جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از ‌‌‌مهم‌ترین مباحث تاریخ قرآن، موضوع اختلاف قرائات است، قرائات متفاوت از آیات قرآن کریم دست‌آویز خاورشناسان شده و دیدگاه‌ها و اشکالاتی به این موضوع وارد کرده‌اند‌‌‌‌. ایگناس گلدزیهر در کتاب گرایش‌های تفسیری در میان مسلمانان، شروع و شیوع اختلاف قرائات در قرن‌های نخستین را اولین دورۀ تفسیر قرآن می‌داند و از آن جهت که اختلاف قرائات با نص قرآن کریم ارتباط دارد آن را بهانه‌ای برای ضربه‌زدن به قرآن قرار داده است؛ زیرا تمامی آنها را منسوب به پیامبر‌k دانسته و می‌‌گوید پیامبر دچار نوعی تساهل و تسامح شده است و صحابه نیز دارای روحیه آزاد بوده‌اند که اینها را پذیرفته‌اند‌. از طرف دیگر در موارد گوناگون تلاش دارد قرآن را در کنار کتب مقدس قرار دهد و با آنها مورد تطابق و بررسی قرار دهد‌‌‌‌. در این نوشتار ضمن طرح دیدگاه‌های ایگناس گلدزیهر دربارۀ اختلاف قرائات قرآن، نقد شده است‌‌‌‌.

قرائات تأثیر مستقیم در تفسیر قرآن داشته و مفسران بر اساس آن به تفسیر پرداخته‌اند‌. برخی از میان قرائات به قرائت سائد بسنده کرده، برخی قرائت خاصی را برگزیده و بر اساس آن تفسیر کرده‌ و برخی به همه قرائات پرداخته است‌. علامه طباطبائی با فرض عدم تواتر قرائات و با عنایت به معیارهای قرائت صحیح که عبارت است از صحت سند، مطابقت با قواعد عربی و رسم الخط مصحف و معیارهائی که خود برای گزینش قرائت مطرح کرده، روش نقد و گزینش را از میان قرائات برگزیده است‌. از این رو برخی قرائات را نقد کرده و برخی را به دلیل برخورداری از شرائط قبول، یا مطابقت با سیاق و یا برخورداری از مؤید روایی ترجیح داده است‌. نیز در برخی موارد قرائت همسو با دیدگاه تفسیری خود را بر‌گزیده است‌. هر چند در مواردی از معیارهای پذیرفته خود خارج شده و بدون دلیل قرائتی را ترجیح داده و یا بدون ترجیح، قرائات را نقل و بدون بررسی وامی‌گذارد‌. این مقاله با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی دیدگاه علامه طباطبائی را درباره معیارهای انتخاب قرائت بررسی و نقد کرده است.