جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وجود شيطان امری است كه مورد تأييد اديان الهی، به ويژه دين مبين اسلام است. قرآن در قلنا للم لائك ه اسجدوا لآدم فسجدوا الا « ابليس لم يكن من السجدين» : سوره های متعددی به وجود شيطان اشاره نموده است اعراف: 11 و...) قرآن در ادامه شيطان را دشمن آشكار انسا ن، و كار او را وسوسه و اغواگری بيان نموده است) . از طرف ديگر، براساس مبانی دينی و فلسفی، به ويژه حكمت متعاليه، عالم هستی، دارای نظام احسن است. ازاينرو، با توجه به وجود نقايص و شرور فراوان در جهان هستی از جمله شيطان، هميشه اين پرسش در ذهن فلاسفه و ديگر دانشمندان، مطرح بوده كه آيا نظام جهان موجود، بهترين نظام است يا نه؟ در نگاه نخست، چنين به نظر می رسد كه جهان عاری از هرگونه نقص و شر، بهترين نظام است. آنگاه اين پرسش مطرح می شود كه چرا در جهان حاضر، موجودی به نام شيطان وجود دارد كه كارش اغوای انسان هاست؟ ملاصدرا برپايه نظام فلسفی حكمت متعاليه خويش، جهان هستی را برآمده از نظام ربانی می داند، كه در اين صورت دارای بهترين شكل ممكن می باشد. آنگاه در مقام پاسخ به پرسش مذكور، وجود شيطان، را از حيث وجودی خير دانسته و منافع متعددی را كه جز خداوند متعال كسی بر آن احاطه ندارد، بيان می كند و در نهايت به تبيين ضرورت وجود شيطان در نظام احسن پرداخته است. تشريح نظر صدرالمتألهين با توجه به آثار او، به ويژه اسفار اربعه، مفاتيح الغيب و تفسير قرآن كريم، وظيفه ای است كه ما در اين مقاله به آن پرداخته ايم.

خدا و صفات كمالی اش را چگونه می توان توصـيف و تعريـف نمـود؟ آيـا انسـان همـانطور كـه معانی صفاتی منسوب به خود، چون وجود، علم، قدرت را می شناسد، معانی صـفاتی منسـوب بـه خدا را می تواند بشناسد؟ مقاله زير درصدد پاسخ به اين پرسش است كه به تحليل و بررسی شـش نظريه (اشتراك لفظی، اشتراك معنـوی، توصـيف ناپـذيری، بـی معنـائی، الهيـات سـلبی و تمثيـل) می پردازد و با تحليل و نقد نظريات مختلف از فرضيه (اشتراك معنوی) دفاع می كند.

هدف پژوهش حاضر، اثبات ضرورت اخلاق مداری در فرايند توليد علم، بر مبنای اصول اخلاقی اسلام است. روش پژوهش نيز، تحليل تطبيقی از نظريات فلاسفه علم و دانشمندان اخلاق معاصر، به ويـژه متفكـران غربـي و منـابع اسـلامی در مـورد موضـوع پـژوهش اسـت. متفكـران معاصـر مـا توليدكنندگان علم و جامعه علمی را موظف به رعايت اخلاق می دانند و در استدلال بر ثبوت اين وظيفه، به اصولی استناد می كنند كه نه تنها در اخلاق اسلامی پذيرفته شده هستند، بلكه از اصـول مبنايی دين اسلام و اخلاق اسلامی به شمار می روند. مهمتـرين اصـولی كـه در ايـن زمينـه مـورد استناد دانشمندان قرار گرفته و در اخلاق اسلامی نيز جايگاه محكمی دارند، ضرورت حراست از حق و علم است. در اين نوشته پس از بررسی تطبيقی اين دو اصل، اصل جديدی بـا عنـوان اصـل ضرورت حراست از نفس را به عنوان اصلی كه به طور خاص از رويكرد اسلامی به اخـلاق ناشـی می شود، مطرح كرديم. در نتيجه پژوهش ما به اين هدف كه «ضـرورت اخـلاق مـداری در توليـد علم برمبنای اصول اخلاقی اسلام قابل اثبات ودفاع است» دست يافت.

ملاصدرا و دكارت دو فيلسوف هم عصراند و بر جوهريـت نفـس و بـدن تأكيـد كـرده، انسـان را متشكل از اين دو جوهر ـ كه يكی مجرد وديگری مادی است ـ می داننـد. آنچـه ديـدگاه ايـن دو فيلسوف را در مقابل هم قرار می دهد، نحوه تمايز نفس و بدن اسـت. براسـاس ديـدگاه دكـارت، بايد گفت تمايز نفس و بدن ذاتی است، اما طبق ديدگاه ملاصدرا، كه برمبنای آن، نفـس و بـدن هركدام مرتبه ای از مراتب ديگری محسوب مـی شـوند، تمـايز ميـان آندو هماننـد تمـايز و تبـاين موجودات هستی، ذاتی نيست، بلكه مرتبـه ای اسـت. نگارنـده بـرهمـين اسـاس در مقـام مقايسـه، ثنويت نفس و بدن را برمبنای ديدگاه دكارت «ثنويت ذاتی» و برمبنای ديدگاه ملاصدرا «ثنويت تشكيكی» نام نهاده و در آخر به اين نتيجه می رسد كه طبق ديدگاه ملاصدرا ثنويت نفـس و بـدن به معنای دكارتی آن، ذهنی و اعتباری است، نه خارجی و حقيقی.

در حديث معروف «سلسله الذهب» كه امام رضا آن را برای مردم نيشـابور بيـان فرمـود، اگرچـه توحيد به مثابه پناهگاهی برای در امان ماندن انسان از عذاب الهی معرفی شده است، امـا بـرای آن، شروطی وجود دارد. شرط لازم برای ورود به چنين جايگاهی، پـذيرش ولايـت اسـت كـه بـدون آن، اين امكان برای انسان فراهم نمی شود تا در حصن توحيد داخل شود. اين نوشتار درصدد است با رويكرد عرفانی ـ كلامی، با نگاهی بـه رابطـه توحيـد و ولايـت و جايگاه ولايت به عنوان دژ وپناهگاهی مسـتحكم بـرای درامـان مانـدن از عـذاب الهـی، بـه درك عميقی از اين روايت نائل آيد و بيان كند كه چگونه اعتقاد به ولايت، شرط لازم برای وصول بـه مقام توحيد است.

افلاطون از اولين فيلسوفانی است كه به نحو عميق و جامعی به مسـئله خيـر و خـدا و رابطـه ايـندو پرداخته است. در فلسفه او اصل خير يك حقيقت وجـودی مـی باشـد و صـرفاً يـك امـر اخلاقـی نيست. در اين پژوهش ديدگاه او درباره اصل خير و خدا و ابهامات مربوط به اين دو مسئله مـورد بررسی قرار می گيرد و در نهايت رابطه اين دو مسئله در فلسفه او تبيين می گردد. برخلاف ادعای مشهور مبنی براينكه خدا در فلسفه افلاطون را كـه همـان اصـل خيـر اسـت، تنها خدای صانع می داند و او را خدای خالق نمی داند؛ اين مقالـه بـا تكيـه بـر شـواهدی مسـتند از رساله های افلاطون، بر اين باور است كه خدای صانع، همان خدای خالق است؛ زيرا ايده ها را كه قديم زمانی در نظر گرفته شده اند، از عدم آفريده است و او در حقيقت عين اصل خير می باشد.

بحث از تجربه دينی به عنوان گوهر دين در دوره جديد توسط برخی از متفكران مسيحی، به ويژه شلايرماخر برای نجات دادن مسيحيت از انتقادات روشنفكران مطرح شد. از ديدگاه شلايرماخر، گوهر دين و دين داری نوعی تجربه دينی است، نه معارف عقلی و اخلاقی. مقاله حاضر پس از تبيين بحث و طرح مباحث مقدماتی و زمينه های ظهور تجربه گرايی دينی، ديدگاه تجربه گرایان دينی درباره گوهر دين را مورد نقد و بررسی قرار داده است.