جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «انوار الحکمة» تالیف ملا محمدمحسن فیض کاشانی، گزیده و تلخیص کتاب علم الیقین (یکی دیگر از آثار نویسنده) است. نگارنده در این کتاب در صدد بیان معارف کلامی برگرفته از قرآن و حدیث و حکمت متعالیه برآمده است. فیض در این کتاب در صدد بنیان نهادن علم کلام بر مبنای کتاب و سنت و تبیین آن بر اساس فلسفه می‌ باشد. کتاب دارای چهار بخش اساسی است: بخش نخست: كتاب العلم بالله بخش دوم: كتاب العلم بالملائكة بخش سوم: كتاب العلم بالكتب و الرسل بخش چهارم: كتاب العلم باليوم الآخر.

عناون کتاب حاضر از علامه گرامی فیض کاشانی درباره علم ( تفکر- علم -عقائد) می باشد. ابتدا بحثی درباره علم درقرآن و روایات، اقسام علم: علم فقه، علم آخرت، علم فلسفه ، علم کلام و... ، آداب مناظره، بخش دیگر درباره قواعد عقائد، در قسم دوم کتاب به بررسی اصول خمسه عقائد می پردازد. و در بخش آخر بحث کاربردی درباره تفکر

نگرش اخباری و اصولی دو روش فهم دین از متون اصلی در میان اندیشمندان شیعی است که بیش از چهار قرن از نزاع‌های فکری و یا ایجاد و شکل‌گیری مکاتب گوناگون میان طرفداران آنها را پشت سر گذاشته است. پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این پرسش است که آرا اصولی فیض کاشانی در کتاب معتصم‌الشیعه چگونه بازتاب یافته است. بررسی توصیفی - تحلیلی این مسئله حاکی از آن است که فیض کاشانی، از علمای شیعی قرن یازدهم، با وجود دیدگاه‌های اخباری، و استناد و اتکا وی به روایات، اما نگرش به دور از هرگونه افراط و تفریط او از عقل و نقل را در کاربست عملی‌اش در کتاب معتصم‌الشیعه به مثابۀ کتاب فقهی فیض را شاهدیم. تأثیرپذیری از مسلک اساتید اخباری، برداشت سوء از برخی فتاوای مبهم فقهی ایشان در گذشته، تناسب‌نداشتن برخی دیدگاه‌های وی با برهان‌های موجود نزد خویش، و ... سبب شد فیض را که اغلب دارای آرا اعتدالی در نظریاتش است، به اخباری‌گری متهم کنند و دامنۀ اختلاف آرای میان اصولیان و اخباریان شیعی را بیش از پیش گستردش دهد؛ حال آنکه تمایل‌نداشتن ایشان در همراهی با نظر مشهور از اخباریان مبرهن است و پایبندی وی به نگرش اصولیان در مواضع فراوانی، مانند اجماع، حجیت ظاهر قرآن، حجیت عقل، رجوع به آرا و نظریات اصولیان، عدم جمود در اخبار، و ... به میزانی است که انکار آن ممکن نخواهد بود.

بحثي نسبتاً مفصل از مبدأ و معاد و اصول عقايدي که از قرآن و احاديث استفاده کرده و شناخت آن بر هر مسلماني واجب است. درچهار مقصدشامل 50 مطلب و هر مطلب داراي فصولي و هر مقصد داراي ابوابي است، تأليف آن درسال 1042 پايان يافته است. عناوين مقاصد عبارت است از: المقصد الاول؛ في العلم بالله تعالي. المقصد الثاني؛ في العلم بالملائکة. المقصد الثالث؛ في العلم بالکتب والانبياء. المقصد الرابع؛ في العلم بالاخرة ويوم الجزاء. كلام شيعي است، در 1 «مقدمه» و 4 «مقصد» . «باب» ها و «فصل» هايي، در ديباچه از «عين اليقين في اصول الدين» (نك: هف) خود ياد مي كند: مقدمه در تعريف علم، با سربندهاي كوچكتر «وصل، فصل» مقصد 1- في العلم بالله، در 8 «باب» و «فصل» ها، 2- العلم بملائكته، نيز 8 «باب» . 3- العلم بالرسل، 16 «باب» 4- العلم باليوم الآخر 18- «باب» در دو مجلد چاپ شده است. (احمد منزوي) كتاب حاضر يكي از تأليفات عالم رباني عارف سبحاني حكيم مدقق و محقق و محدث و فقيه مشهور محمد بن شاه مرتضي ابن شاه محمود ملقب به محسن معروف به ملامحسن فيض كاشي است كه در قرن يازدهم هجري دوران سلطنت شاه عباس ثاني زندگي مي نموده اين كتاب علم اليقين في اصول الدين يكي از ده ها تاليف و تصانيف آن بزرگوار است كه در چندين باب از قبيل - درجات الايمان - در توحيد عزوجل - در تنزيه سبحانه - اسماء خداوند - باب الملائكة المقربين - باب ارواح البشريه - در صفات نبي و اصول معجزات - در تفاصيل الانبياء و الاوصياء - در غيبت امام زمان عليه السلام و علامات ظهور - در شفاعت - در صفات حوض كوثر - و همچنين مطالبي راجع به صراط و حشر و نشر و مجازات كلام شيعي ست. در 1 «مقدمه» و 14 «مقصد» و «باب» ها و «فصل» هايي: مقدمه در تعريف علم، با سربندهاي كوچكتر «وصل، فصل»، مقصد 1. في العلم بالله، در 8 «باب» و «فصل» ها، 2. العلم بالملائكة، نيز 8 «باب» . 3. العلم بالرسل 16 «باب»، ‌4. العلم باليوم الآخر 18 «باب» در 1042ق به انجام رسيده است. در 2 مجلد چاپ شده است. (احمد منزوي) آغاز كتاب: نحمدك اللهم يا مبدئ و يا معيد. و الحمد من نعمائك ... اما بعد، فيقول خادم العلوم الدينية و طالب المعارف اليقينية، محمد بن مرتضي المدعو بمحسن، هذا يا اخواني كتاب علم اليقين في اصول الدين ... انجام كتاب: هذا آخر الكلام في العلم باليوم الآخر و به تم كتاب علم اليقين. . و تاريخ الختام و ايام التصنيف يعرف من هذه الابيات: تم علم اليقين في عامين / غير ثلث كعدة الحرم صار تاريخ عامه الآخر / مصرع الصدر من ذه الكلم بدوه كان في الشهور الحرم / فكذا الختم صار في الحرم بحت يا ذا الذكاء بالشهرين / بخصوص لصاحب الفهم نفع الله طالبيه به و بما فيه ثبتت قدمي [الذريعة 15/326؛ مرعشي 2/150 و 17/169 و 27/147 و 12/317 و 34/157 و 34/485؛ مجلس 25/169؛ مشارعربي 633؛ آية الله فاضل خوانساري 2/7 و 2/119؛ امام صادق قزوين 1/183؛ كتابخانه مدرسه آخوند ص 1342؛ مجلس شورا 13/63 و 10/989 و 25/169؛ دانشگاه تهران 3/309؛ ريحانة الادب 4/369؛ علم اليقين، انتشارات بيدار 1400 هـ، صفحات مختلف؛ معادن الحكمة، چاپ دوم جامعه مدرسين قم 1/42؛ فهرست هاي خودنوشت فيض 203؛ فهرست مروي 187؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي 2/178و 1/268؛ مشار، عربي 642 كه نشاني 3 چاپ آن را داده؛ اعلام 2/1804 فيض كاشاني؛ طبقات 11/491 محسن كاشاني؛ فهرست سلطنتي 1/824؛ ذريعه 15/326؛ اعلام 2/1804؛ طبقات 11/491؛ مرعشي 2/150؛ مشار، عربي 642: كه نشاني 3 چاپ آن را داده است؛ نشريه 7/516؛ الفبائي آستان قدس ص 660؛ كتابخانه شخصي رضا استادي ص 27؛ كتابخانه ارگاني بهبهاني ص 90؛ رايانه ملي ص 2760؛ عكسي مركز احياء 7/38؛ التراث العربي 4/84؛ فهرست عربي مشار 663؛ ذخائر التراث العربي 2/776؛ كشف الحجب 385؛ جنگ 1/497؛ رايانه آستان قدس] شرح و حواشي: المعارف = المعارف في اصول الدين فيض كاشاني، محمد بن شاه مرتضي (1006-1091)

آموزه بداء یکی از آموزه های اصلی کلام شیعی است، که از دیرباز نظر دانشمندان اسلامی را به خود معطوف داشته است، پاره ای به جهت تعارض این آموزه با علم مطلق الهی به تشکیک و رد آن اهتمام ورزیده اند، و برخی به تحلیل و توجیه آن همت گماشته اند. در این میان توجه به استعمالات این اصطلاح در کتاب الهی و احادیث ماثور نقشی بنیادین در تحلیل این آموزه دارد؛ زیرا تنصیص بر این آموزه در گرو فهم عمیق از آموزه های دینی است. گفتار حاضر بر آن است که با نقل آراء اصیل و بنیادین در این باره به نقد و بررسی آنها بپردازد و وجوه ضعف آنها را وانمایاند.

دوازده پرسش و پاسخ است در چگونگي اختلاف مسلمانان و باعث برتدوين علم كلام و اصول فقه و بيان معني اجماع، و درحقيقت فيض مي خواهد كه گفته هاي علماي كلام و اصول فقه رابي ارزش نشان دهد و مردم رابه كتاب و سنت سوق نمايد. تاريخ تأليف اين رساله طبق گفته مرحوم آقابزرگ تهراني در الذريعة سال 1041ق مي باشد. رساله ايست مشتمل بر دوازده سوال و جواب فارسي: سوال اول - چون الله و پيغمبر و كتاب اين امت يكي است پس اين همه اختلافات از چيست ؟ س 2 - اول مخالفت كه اهل ضلالت نسبت به خدا و رسول اظهار كردند كدام بود ؟ س3- آنانكه متابعت قرآن و اهل بيت نمودند و بامت ائمه اثني عشر گرويدند و از اعداي ايشان تبري ورزيدند باز در ميان ايشان چرا اينهمه اختلاف پيدا شد ؟ س 4-در ظواهر قرآن و اخبار اهل بيت اختلاف بسيار است ... ... . . توفيق ميان آنها چگونه است ؟ س5-بسياري از مسائل دينيه هست كه در قرآن و احاديث يافت نمي شود از كجا استنباط شود ؟ س 6 - هر گاه راي فقهاء اعتماد را نشايد و اختلاف ايشان بخلاف رضاي خدا باشد و حكم به راي در دين جايز نباشد پس حفظ اقوال مجتهدين و مصنفات ايشان چه فايده دارد ؟ س 7-اجماع چه معني دار و مساله اجماعيه كدام است ؟ س 8-اجماع اگر مستندي از قرآن يا حديث دارد آن مستند حجت است پس اجماع چه فايده دارد و اگر مستندي ندارد چرا حجت است ؟ س 9-اهل هدايت و ضلالت را به چه نشان مي توان شناخت ؟ س 10-نشان اهل هدايت در كم كسي يافت مي شود پس لازم مي آيد كه اكثر مردم بر ضلالت باشند؟ س 11- هر گاه ايمان منحصر در اين فرقه قليله باشد پس ساير مردم را كافر مي توان خواند ؟ س 12-حد ايمان كامل چيست و مراتب هر يك از ايمان و كفر چند و كدام است ؟ سؤال عن سبب عدم وصول الامام المير المؤمنين عليه السلام الي الخلافة بعد وفاة الرسول (ص) مباشرة. (حسيني احمد) آغاز كتاب: 1: منت بي پايان خداي را كه شأنه كه راه صواب را بأنواع حكمت و فصل خطاب روشن گردانيده ... 2: حمد بي حد واجب الوجودي را كه ... . انجام كتاب: و پسنديده خداي عزو جل شد كه إلي الدين الخالص و الحمدلله رب العالمين [مجلس 36/388؛ الذريعة 13/44؛ نسخ هاي خطي فارسي، منزوي 2/963؛ مرعشي 1/100 و 4/213 و 37/697؛ فهرست هاي خود نوشت فيض کاشاني ص187؛ كتابخانه ملي 6/597؛ مجلس شورا 22/241؛ كتابخانه ملي تبريز 2/763؛ دانشگاه تهران 3/666؛ اصغر مهدي 2/121؛ ‌اهدائي به آستان قدس ص 380؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 274 و 319؛ كتابخانه ملي تبريز 1/1؛ عكسي دائرة المعارف 2/168؛ فهرستواره منزوي 9/302]