جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عدالت در قرآن کریم، جایگاهی بنیادین دارد و برپایی آن، هدف رسالت انبیا بیان شده است، وجه سیاسی این ارزش و تبیین مبانی انسان‌شناختی آن، امروزه برای جامعۀ اسلامی اهمیتی دو چندان دارد؛ مبانی، غالبا ویژگی شفاف‌سازی و جداسازی مکاتب از یکدیگر را بر عهده دارند. این نوشتار در جستجوی آن است تا با روش تحلیلی-توصیفی و با توجه به آیات و منطق قرآن کریم، مبانی انسان‌شناختی عدالت سیاسی از منظر قرآن کریم را بررسی کند، در پاسخ به سئوال اصلی، با تجزیه و تحلیل آیات قرآن کریم، روایات تفسیری و بهره‌گیری از تفاسیر متعدد، بر این امر تأکید شده است که توحید در بنیاد شناخت انسان جایگاهی بالا دارد؛ قرآن کریم، نگاهی جامع به انسان و جامعۀ سیاسی دارد و همه امور را برای حرکت در مسیر تعالی او طراحی می‌کند؛ مبانی انسان شناختی عدالت سیاسی از منظر این کتاب را می‌توان در مواردی چون فطرت، آفرینش برابر انسان‌ها، اختیارمندی، مسئولیت سیاسی ـ اجتماعی و خردورزی و برنامه‌ریزی انسان پی‌گیری کرد.

سوال اصلی پژوهش حاضر این است که همگرایی و وحدت در اندیشه و عمل آیت الله خامنه ای چرا و چگونه مورد بررسی قرار گرفته است؟(سؤال) هدف پژوهش، شناسایی ابعاد، علل، عوامل و پیامدهای واگرایی و همگرایی در جهان اسلام و ارائه راهکار برای افزایش وحدت در جهان اسلام است.(هدف) روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است که با تحلیل محتوای بیانات و آثار مقام معظم رهبری و با استفاده از ادبیات مفهومی نظریه همگرایی در روابط بین الملل صورت گرفته است.(روش) از نظر آیت الله خامنه ای، با آگاهی انسان مسلمان بر ضرورت وحدت و جهت گیری های صحیح سیاسی، اعتقادی و جمعی دولت های مسلمان و اصلاح ساختارهای واگرا و مبارزه با عاملیت تفرقه گر(خارجی و داخلی) و توجه به نقاط اشتراک فکری، فرهنگی و عقیدتی، همگرایی به وجود می آید و به ایجاد قدرت، صلح، ثبات، آرامش، امنیت و پیشرفت در جهان اسلام منجر می شود.(فرضیه) همگرایی در جهان اسلام می تواند با گسترش ابعاد مختلف همکاری های اجتماعی، فرهنگی و علمی کشورهای مسلمان و با توجه به عنصر واقع نگری، عقلانیت و در چارچوب مرزهای ملی و سیاست گذاری متناسب با آن، شکل گیرد.(یافته)

مقاومت به مثابه قدرت است. هرچه کشوری قدرت بیشتری داشته باشد، در برابر تهاجم دشمن، مقاومتِ بهتر و پویاتر و بازدارنده‏تری انجام می‏دهد. از این منظر جبهه مقاومت، جبهه قدرت است و رهبری این جبهه بر عهده ولی فقیه زمان امام خامنه‏ای است؛ از این رو مسئله مقاله حاضر تبیین گفتمان مقاومت با محوریت دیدگاه مقام معظم رهبری امام خامنه‏ای می‏باشد. برای این منظور با استفاده از «چارچوب نظری پرسش‏های بنیادین» که به زبان منطق دانان مسلمان «امهات مطالب یا اسّ المطالب» نامیده شده، با روش اکتشافی- استقرایی تلاش شده تا گفتمان مقاومت از منظر معظم له ارائه شود. محدوده تحقیق ناظر به عرصه بین الملل است که با نگاه به بیانیه گام دوم انتخاب شده است. مقاومت در اندیشه امام خامنه‏ای مفهومی سازه‏ای است و نه بسیط؛ راهی است که نقطه آغاز و پایان و مسیری مشخص و راهزنانی کمربسته و کمین کرده دارد اما راهرو نباید در برابر شیطنت و عداوت آنها از رفتن، متوقف، منحرف یا منصرف شود. پس از مفهوم‏شناسی از ضرورت پیمایش این مسیر از چهار پنجره آموزه‏های قرآنی، آموزه‏های اهل بیت علیهم السلام و آموزه‏های عقلی و عقلایی سخن رفته است، و آنگاه گزیده‏ای از راهکارهای امام خامنه‏ای برای محقق ساختن مقاومت و جلوه‏گر ساختن آن از عالم ذهن به عالم عین تبیین شده است. استفاده از چارچوب ایرانی ـ اسلامی از نوآوری‏های برجسته مقاله حاضر است.

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در چارچوب آموزه های شیعه، مطرح شدن شیعه به عنوان اسلام سیاسی و تضاد منافع قدرتهای بین المللی و برخی قدرتهای منطقه ای، سیاست شیعه هراسی مطرح گردید. اعمال سیاستهای مخرب مداوم در این زمینه توسط قدرت‌های بین المللی و منطقه ای و تعلق اکثریت جامعه ایران و برخی از کشورهای اسلامی به مذهب تشیع، ضرورت بحث از راهبرد مقابله با شیعه هراسی را ایجاب می کند.(ضرورت) بر این اساس مقاله حاضر در صدد پاسخگویی به این سوال است که جهت مقابله با پدیده شیعه هراسی چه راهبردها و راهکارهایی در عرصه فرهنگی قابل ارائه می باشد؟(سوال اصلی) بر اساس یافته های این مقاله، جهت مقابله با شیعه هراسی راهبردهای فرهنگی نظیر: تاکید بر زمینه های متحد کننده جهان اسلام در چارچوب آموزه های شیعی، تقویت اتحاد شیعیان با محوریت مرجعیت دینی و ولایت فقیه، استفاده از ظرفیت های ارتباطی نوین و فضای مجازی در جهت تبیین آموزه های شیعه، مقاومت در برابر نظام سلطه و همپیمانان منطقه ای آن در چارچوب آموزه های اسلامی و شیعی، بهره گیری از پشتوانه فقهی پویا و غنی شیعه جهت تقویت همگرایی اسلامی، به حاشیه رانی نگاه امنیتی به شیعه با برجسته سازی آموزه های همسازگرا، تقویت دیپلماسی رسانه ای در راستای آگاهی بخشی و تبیین گفتمان عقلانی شیعه و تقویت جریانهای اسلامی معتدل با تاکید بر اعتقادات مشترک قابل توجه می باشد.(یافته) در این مقاله جهت تبیین بحث از "الگوی swot" استفاده شده است.(الگوی تحلیل)

یکی از مسائل بنیادین در رابطه با اسلامی کردن علوم انسانی، «چیستی علم دینی»است. در گفتمان فرهنگی بین تمدن های مادی و غیر مادی با گفتمان های الهی یا اسلامی، ظرفیت های فراوانی برای استفاده حداکثری از این امکانات با توجه به مقتضیات امر وجود دارد؛ از جمله می توان به مسأله تعارض یا عدم تعارض میان علم و دین اشاره کرد که صاحب نظرانی چون مطهری و جوادی املی با نقطه نظرات متفاوتشان یک نوع هم افزایی مشترک را برای تبیین رابطه علم و دین مشخص نموده‌اند. مطهری هیچ تعارضی بین علم و دین قائل نیست و علم و دین را مکمل یکدیگر دانسته و معتقد است دین با ساز و کارها و مبانی خویش خطوط کلی تعالی انسان را ترسیم می کند و کار علم و عقل حرکت در این خطوط است. استاد جوادی آملی که به نظر می‌رسد قائل به رابطه تداخل بین علم و دین است، بیان می‌دارد علم هیچ‌گاه در مقابل دین قرار نگرفته، بلکه علم حقیقی در چارچوب دین است و از آن‌جا که علم در حقیقت فعل یا قول خداوند است، لاجرم الهی و دینی است. این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی، برآن است که به بازخوانی و مقایسه نظریه های «فایده‌مندی» و «تطابق» درباره معیار دینی بودن علوم بپردازد. دیدگاه شهید مطهری و علامه جوادی آملی در باب چیستی علم و دین و چگونگی رابطه این دو، منجر به اختلاف این دو متفکر در معیار علم دینی می‌گردد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که هردو نظریه به نتیجه یکسانی دست می‌یابند

حسن حنفی، از جمله اندیشمندان جریان نومعتزلی است که دارای طرح و پروژه فکری مشخص است؛ طرحی که آن را «التراث والتجدید» نامیده و در امتداد تلاشهای فکری جریان اصلاح دینی قلمداد می‌کند. دغدغۀ اصلی حنفی در این طرح، نوسازی میراث دینی بوده و بخش مهمی از آن به نوسازی علوم اسلامی اختصاص یافته است.پرسش اصلی نوشتار حاضر آن است که این نوسازی مبتنی بر کدام مبانی فکری بوده و چه نقدهایی بر آن وارد است؟ بنابر یافته های این پژوهش، مهمترین این مبانی عبارت است از : پدیدارشناسی، اومانیسم، سکولاریسم و تاریخی‌گری. با توجه به مبانی معرفتی و الزامات هر کدام از این مکاتب فکری، کاربست آن تأثیرات بسیاری بر پروژۀ نوسازی حنفی داشته که مهمترین آن تقدس زدایی از اصول و متون دینی، تناقض و ناسازگاری با برخی اعتقادات کلامی، سیطرۀ نگرش اومانیستی به دین و علوم دینی، نگاه دنیوی به علوم اسلامی و تفسیر مادی از آن، به چالش کشیده شدن ثبات و قطعیت دین و میراث دینی و حاکمیت نسبی گرایی در علوم دینی است.

هدف پژوهش حاضر تحلیل موضوعی پژوهش‌های علوم اسلامی در نشریات فارسی ایران به صورت عینی است. پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی ـ تحلیلی است که از محاسبه شاخص دربردارندگی و بهره‌گیری از تحلیل شبکه‌های اجتماعی برای انجام آن بهره برده شده است. جامعه پژوهش حاضر را 6477 مقاله فارسی در حوزه‌های مطالعات اسلامی (« فقه و اصول »، «علوم قرآن و حدیث»، «اخلاق »، «فلسفه و کلام») تشکیل می‌دهد که در مجلات علمی ـ پژوهشی ایران به چاپ رسیده اند. منبع اصلی استخراج اطلاعات این مقالات پایگاه نورمگز است. در بررسی بالاترین شباهت موضوعی بین چهار حوزه مورد بررسی در زمینه علوم اسلامی نشان داد که حوزه اخلاق از لحاظ واژگانی عملاً حوزه‌ای است که بخش نسبتاً قابل توجه‌ای از آن (40درصد شباهت موضوعی) در فلسفه و کلام ریشه دارد و پایه های دیگر آن در علوم قرآن و حدیث و همچنین فقه واصول است. هم چنین، واژگان حوزه فلسفه و کلام شباهت کمی با واژگان فقه و اصول و اخلاق دارد. وجود بالای واژگان قرآن و حدیث در حوزه فلسفه وکلام نشان از آن دارد که فیلسوفان ایران نگاهشان به حوزه فلسفه وکلام به میزان بالا از زاویه مباحث قرآنی وحدیثی است.