جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نویسنده در مقاله حاضر تلاش می‌کند ضمن استخراج نکاتی که ناصرخسرو در آثار، و به ویژه اشعار، درباره قرآن بیان داشته، آنها را دسته‌بندی، تحلیل و تبیین نماید و با معرفی دیدگاه‌های مختلف ناصر درباره قرآن و تنزیل و تأویل آن، شئون قرآنی شعر و اندیشه ناصر را به اجمال بیان نماید.در این نوشته، ابتدا دلایل متعدد شخصی، عقیدتی و روانی توجه خاص ناصرخسرو به قرآن اشاره می‌شود، و سپس مبحث مفصل و اصلی نوشته می‌آید که درباره تنزیل و تأویل از نظر این متفکر اسماعیلی، تمثیلاتی که او برای تبیین برتری تأویل بر تنزیل آورده، تحلیل شده و به فواید تأویل نیز در بحث مجزایی پرداخته شده است.مبحث آخر، درخصوص قرآن و اهل تأویل است، یعنی چه کسانی شایستگی تأویل دارند.از نظر ناصر، فقط آل نبی و علی (ع)، و دانایان و ائمه اسماعیلی مجاز به تأویل‌اند و وظیفه سایر مردم آن است که حقایق و معانی نهانی تنزیل را از طریق آنان بجویند و فراگیرند.

گونه‌گون خوانی‌ قرائت‌های چند گانه پاره‌ای از واژه‌های قرآن، از مسائل و مباحثی است که دیرباز مورد توجه قرآن پژوهان بوده است و بحث و بررسی‌های بسیاری دربارة آن انجام گرفته است.با توجه همه هنوز این پرسش که " راز این گونه‌گون خوانی‌ها در چیست؟" پاسخی بسنده و قانع کننده نیافته است.نگارنده در نوشتاری که از پی می‌آید، کوشیده است تا به این مسأله از دیدگاهی هنری بنگرد.وی پاسخ این پرسش را در یکی از جلوه‌های هنری و بلاغی قرآن کاویده است و برای زمینه‌سازی و آشکاری بیشتر بحث، از مسائل دیگری نیز چون اعجاز هنری قرآن، به کوتاهی سخن گفته است.

طبق نظریات جدید علمی، فضای سه بعدی که ما در آن زندگی می‌کنیم، یک فضای خمیده است؛ به طوری که اگر سفینه‌ای از یک نقطه شروع به حرکت کند و به زعم خودش در راستای یک خط راست حرکت نماید، سرانجام به نقطه شروع حرکتش خواهد رسیده.بنابراین در مقایسه در مقایسه با سطح یک کره یک سطح دو بعدی بسته‌ای است که در جهت بعد سوم خم شده است، می‌توان گفت جهان سه بعدی ما پوسته یک کره چهار بعدی است.به عبارت دیگر جهان ما یک جهان سه بعدی است که در جهت بعد چهار خم شده است. حرکت در بعد چهارم نتایج جالبی در بر خواهد داشت: نظیر امکان و خروج از زندان بدون گذشتن از در یا دیوار، عبور از کوه بدون رفتن بالای آن و یا تونل زدن، نزدیک کردن راهها، پشت و رو کردن یک موجود، توجیه ماهیت دو گانه موج- ذره و ... به نظر می‌رسد مفاهیم فوق با مفهوم برخی آیات قرآنی نزدیکی داشته باشد که در این بحث به آن پرداخته می‌شود.همچنین به برخی مباحث از قبیل معراج پیامبر اکرم، پل صراط، داستان ملکه سبا، آسمانهای هفتگانه و... از دید جدیدی نگریسته می‌شود.

تدّبر در آیات قرآن کریم و تلاش برای دست‌یابی به تجزیه و تحلیل و درکی درست از آن، همواره نخستین گام فرا راه دانشمندانی بوده است که شناختن و شناساندن دین اسلام را در عرصه‌های اصول و فروغ آن، وجهه همّت خود قرار می‌داده‌اند.این بهره‌وری- امّا- از دشواریهای و پیچیدگیهای ویژه خود، برکنار نبوده و نیست و درنگ در آیات قرآن کریم که اصیل‌ترین دلیل در میان ادلّه اربعه اجتهاد به شمار می‌رود، مستلزم برخورداری از آگاهیهای متنوّعی از درون و بیرون از این کتاب گران‌سنگ آسمانی است. این مقاله کوتاه، با اشاره به یکی از مصداقهای این پیچیدگی برون رفت از آن،در صدد تا بر نقش آگاهیهای بیرون از قرآن کریم دربرداشت پذیرفتنی‌تر از پیام آیات و سور، تأکیدی دو چندان داشته باشد.

احادیث در زمانها و مکانهای مختلف و برای مخاطبان متفاوت صادر و توسط راویان گوناگون نقل شده است و دچار تغییر و تحریفهایی شده و چون از زمان نقل اولیة آنها چندین قرن گذشته است و راویان و صاحبان کتابها برای باب‌بندی کتابشان، احادیث را تقطیع کرده اند، پاره‌ای از قراین که شرایط زمان و مکان را تعیین می‌کرده از بین رفته است.بنابراین برای حل تعارضات و تحریفات و اشکالها، دانشی که بتواند نقایض را حل و رفع کند ضروری است.این دانش" مختلف الحدیث" نامیده می‌شود که خود بخشی از " فقه الحدیث" است.دقت در گفتار معصومین (ع) نشانگر توجه و اهتمام آن بزرگواران به حفظ حدیث سالم است.ایشان برای تشخیص احادیث درست، راههایی را به پیروان خویش ارائه فرمودند.این مقاله با بررسی برخی از منابع حدیثی و فقهی اصلی شیعه می‌خواهد نشان دهد که به رغم توجه عالمان به معنای حدیث و اهتمام ایشان به از میان بردن اختلاف و تعارضات، دقت و پژوهش بیش از پیش ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.

غزالی از اندیشمندان بنام جهان اسلام است که آرا و افکار وی، تأثیر شگرفی بر متفکران و اندیشمندان پس از خود بخصوص در میان اهل سنّت داشته است. با آن که غزالی با تألیف مشهورترین اثر خود موسوم به تحافه الفلاسفه آرای فلاسفه را مورد انتقاد شدید قرار داده است و حتی در تألیفاتش با توجه به گرایشهای اشعری گرایانه خود از " شیعه " بخوبی یاد نمی‌کند؛ اما تأثیرپذیری شخصیتی چون " صدرالمتألهین" - که از معروف‌ترین فلاسفه و متکلمان امامیه است- از آرای تفسیری غزالی، امری قابل قبول تأمل و در خور توجه است. چرا و چگونه ملاصدرا تحت تأثیر آرای وی واقع شده است؟ در این مقاله نویسنده کوشیده است ضمن پرداختن به این پرسش، چگونگی تأثیرپذیری صدرالمتألهین را از آرای تفسیری غزالی تبیین نماید.