جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اين پژوهش با روش توصيفى ـ تحليلى، درصدد تبيين نظريه علامه طباطبائى در خصوص انديشه هاى تربيتى مى باشد. علامه به تناسب، در مباحث علمى ـ فلسفى خود به بحث هاى مرتبط با فلسفه تعليم و تربيت پرداخته است. نظرات ايشان با توجه به رويكرد فلسفى و توجه ويژه به حكمت متعاليه و تكميل آن، بستر مناسبى براى طرح ريزى يك نظام جامع تربيتى برآمده از فلسفه اسلامى است. خصوصيات كم نظير و گاهى هم منحصردبه فرد ايشان، از جمله اشراف بر مباحث فلسفه اسلامى و ارائه نظرات مبتكرانه از طرفى و آشنايى با فلسفه غرب و مبانى آن از سوى ديگر، مى تواند از دلايل اقبال عموم فرهيختگان حوزوى و دانشگاهى به ايشان باشد. ازاين رو، پرداختن به آراى اين انديشمند فرزانه، گامى به سوى نظام تعليم و تربيت اسلامى مى باشد. در اين تحقيق سعى شده است با بيان ديدگاه علامه طباطبائى درباره فلسفه آموزش و پرورش، بعد نگرشى آن و استلزامات تربيتى آن در آموزش و پرورش، با نقل قول مستقيم و گاهى هم با برداشت هاى محتاطانه از تفسير شريف الميزان، به طور اجمالى نظام تربيتى اسلامى بر اساس ديدگاه ايشان ترسيم شود.

تلقى دوست داشتن بدون اينكه عملى به همراه داشته باشد، يك رويكرد شايع و سطحى است كه جريان انحرافى يك مكتب را به همراه دارد. حديثِ جابر از جمله احاديثِ معتبر شيعه است كه در آن، امام باقر عليه السلامسيماى شيعيان واقعى و مدعيان آن را معرفى كرده اند. اين حديث پيوند ناگسستنى «مريد و مراد» و «محب و محبوب» را به خوبى ترسيم مى كند و با رويكرد عمل گرايى، از محبت تنها عبور كرده و محبت بدون عمل را تصور انحرافى دانسته و پيامدهاى آن را شقاوت و بدبختى معرفى نموده است. امام باقر عليه السلام با بيان 17 شاخصه اعتقادى، اخلاقى و تربيتى، مسلمان و شيعه واقعى را معرفى مى كنند. ايشان از پيروان خود مى خواهند اين اوصاف را در نفس و رفتار خود به كار گيرند. «تقواى الهى» و «اطاعت از خدا» دو شاخصه مهم و اصلى است كه مديريت اعتقادى و عملى شيعه واقعى را رقم مى زند. كاربرد اين صفات در كنار ديگر صفات 15گانه، سعادت فرد و اجتماع را به همراه دارد. اين حديث، تصور غلط و ناشيانه دوستان جاهل و دشمنان نادان و برخلاف تصور عاميانه برخى مردم، دوستى اهل بيت عليهم السلام را به تنهايى كافى نمى داند، بلكه متابعت از اوصاف مطرح شده، لازم و واجب دانسته شده است. مقاله حاضر با تمركز بر داده هاى روايى، اين حديث را توصيف و تحليل كرده است.

اين پژوهش با روش تحليل محتوا و با هدف بررسى محتواى كتاب هديه هاى آسمان پايه پنجم ابتدايى از منظر پرداختن به سؤالات دينى كودكان تدوين يافته است. جامعه و نمونه آمارى اين پژوهش كتاب هديه هاى آسمان پايه پنجم ابتدايى بوده است. ابزار پژوهش فهرست واره محقق ساخته شامل 4 مقوله اصلى خداشناسى، نبوت، امامت و معاد بود. نتايج تحقيق نشان داد برخلاف تصور برآمده از پژوهش هاى روان شناسان تحولى نگر، مبنى بر به تأخير انداختن آموزش مفاهيم دينى كودكان تا زمان دستيابى آنها به تفكر انتزاعى، به دليل خاص و فراهم بودن زمينه آشنايى با مفاهيم دينى در محيط زندگى كودكان، اقدام مؤثرى براى آموزش مفاهيم دينى، كه بخشى از آن در راستاى پاسخ گويى به سؤالات دينى كودكان محقق مى گردد، امرى ضرورى است. يافته هاى مربوط به تحليل محتواى كتاب درسى حاكى از آن بود كه 57.4 درصد از كل محتواى كتاب (متن و تصوير) در زمينه خداشناسى، 35.11 درصد در زمينه نبوت، 72.11 درصد در زمينه امامت و 03.4 درصد در زمينه معاد به مقوله پاسخ گويى به سؤالات دينى كودكان پرداخته و در مجموع 88.31 درصد متن و 92.32 درصد تصاوير كتاب به محورهاى مذكور اختصاص يافته است. در راستاى نتايج به دست آمده ضرورت بازنگرى در محتواى كتاب مورد مطالعه به منظور هماهنگى بيشتر با اهداف برنامه درسى ملى در زمينه پاسخ گويى به سؤالات دينى كودكان و متناسب سازى با نيازها و توانمندى ها و كنجكاوى هاى مخاطبان پيشنهاد شد.

هدف اين تحقيق، شناسايى عوامل مؤثر بر توسعه معنويت و تحكيم ارزش هاى دينى دانش آموزان از ديدگاه دبيران، و روش تحقيق، توصيفى ـ پيمايشى است. جامعه آمارى، دبيران مدارس راهنمايى ناحيه 2 آموزش و پرورش شهر قم و نمونه آمارى 60 نفر مى باشد كه براساس جدول مورگان به شيوه تصادفى طبقه اى انتخاب شدند. ابزار گردآورى اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته حاوى 20 مؤلفه از نوع آرايش رتبه اى بود كه پايايى آن مطابق آلفاى كرانباخ معادل 83 درصد تعيين گرديد. تجزيه و تحليل توصيفى و استنباطى اطلاعات مطابق آزمون Zتك گروهى و تحليل واريانس يك راهه (F) نشان داد: 1. عوامل خانوادگى، آموزشگاهى و رسانه اى در توسعه معنويت و تحكيم ارزش هاى دينى و اعتقادات دانش آموزان تأثير دارند. 2. ميزان تأثير عوامل خانوادگى، آموزشگاهى و رسانه اى در توسعه معنويت و ارزش هاى دينى دانش آموزان متفاوت است. 3. از ديدگاه دبيران، خانواده بيشتر از آموزشگاه و رسانه ها در توسعه معنويت و ارزش هاى دينى دانش آموزان تأثير دارد. 4. از عوامل خانوادگى، ميزان پايبندى پدر و مادر به انجام امور معنوى و شكل گيرى مناسب آموزه هاى دينى در دوران كودكى؛ از عوامل آموزشگاهى، تأثير دوستان و همسالان و شخصيت معلمان؛ و از عوامل رسانه اى، توجه به فرهنگ خودى در برنامه ها و پخش سريال هاى دينى و تاريخى از مهم ترين عوامل تأثيرگذار در توسعه و تحكيم ارزش هاى دينى شناخته شدند.

رشد، پويايى، استحكام و پيشرفت حيات انسانى براساس بهره مندى از فكر صحيح تأمين مى شود. حيات انسانى حياتى فكرى است و مهم ترين وجه تمايز انسان از ديگر حيوانات اين است كه انسان، حيوانى است متفكر، و زندگى بشر نيز بدون تفكر و تعقل سازمان نمى پذيرد. ازاين رو، لازمه ابتناى حيات بر فكر اين است كه هرقدر فكر كامل تر باشد، استحكام حيات بيشتر است. اما اينكه قرآن تفكر را اساس و زيربناى تكامل قلمداد كرده است و ريشه تمام مفاسد اجتماعى و فردى را حاكم نبودن عقل مى داند، خود بهترين دليل براى اثبات اهميت تفكر و تعقل نزد قرآن كريم است. پژوهش حاضر با هدف تبيين تربيت عقلانى از منظر قرآن و انديشه امام خمينى قدس سره، با روش توصيفى ـ تحليلى تدوين يافته است.

پژوهش حاضر با هدف اسلامى سازى عناصر برنامه درسى (هدف، محتوا، روش و نحوه ارزشيابى) بر اساس آموزه هاى تربيتى اميرمؤمنان على عليه السلام در نهج البلاغه انجام شده است. روش پژوهش، توصيفى ـ تحليلى مى باشد. يافته هاى پژوهش به شيوه تحليل اسنادى و تحليل محتوا استخراج و با استفاده از روش كيفى تحليل شده است. نتايج بيانگر آن است كه در نظام تربيتى نهج البلاغه، چهار عنصر شاخص برنامه درسى مورد توجه واقع شده است، به گونه اى كه در عنصر اهداف مى توان دو نوع غايى (وصول به مقام قرب الهى) و واسطه اى (الهى، فردى، اجتماعى و زيست محيطى)، در عنصر محتوا حوزه هاى معرفتى متعددى از جمله آموزش تاريخ، قرآن، احكام دينى، اخلاق، زمين شناسى، ستاره شناسى، بهداشت و روان شناسى، در عنصر ياددهى ـ يادگيرى، مجموعه اى از روش هاى متنوعى همچون حكمت، اكتشافى، مشاركتى، پرسش و پاسخ، تمثيل، الگويى، موعظه و امر و نهى و همچنين در عنصر ارزشيابى روش هايى مانند آغازين، تكوينى، شفاهى و خودارزيابى را معرفى نمود.

امام سجاد عليه السلام برنامه «شبانه» شيعيان واقعى را عبادت، توبه، انابه، قرائت قرآن و ستايش خداوند و برنامه «روزانه» آنان را بردبارى، نيكوكارى و پرهيزكارى، مردم دارى و ارتباط خداپسندانه با مردم، جلب رضايت خدا و اجتناب از حرام و گناهان و عمل به تكاليف واجب خدا برمى شمارند. يك مسلمان طبق تصريح قرآن كريم، در برابر هر رفتار ناپسندى بايد با مدارا، بردبارى و مديريت رفتار خود و كاملاً حساب شده عمل كند. علم و دانايى و آگاهى از تكاليف دينى، نيكى كردن و پرهيزكارى ازجمله ويژگى هاى شيعيان است. ترس از خدا از يك سو، لازمه باورداشت خداى سبحان و از سوى ديگر، عامل حركت و كوشش و عمل. اما بزرگ ترين عذاب شيعيان، حرمان از گفت وگو با خداى سبحان است.

«تربيت اخلاقى» عبارت از فرايند زمينه سازى و آموزش و به كارگيرى راه كارهاى معرفتى و انگيزشى و عملى و رفع موانع به منظور تزكيه نفس و رشد و شكوفايى انسان براى نيل به كمال نهايى است. براى تربيت اخلاقى، اهداف متعددى در ابعاد بينش، گرايش و رفتار آدمى ترسيم مى شود كه در مجموع، همه اين اهداف در راستاى هدف نهايى واحدى قرار مى گيرد. هدف پژوهش حاضر ارزيابى برخى ديدگاه هاى مطرح شده براى هدف غايى و تبيين تعابير ناظر به آن و واكاوى ارتباط و نسبت بين آنها و در نتيجه، بيان هدف غايى براى تربيت اخلاقى در قرآن كريم از نگاه تفسير الميزان است. پژوهش حاضر با روش توصيفى و تحليلى، به اين موضوع پرداخته است. عناوين «هدايت»، «عبادت»، «سعادت»، «فوز» و «فلاح»، «رحمت»، «قرب» و «رضوان الهى» در قرآن كريم، مشير به هدف واحد نهايى است. با بررسى نسبت اين تعابير با يكديگر و تبيين نقش مقدمى بودن برخى از آنها نسبت به برخى ديگر، نيل به قرب و رضوان الهى به عنوان هدف غايى تربيت اخلاقى، حاصل پژوهش حاضر است.