جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

صفات خبریه آن دسته از صفات خداوند را گویند که عقل بر آن ها دلالت روشن ندارد و تنها بدان استناد که در متن دینی اعم از قرآن و حدیث به خداوند نسبت داده شده اند می توان آن ها را به خداوند نسبت داد. صرف نظر از امکان این انتساب تفسیر این صفات از دیر باز مورد نزاع متکلمان بوده است. جستار حاضر به بیان مفهوم و مصادیق صفات خبریه می پردازد و دست کم در مقدمات کار سیاهه ای از این صفات را به دست می دهد، سپس به صورت خلاصه موضع متکلمان را در این باره بر می رسد، سپس به گزارش دیدگاه شیعه می پردازد و در ادامه به وضعیت ترجمه مصادیق عمده ای از صفات خبریه در شماری از ترجمه های فارسی قرآن و نیز برخی تفسیرهای فارسی می نگرد تا معلوم شود که آیا ترجمه های با موضع کلامی شیعه هماهنگی دارند یا خیر. در پایان نیز ملاحظاتی در ذیل ترجمه ها فراروی نهاده شده است.

گسترش جوامع انسانی و توسعه شهرنشینی موجب پیدایش پدیده هایی چون تخریب و آلودگی محیط زیست شده است. به دلیل اهمیت بسیار این پدیده در روند حیات انسانی عصر حاضر، در این نوشتار سعی شده است موضع شریعت در برابر تحولات حادث در محیط زیست با استناد به منابع کتاب و سنت و دلیل عقل به دقت مورد شناسایی قرار گیرد. همچنین تلاش شده است با طرح موضوعات متنوعی در قالب مسائل و قواعد فقهی، کلیه مسوولیت های ناشی از آسیب و تخریب محیط زیست تبیین شود. در این نوشتار معلوم می شود مقوله محیط زیست به خوبی مورد عنایت شریعت قرار دارد و احکام و الزامات صریحی در زمینه های مرتبط با آن مطرح است.

حقوق بشر منعکس کننده آرمان جهانی عدالت و جامعه ای است که در آن، هر انسانی بتواند از زندگی شرافتمندانه، همراه با صلح، امنیت و رفاه برخوردار گردد. اعلامیه ها و اسنادی که عمدتا پس از جنگ جهانی دوم تدوین شده، بر همین آرمان استوار است. مهم ترین سند حقوف بشر، اعلامیه جهانی حقوق بشر 1948 م است که به عنوان سنگ بنای حقوق بشر مدرن شناخته می شود. در باب رابطه اسلام و اعلامیه مزبور سخن بسیار رفته است. گروهی باور به تعارض و واگرایی دارند و دسته ای نیز آن ها را هم خوان و هم گرا می دانند. چیزی که مسلم است، وجود مشابهت و مشاکلت، میان بسیاری از مواد این اعلامیه و نصوص اسلامی است. قرآن کریم به مثابه خاستگاه اولیه آموزه ها و حقوق اسلامی، به خودی خود، در بردارنده تعداد بسیاری از مواد اعلامیه حقوق بشر است؛ گر چه در مبانی و اصول، با آن ناهمخوان باشد.

نویسنده مقاله حاضر بر آن است که برای تفسیر روایتها و نقلهای مختلفی که از یک حکایت/ متن به عمل می آید باید هر روایت و نقل جدید را به مثابه یک حکایت / متن کاملا جدید و متفاوت با نقلهای قبلی در نظر گرفت و این حکایت / متن را به عنوان اثری اصیل و ابداعی و متفاوت از روایتهای قبلی یا اولین تقریر آن حکایت / متن، تفسیر کرد و فهمید. نگارنده در این مقاله، این همانی روایتهای مختلف از یک متن در بستر زمانی و مکانی متفاوت را ± حتی در صورت یکسان بودن ساختار و شکل روایتها ± مردود دانسته و مدعی است چون قصد مولف و ناقل هر حکایت و متن، همواره بخشی از سازمان نرم افزاری و جز قوام بخش یک متن محسوب می شود، نقل هر متن توسط راوی جدید، خود یک متن جدید است و چارچوب تفسیری و بافتار تازه ای بر آن حاکم خواهد بود.نویسنده حاضر، فرآیندی را که طی آن یک متن اصلی یا اولین تقریر آن، از لحاظ زمانی و مکانی دگردیسی هایی حداقلی یا حداکثری پیدا می کند، نه یک فرآیند صرفا تاریخی و غیرفعالانه، بلکه دست کم نیمه آگاهانه و مستظهر به طرح و توطئه و نیت راوی می داند و از این رو به جای عنوان «دگردیسی متن» که نزد علمای هرمنوتیک رایج است و گویای فعالانه یا منفعلانه بودن تغییرات نیست، عنوان «تجهیز متن» را پیشنهاد کرده است.این مقاله بخشی مقدماتی از پروژه ای است که نویسنده در آن به ارزیابی و نقد نظریه «دین مولف» که در دو قرن اخیر با هیاهوی بسیار از جانب خاورشناسان دنبال می شده پرداخته است.

این مقاله در ابتدا به عنوان مقدمه به بیان تاریخچه بسیار مختصر هرمنوتیک می پردازد و به ایجاز مشخصات سه دوره اصلی آن یعنی هرمنوتیک پیش از مدرن، مدرن، و معاصر را بیان می کند. و سپس یکی از مسایل مهمی را که در هرمنوتیک مدرن و معاصر مطرح شده است، مورد پرسش و بررسی قرار می دهد. پرسش این است که آیا خواننده متن ممکن است متن را از مولف آن بهتر بفهمد و بهتر تفسیر کند؟نگارنده پاسخ این پرسش را مثبت دانسته و از سه طریق مبادرت به اثبات مدعای خود کرده است. یکی به دلیل تعاطی بینامتنی معانی، و دوم به دلیل نظریه روانکاوی فروید، و سوم به جهت وجود برخی شواهد تاریخی، هر چند در واقع طریق سوم را باید بیشتر «شاهد» و «موید» در نظر گرفت. اما از طریق دوم، یعنی از طریق دلیل روانکاوی فروید، نه تنها می توان استدلال کرد که خواننده می تواند متن را بهتر از ماتن فهمیده و تفسیر کند، بلکه می توان گام را فراتر نهاد و حتی اثبات کرد که خود ماتن را نیز می توان بهتر از خود او شناخت. اما آنچه این مقاله اثبات می کند صرفا «امکان» تحقق چنین امری است.

ظاهرا نظریه تقلید از اعلم، راهی است برای حل این مشکل که اگر چند فقیه معاصر در مساله ای اختلاف نظر داشته باشند، چه باید کرد؟محور اصلی این مقاله، پس از مرور بر برخی آرای موجود در این موضوع طرح این سوال است که آیا این نظریه، حتی اگر به لحاظ نظری مستدل و متقن باشد، می تواند ساختار اجرایی مناسبی بیابد یا نه؟ از این رو از ذکر تفصیلی دلایل طرفین پرهیز شده و تلاش شده تا نشان داده شود که علی رغم تصور اولیه، نظریه اعلمیت در «تبیین مفهوم» و «تعیین مصداق» چندان روشن نیست. چند سطر آخر مقاله به این پرسش اختصاص دارد که اگر چنین باشد راه حل چیست؟

مرور زمان مدنی اصولا مساله ای حقوقی است، لکن ناظر به مرحله دادرسی؛ و از مباحث مهم آیین دادرسی مدنی است.در حقوق موضوعه جمهوری اسلامی ایران، شورای نگهبان مرور زمان را در حقوق مدنی، به طور کلی مخالف موازین شرعی می داند. مرور زمان عام یعنی مهلت ها و مواعد در قوانین مورد تایید شورای نگهبان پذیرفته شده است که ماهیتی یکسان با مرور زمان خاص دارند.در متون روایی امامیه روایاتی وجود دارد که در مجموع می تواند مبنای پذیرش قاعده مرور زمان قرار گیرد. مشروعیت مرور زمان مدنی را با اصول و قواعدی مانند قاعده اعراض، اسقاط و ابرا، حیازت، حکم حکومتی و قاعده عقلی ضرورت حفظ نظام اجتماعی نیز می توان پذیرفت.

از جمله معاملات رایج در میان مردم «شرط قرض در عقد اجاره» است، به این صورت که اگر کسی بخواهد خانه ای را اجاره کند با پرداخت پیش پولی تحت عنوان «قرض» آن را به مبلغی کمتر از اجرت واقعی اجاره می کند. این سوال مطرح است: آیا روش مزبور که به جای «شرط رهن در عقد اجاره» پیشنهاد گردیده از لحاظ شرعی صحیح است؟ آیا چنین شرطی مستلزم ربا نیست؟ آیا در معاملات مزبور هدف اسلام از قرض که همانا کمک به نیازمندان بدون دریافت سود و کسب منفعت است، تحت الشعاع ربا خواری قرار نمی گیرد؟ آنچه در این مقاله مورد بحث قرار می گیرد پاسخ به سوالات فوق و بررسی مشروعیت «شرط قرض در عقد اجاره» است.

روش های معناشناسانه در مفهوم ساختن نظریه ها و تئوری ها از روش های متعارف و مقبول معاصر است. مقاله حاضر در صدد است از طریق شناسایی کاربرد تاریخی و زبانی واژه فلاح که ربط وثیق با مهمترین دغدغه همه انسان ها (رستگاری) دارد، تطور معنایی فلاح را پیش از اسلام و پس از آن تعقیب کند تا به درک هر چه بیشتر مفهوم نجات نایل آید و با اهتمام به کاربردهای «فلاح» در بافت های دینی عناصر تشکیل دهنده و مرتبط با نجات را بیابد و فرجام صاحبان آن عناصر را نشان دهد.

منطق صوری ارسطویی که مسلمانان به آن گسترش و سامانی ستودنی بخشیده اند، دیرینه ترین دستگاه منطقی است که بیش از بیست و سه قرن از پیدایی آن می گذرد و هنوز در میان فلسفیان و منطقیان به ویژه اسلامیان به جد کاربرد دارد. آن چه این جستار پی می جوید تبیین زیرساخت ها و بنیادهای این سامانه منطقی است. آهنگ آن دارد که چند دسته اصول بدیهی را پیش نهد و نشان دهد که منطق صوری تا آن جا که به صورت می پردازد (گزاره و قیاس) بر این اصول استوار است. هر چند منطقدانان مسلمان از این اصول غافل نمی توانسته اند بود، - تا آن جا که آگاهی نگارنده دامن می گسترد - به تصریح و انسجام بدان ها نپرداخته و از آن ها سخن نرانده اند. نسبت های چهارگانه میان دو کلی و نیز نسبت های میان نقیض های دو کلی را دیگران بر رسیده اند، اما این جستار کار را پی گرفته و نشان می دهد که هر گاه میان دو کلی یکی از نسبت های چهارگانه برقرار باشد آن گاه عین یکی با نقیض دیگری چه نسبتی خواهد داشت. از رهگذر این اصول است که احکام گزاره ها را با روشی غیر قیاسی تبیین، و مسایل منطق تعریف (گزاره ها و احکام آن ها) را بی هیچ وابستگی به منطق استدلال بازگو می کند. نیز بیان می دارد که اگر میان یک کلی با کلی دومی و میان کلی دوم با کلی سومی یکی از نسبت های چهارگانه برقرار باشد آن گاه میان کلی اول و سوم چه نسبتی برقرار است؛ و بر این پایه شیوه ای بن کاوانه برای تبیین اشکال چهارگانه قیاس پیش چشم می نهد که می تواند خود به تنهایی دستگاهی برای استنتاج نیز باشد. در کنار این، برخی نکات را که شاید از چشم پنهان مانده است به دید می آورد. از آن جمله این که چرا نسبت نقیض های عام و خاص من وجه و متباینان، تباین جزیی است؛ یعنی گاه عموم و خصوص من وجه و گاه تباین کلی.