جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انقلاب اسلامی ایران، به عنوان یکی از رخدادهای بزرگ قرن بیستم ، نقطه عطف مهمی در تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی معاصر است که تاکنون از ابعاد و زوایای مختلف مورد تحلیل قرار گرفته است. بررسی مبانی قرآنی گفتمان انقلاب اسلامی و مقایسه آن با گفتمان تمدن لیبرال غربی، موضوع این پژوهش است. در این مقاله با بهره‎گیری از روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع علمی، تلاش شده است، به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که مبانی قرآنی گفتمان انقلاب اسلامی به چه ترتیب بوده است و چه تفاوتی با گفتمان لیبرالیسم دارد؟ نتایج حاصل از مطالب این پژوهش نشان می‎دهد که گفتمان انقلاب اسلامی، با رویکرد به احیای معنویت و دین‎گرایی در دنیای مملو از مکاتب مادی، شرایط جدیدی را مبتنی بر مبانی الهی و قرآنی شکل داده است که عبارت‌اند از: خدامحوری، عقل محوری، ولایت محوری، دین محوری و نگرش جامع به حیات بشری و سرنوشت او. این گفتمان، ضمن گشودن دریچه ای از قدرت معنویات و باورهای دینی به دنیای معاصر متفاوت از مبانی نظام فکری سیاسی لیبرالیسم که با تفکرات الحادی، خداگریزی و انسان محوری بر جهان استیلا یافته بود، دوره‎ای متفاوت از ادوار گذشته را ترسیم کرد و با تشکیل و تداوم حکومت اسلامی بر پایه معیارهای فرهنگ دینی و اسلامی، مسلمانان را به آغوش اسلام بازگرداند و در نتیجه، ارائه مدل بدیل در برابر مدل سیاسی حاکمیت غرب در جوامع اسلامی را ممکن ساخت و همین امر چالش های جدی را برای نظام سلطه و فرهنگ لیبرال- دمکراسی غرب فراهم آورد.

جهاد تبیین مرکب­ واژه ­ای است که نخستین ­بار از سوی مقام معظم رهبری برای جهت­ دهی به مقابلهٔ­ آحادِ مکلّفان با جنبش خصمانه­ رسانه ­ای دشمن در غبارآلود کردن اذهان پیرامون حقایق اسلام و انقلاب اسلامی، به ­کار رفته و علی‌رغم تدوین مقالات در تبلور گستره­ مصادیق و آثارِ ژرف آن، همچنان مبانی و ملزوماتِ آن از منظر فقه چندان هویدا نیست. به جهت آنکه تحقیقی موسّع و یکپارچه در این­باره صورت نگرفته است، پرسش از مبانی فقهی جهاد تبیین و ملزومات آن، مسئله­ ای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. وجوب حفظ کیان اسلام و حفظ انقلاب اسلامی و همچنین حفظ سیادت و علوّ نظام اسلامی و حکم حاکم، از جمله دلایلی است که ضرورت و بایستگی جهاد تبیین بر آن مستند است. عمل به این بایسته، با تکیه بر منابع فقهی، ملزوماتی دارد که همواره باید مطمَح­نظر مکلّفان عرصه تبیین باشد. این تحقیق با هدف شناخت حدود و ثُغور ادله و تحلیل مبانی فقهی جهاد تبیین و ملزومات آن انجام شده و نیل به این مَقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره­ های فقهی با گرد­آوری داده­ های کتابخانه­ میسّر است که نتیجه آن، انعکاس مبانی و ملزومات فقهی جهاد تبیین در کارزار جنگ رسانه­ ای دشمن است.

اقتدار ملی از مسائل مهمی است که نظام‎های سیاسی به دنبال کسب و گسترش آن هستند و پرداختن به عناصر و مؤلفه های آن در جوامع اسلامی از منظر آموزه های دینی، از مباحث اجتناب ناپذیر تلقی می‎گردد. بنابراین، مقاله حاضر به دنبال پاسخ‎گویی به این سؤال است که از منظر قرآن و نهج البلاغه، اقتدار ملی دارای چه مؤلفه ‏های فرهنگی سیاسی است؟ طبق بررسی های صورت گرفته، علی‎رغم دیدگاه خنثی و یا بدبینانه به آموزه ‏های دینی مبنی بر عدم وجود گزاره های سیاسی حاکمیتی نظیر اقتدار ملی در قرآن و یا دیگر متون دینی از جمله نهج البلاغه، با مراجعه به این متون درمی بابیم که در این متون پیرامون مسائل سیاسی از جمله اقتدار ملی و مؤلفه ‎های آن، گزاره های قابل توجهی وجود دارد و براین اساس، از منظر قرآن و نهج البلاغه، مؤلفه های فرهنگی اقتدار ملی شامل مواردی نظیر ایمان و باور به معنویت، استقامت در مسیر حق، عدالت اجتماعی، علم و دانایی، اتحاد و تعاون، اعتدال و میانه روی و مؤلفه های سیاسی اقتدار ملی شامل مواردی همچون قدرت سیاسی، سیره حکومتی مردمی، رهبری مقتدر، ایجاد امنیت و شایسته ‏سالاری می‎شود. در این مقاله، از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است.

جهان اسلام در دوره مدرن در برابر تمدن غرب به قهقرا رفته و در موضع انفعال قرار گرفته است. این وضعیت به دلیل ماهیت چندبعدی و ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ­اش، بحران تمدنی نامیده شده است. از سوی دیگر، در دورهٔ معاصر در سطح فردی و اجتماعی، تلاش­های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی زیادی برای برون رفت از این بحران تمدنی صورت گرفته است. یکی از این تلاش­ها شکل­ گیری و تدوین گفتمان انقلاب اسلامی است که نماد جنبۀ نظری انقلاب اسلامی در ایران بوده و به‌عنوان یک پروژهٔ تمدنی قابل طرح است. بنابراین، این پرسش که گفتمان انقلاب اسلامی برای رهایی جهان اسلام از هژمونی تمدنی غرب، دارای چه ظرفیت­هایی است، اهمیت پیدا می‌کند. به نظر می‎رسد گفتمان انقلاب اسلامی از آنجا که حاوی مؤلفه هایی چون معنویت، آزادی‎خواهی و عدالت است، با دیالکتیک نظر و عمل و بازتولید خود در این فرایند، می‎تواند راه حلی واقع بینانه برای رهایی جهان اسلام از هژمونی تمدنی غرب ارائه دهد. مقالۀ حاضر اکتشاف امکانات نهفته در گفتمان انقلاب اسلامی برای جهان اسلام و نحوه تحقق آن را هدف خود ساخته، این موضوع را با استفاده از چارچوب مفهومی هژمونی و به ‎کارگیری روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه که در صورت تحقق گفتمان انقلاب اسلامی در ایران به عنوان یک مدل عینی، امکان الهام‌بخشی آن به جهان اسلام وجود دارد، دست یافته است.

انقلاب اسلامی ایران در امتداد رسالت انبیا و ائمه: به‌وسیلۀ عالم دین‌شناس، متقی، زمان‌شناس، دلسوز و مردمی،‌ یعنی امام خمینی; رهبری و هدایت شد. هدف اصلی این انقلاب هدایت انسان‌ها به طریق و مسیر انبیای الهی، رسول خدا و ائمه: است؛ به همین دلیل، این انقلاب، یک انقلاب فرهنگی است که در آن برای نهادینه شدن فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در سطح ملی و بین‌المللی، راهبردها، سیاست‌ها و برنامه‌های گوناگونی را تدوین و اجرا شده است. در این نوشتار به منظور ارائۀ راهبردهای تبیین فرهنگ و ارزش‌های انقلاب اسلامی در سطح بین‌الملل بر اساس راهبرد SWOT وضعیت موجود راهبردهای فرهنگی انقلاب اسلامی مطالعه و تحلیل شده و سپس بر اساس نتایج تحلیل انجام ‎شده، راهبردهای مناسب ترویج و نهادینه‌سازی ارزش‌ها و اصول انقلاب اسلامی در سطح بین‌الملل، تبیین و ارائه گردیده است. نتایج تحقیق حاکی از مجموعه راهبردهای چهارگانه است که می‌تواند جهت دسترسی انقلاب اسلامی به وضعیت مطلوب نشر و نهادینه‌سازی نظری و رفتاری انقلاب اسلامی در همۀ سطوح فردی، اجتماعی و حاکمیتی رهنمودهای بنیادینی را ارائه نماید.