جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دانش تلاوت قرآن به شیوه‌های قرائت و ادای واژه‌های قرآن می‌پردازد. اختلاف قرائت که به تفاوت این شیوه‌ها بازمی‌گردد، می‌تواند نقشی مهم در فهم واژه‌‌ها و آیات قرآن کریم ایفا کند. نقش اختلاف قرائت از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است. این مقاله در نظر دارد تا بر اساس گردآوری داده‌ها و روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی نقش اختلاف قرائات از جهت ساختاری و مفهومی در معنای آیات یکی از سور قرآن کریم بپردازد. از‌این‌رو، از دو تفسیر کشاف (زمخشری) و التحریر و التنویر (ابن‌عاشور) به‌عنوان دو تفسیر مشهور اهل سنت و تفسیر مجمع‌البیان (طبرسی) و تبیان (طوسی) به‌عنوان دو تفسیر مشهور شیعه که اهتمام ویژه‌ای به نقش اختلاف قرائات در معنای آیات الهی دارند، بهره‌مند شده است. سوره مبارکه کهف با توجه به دارا بودن حجم مناسبی از اختلاف قرائات، نمونه مناسبی برای مبحث مذکور است. از دیدگاه این مفسران در میان 110 آیه سوره کهف، در 44 آیه اختلاف قرائت مشاهده می‌شود که در 21 آیه، اختلاف‌ها محدود به ادای واژه‌ها و موارد سجاوندی است که اثر معنا‌یی ندارند و در 23 آیه، اختلاف قرائت به تغییر معنایی جزئی منجر می‌شود که قابل چشم‌پوشی است و دلیلی بر تحریف این کتاب الهی نیست.

قرائات قرآنی یکی از ابواب لازم جهت فهم و پژوهش در قرآن است. قرائات منسوب به اهل‌بیت (ع)، به جهت انتساب آن به پیشوایان مذهب شیعه حداقل برای پیروان این مذهب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این قرائات از گونه‌های مختلفی برخوردار است. ازجمله آن‌ها قرائت همزه با تسهیل و یا تخفیف است. برخی گزارش‌های تاریخی و اصول زبان‌شناسی در قالب تأییدکننده این شیوه از قرائت همزه و گروهی دیگر در قامت یک چالش در صحت و یا استحسان آن مطرح است. وجود روایاتی دال بر تأیید این قرائت، نزول قرآن بدون نبره در لهجه قریش و موافقت این شیوه از قرائت با رسم مصحف و ثقیل بودن تلفظ همزه با نبره ازجمله مؤیدات است. فقدان سند و حتی وجود اضطراب در متن برخی روایات، مخدوش بودن ادعای انحصار نزول قرآن به زبان قریش بر اساس روایات معارض و فرمان خلیفه سوم در نگارش مصحف بر اساس لهجه قریش این تأییدات را به چالش کشیده است. اطمینان تقریبی به قرائت قریش بر اساس تسهیل و هم‌چنین ثقیل بودن تلفظ همراه با تحقیق برای همزه و عدم‌تغییر معنا و کمک به سلاست قرائت، موجب شده است که برخی این شیوه از قرائت را نیکوتر بدانند. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و با روشی توصیفی ـ تحلیلی و رویکردی انتقادی مؤیدات و چالش‌های قرائت همزه منطبق بر منقولات منتسب به اهل‌بیت (ع) را مورد بررسی قرار داده است.