انسان نگران معیشت خویش نباشد و به سایر ابعاد کمال خویش بپردازد. مساله تقدیر معیشت را از دو بعد می توان مورد بررسی قرار داد. بعد اول به اصول حاکم بر تقدیر معیشت ‌است که عناوینی مثل حسن و رفق در تقدیر معیشت، توجه به علم؛ محوریت کفاف و ... را شامل می شود. اما بعد اصلی تقدیر معیشت مسایل کاربردی آن است که شامل جایگاه رزق در زندگی انسان، اصول حاکم بر فقر، مصرف و کسب و کار است.

عرفان و تصوّف از لحاظ تنوع آبشخورهای فکری، ذوقی و معنوی بسيار غنی است. در بطن عرفان و تصوّف، از علوم مختلف و همچنين فرهنگ‌ها و زبان‌هاي ديگر نشانه‌ها و تأثيرات زيادي ديده مي‌شود. يکي از اين علوم که با رگ و ريشه‌هاي عرفان و تصوّف پيوند خورده است، علم کلام اسلامي است. انديشه‌هاي کلامي در داخل متون عرفاني گاه يکسان و گاه متفاوت وارد شده‌اند. صوفيّه انديشه‌هاي کلامي را با زباني هنري و عرفاني بيان داشته‌اند و به آنها صبغه‌اي ادبي و متفاوت بخشيده‌اند. انديشه‌هاي کلامي از طريق متون صوفيّه به حيات جديدي دست يافته‌اند. بسياري از انديشه‌هاي کلامي با عقايد اصلي صوفيّه و اساس انديشه‌هاي آنها يکي و همسو مي‌باشد. اين امر نگاه مشترک آنها به خداشناسي را نشان مي-دهد که از بطن ديانت اسلام برخاسته است. در اين تحقيق جهت بررسي ارتباط عرفان و تصوّف با علم کلام، به بررسي انديشه‌هاي کلامي که در منظومه‌هاي عرفاني سنايي: حديقة الحقيقة، سير العباد الی المعاد، عطار: اسرارنامه، الهي‌نامه، مصيبت نامه و منطق الطير، و مولوي: مثنوي، وارد شده است، پرداخته شده است. سنايي، عطار و مولوی، در منظومه‌های عرفانی خود، به اندازۀ زیادی به اندیشه‌های کلامی توجه نموده‌اند و باورهای کلامی‌شان را در ضمن عقاید عرفانی‌شان نشان داده‌اند. بر اساس اندیشه‌های کلامی به کار رفته شده در منظومه‌های عرفانی این سه عارف گران قدر، این تحقیق به هشت فصل: عقل، ذات و صفات، رؤیت خداوند، علّیت، جبر و اختیار، خیر و شر و نظام احسن، ایمان و عمل، و امامت و ولایت، تقسیم شده است.

کتاب «الفکر الاسماعیلی فی عصر الحاکم بامرالله», مشتمل بر شرح احوال و اندیشه‌ های سیاسی, فلسفی و دینی احمد بن عبدالله کرمانی از دانشمندان دوره خلفای فاطمی است. وی یکی از نویسندگان و رهروان فرقه اسماعیلیان است که در این کتاب ضمن مروری بر آثار و تالیفات نامبرده روابط و مکاتبات وی با علمای هم عصر او بررسی و تشریح می‌ گردد. همچنین اندیشه‌ های فلسفی وی و آراء او در باب عبادت, خدا, آفرینش و نظام عالم تبیین می‌ شود. این کتاب در اصل, بازبینی اندیشه اسماعیلیه در دوران "کرمانی" است.

یکی از مهم ترین بحث ها بین هگلیان جوان و شارحان هگل این است که دین در نظام فکری و فلسفی هگل چه جایگاهی دارد و آیا او در طول حیات فکری خود رویکرد واحدی به مقوله دین داشته است.در این نوشتار تبیین میشود که: اولاً دین در نظام فکری ـ فلسفی هگل جایگاه ویژه ای دارد و از ضروریات حیات اجتماعی بشر بشمار میرود؛ ثانیاً نمیتوان به سادگی او را فیلسوفی ملحد و خداناباور قلمداد کرد؛ ثالثاً، اگرچه ایجابیت دین یهود و مسیحیت، موجبات انحراف فکری عمیقی را در پیروان آنها فراهم آورده است، نباید ادیان الهی و وحیانی، به ویژه دین مبین اسلام را نیز دینی ایجابی، عقل ستیز و معارض با آزادی و حقوق شهروندی دانست.

جامعه معرفتی از مقولات مهمی است که از منظر مختلف می توان به بررسی آن پرداخت. ما در این تحقیق برآنیم به این پدیده در مغرب ِزمین و جهان اسلام اشاره کنیم. ابتدا به اصول و مبانی، شاخص ها و فوائد جامعه معرفتی می پردازیم. سپس این مقولات را در اندیشه اسلامی دنبال خواهیم کرد. در پایان، وجوه اشتراک و تمایز اندیشه اسلامی و غرب درباره جامعه معرفتی را بیان خواهیم کرد. .بنیادهای جامعه معرفتی در مبانی فکری اسلام وجود دارد که هدف آن جهل زدایی، سعادت معنوی و اخروی، توازن بین جنبه های مادی و معنوی انسان و اخلاق گرایی علمی است. ضمناً به خصوصیات جامعه معرفتی غرب نیز اشاره خواهد شد.

پایان نامه ی حاضر با موضوع « اندیشه ی دینی در آثار جمالزاده، چوبک، هدایت و آل احمد » برآن است تا اندیشه ی دینی تحول یافته در عصر مشروطه وبازتاب آن در ادبیات داستانی معاصر را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. بدین منظور ؛ در فصل اول ، تعاریف و تفاسیری از دینارائه می شود و در فصل دوم ، به کارکرد دین در گذر تاریخ و نگرش حکومتها به دین و عقاید مذهبی ، تا قبل از مشروطه پرداخته می شود . فصل سوم، گسترش تفکرات نو گراییدر عصر بیداری و جریانهای دینی عصر مشروطه رابا تفاوت دیدگاهها، به طور مشروحمورد بررسی قرار می دهد و تقابل افکار سنتی ونو در جامعه‌ی ایرانی باز گو می گردد.بخش پایانی ، ضمن تاکید بر تحول و تعهد ادبی ، بیانگر مضامین و بن مایه های دینی در آثار نویسندگان مذکور می باشد و موضع دین در ادبیات معاصر ، مورد تحلیل قرار می گیرد.