جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی فلسفه و حقیقت عبادت از منظر قرآن کریم می باشد. رساله حاضر در دو بخش تدوین شده است. نویسنده در بخش اول پس از بررسی مفهوم عبادت و تفاوت آن با اطاعت، به آرای مفسّران اهل سنّت و شیعه در این مقوله اشاره می نماید، و در همین زمینه آرای ابن تیمیّه به عنوان نظریه پرداز فرقه وهابیّت مورد نقد قرار گرفته است. نویسنده به پیوند جهان بینی با عبادت و نقش ایمان در حقیقت عبادت و رابطه آن با عقل می پردازد و نتیجه می گیرد که آموزه های دین با عقل و ادراکات آن ناسازگاری ندارد. وی در بخش دوّم، در ضمن دو فصل پس از بررسی حکمت عبادت و این که پرستش غایت خلقت انسان است، به انگیزه های عبادت اشاره می نماید و آن را امری فطری ذکر می نماید و شرک را نوعی انحراف در پرستش می شمرد. در فصل دوّم به شرایط عبادت و زمینه های کمال آن، از جمله زمینه های درونی مثل معرفت و عوامل بیرونی مثل اماکن مقدّس و زمان های خاص مثل سحرگاهان، شب قدر و روزهای جمعه می پردازد.

تاریخچه مهر به گفته مطهری به پنج مرحله تقسیم می شود : مرحله یک مرحله « مادر شاهی» که مرد به نقش خود در ایجاد فرزند واقف نشده بود، و مرحله بعد مرد به نقش خویش پی برده ولی هنوز ازدواج در میان قبایل جایز نبوده و بیشتر به ربودن دختر و ازدواج با او مرسوم بود، و مرحله سوم قبایل خصومتی با هم نداشته و مرد اجیر پدر دختر می شده است(مثل حضرت موسی)، و مرحله بعد با زیاد شدن ثروت هدیه ای به والدین تعلق می گرفت، و مرحله آخر اسلام و نظام حقوقی اسلام می باشد، که مهریه در آن به عنوان هدیه به دختر می باشد. در کتاب دیگری از سید حسین شرف الدین به نام تبیین جامعه شناختی مهریه تقسیم بندی از لحاظ ادیان و تمدن های پیشین انجام شده است؛ در کل در تمدن های پیشین رسوم مختلفی وجود داشته؛ در جایی مهر در مقابل جهاز به پدر دختر تعلق می گرفته است، و در جایی به عنوان بهای زن پرداخت می شد، و در جایی ازدواج یک معامله بوده استو سکه به عنوان مهر به پدر دختر تعلق می گرفته است و بعد ها به دختر تعلق داشته است، در ایران و جزیره ی العرب نیز مهر مرسوم بوده است، و در جوامع دیگر مهر تحت عناوین متفاوت و با کیفیت و کمیت در جریان ازدواج بیان شده است. در ادیان مختلف مهر متفاوت بیان شده، در یهود اجیر شدن برای پدر زن و در مسیحیت مهر به دلیل مقدس بودن پیوند ازدواج وجود نداشته و در صورت وجود مانعی نداشته است. ازدواج در اسلام اهداف مقدسی را دنبال می کند و در روایات و قرآن به پرداخت مهریه تأکید بسیار شده است. از جمله لغاتی که در غالب مهر بیان شده اند عبارتند از : نحله، صداق، اجر و فریضه و ... . مهر در قرآن از هر جهت مورد بررسی قرار گرفته است. صریح ترین آیه بیان شده در سوره نساء آیه 20 می باشد؛ که مباحث حول آن تجمع یافته است. نکاتی که از آیات برمی آید، وجوب مهر به زن(نه به کس دیگری) و استقلال مالی زن می باشد، و تأکید شده مهریه را به توافق طرفین و به اندازه توان مرد تعیین کنید. و در ادامه بیان می دارد که اگر رن و مرد به دلایلی بخواهند از یکدیگر جدا شوند مرد مستلزم به پرداخت مهر و تأکید به جدایی با احسان شده است، البته اگر زن و مرد قبل از زناشویی تصمیم به این امر بگیرند، اسلام حق وی را با پرداخت نصف مهریه ادا می کند. و اشاره قرآن به هبه کردن از جمله نکات مهم در این باره می باشد؛ که در آن این امر را مختص پیامبر می داند و افراد را از این عمل منع می کند. در روایات نیز به پرداخت مهریه از جانب مرد به زن(نه به پدر در قبال جهاز و نه به مادر به عنوان شیر بها) تأکید و سفارش بسیار شده است، و در صورتی که مرد قصد پرداخت آن را نداشته باشد، عمل زناشویی به زنا شباهت داده شده است. و البته در ادامه به بخشش مهر نیز تأکید و سفارش شده است. در اسلام، تدابیر حقوقی و اخلاقی خاصی در حمایت از مهر اتخاذ شده است : تحریم شیر بها، نکاح شغار، نکاح بدل، تهمت زدن به زن و تحت فشار قرار دادن برای بخشش مهریه و ... از جمله این موارد است. و شبهاتی نیز درباره مهریه مطرح شده که عبارتند از : آیا مهر بهای زن است؟ آیا مهر وثیقه ای مالی در مقابل حق طلاق است؟ آیا مهریه عوض است؟ و پاسخ به این سؤالات به اختصار منفی است. در نظام حقوقی اسلام، سه نوع مهر تحت نام های مهرالمسمی، مهرالمثل و مهر السنه می باشد. برای مهر، در روایات کمیت خاصی تعیین نشده است، هرچند در بسیاری روایات به کمی آن سفارش شده است، اما طبق برخی آیات ( نساء، 20) ، روایات و عملکرد برخی امامان و صحابه و چهره های شناخته شده، در اسلام، مطالبه سنگین بسته به توان طرف مقابل و اقتضائات عرف، مجاز است. در برخی روایات به رعایت مهر السنه تأکید شده است. برخی فقها هم چون سید مرتضی، مهر السنه را (500 درهم) و مقدار آن را برای مؤمنان تنها مقدار مجاز بر شمرده است. سایر فقهای شیعه در عین پسندیده دانستن این مقدار، بر الزامی بودن مهرالسنه به عنوان تنا معیار مشروع مخالفت کرده و تعیین مهر را به عرف جامعه ارجاع داده اند. روایات متعددی، از جمله روایات مربوط به مهریه حضرت فاطمه(س)، خود نشانه گویایی از عدم کلیت [ این مقدار] و الزامی نبودن آن است. در خصوص مقدار واقعی مهر السنه نیز روایات متفاوتی وارد شده است. افزون بر این، تبدیل مقدار مشهور آن(500 درهم) به معادل مناسب در عصر امروز اختلاف نظرهایی در میان فقها و حقوق دانان وجود دارد. از دیگر حقوق در نظر گرفته در اسلام، حق نفقه و سهم الارث از اموال شوهر است. افزایش مهریه در عصر امروز از دغدغه ها ومانعی بزرگ بر سر راه بسیاری برای ازدواج محسوب می شود. از علل افزایش این مهم، نسیه بودن آن در عصر امروز و دینی بر ذمه شوهر است، دوم غلبه بر روحیات اقتصادی و نگرش های محاسباتی که زن امروز، به دلیل مقایسه، شغل برون خانگی و مزایای آن با وظایف وی در خانه، به کار گرفته است؛ و دریافته است که حقوق و مزایای شغل برون خانگی بیش از آن چیزی است که در منزل دریافت می دارد( در مقایسه ی وقت، عمر و خدماتی که در منزل انجام می دهد). و عدم استیفای حقوق کامل زن از جمله نفقه و سهم الارث و اجرت خدمات خانگی از جمله علل افزایش مهریه به حساب می آید. و دلیلی که بسیاری علت افزایش مهریه می دانند، مهار طلاق و کنترل تمایلات نوجویانه مرد است. بالا رفتن هزینه های ازدواج و ازدواج های برون فامیلی از علل مهم این افزایش است

موضوع تحقیقی که در پیش رو دارید « فلسفه ی اخلاق از دیدگاه قرآن و سنت» می باشد. عمده ی فلسفه ی اخلاق از چراهای اخلاقی بحث می کند که درآن با مکاتب اخلاقی دیگر آشنا می شویم و این آشنایی زمینه ی مطالعات تطبیقی را در کنار اخلاق اسلامی برای ما فراهم می سازد و وقتی برتری نظام اخلاقی اسلام را نسبت به سایر مکاتب در مقایسه و تطبیق به دست آوردیم اطمینان و یقین ما نسبت به اسلام افزون تر می گردد. در ابتدای بحث این سؤالات ایجاد می شود که چرا بشر نیاز به روش اخلاقی دارد؟ اخلاق چیست؟آیا اخلاق از دین جداست؟ چرا کمال اخلاقی انسان در کمال حقیقی نفس است؟ در بررسی که بین مکتب کانت و مکتب اخلاقی اسلام داشتیم، متوجه می شویم که مکتب کانت، شبیه ترین مکتب به مکتب اخلاقی اسلام است زیرا دارای ویژگی اختیار و حسن فاعلی می باشد ولی صاحب نظر این مکتب به خطا رفته است، زیرا حسن فاعلی را احترام به قانون عقل می داند ولی اسلام حسن فاعلی را اطاعت از خداوند می داند. برای این که نظام اخلاقی مورد قبول را بشناسیم باید شناختی عمیق از ابعاد وجودی انسان بشناسیم تا بتوانیم مطلوب نهایی را برای انسان تعیین کنیم. اصول لازم برای تبیین نظام اخلاقی مورد قبول را عبارتند از: 1- وجود روح و استقلال آن 2- تغییر پذیری و کمال خواهی روح 3- اختیار و انتخاب آگاهانه 4- حب به ذات 5- روح و میل به بی نهایت 6- توجه استقلالی و تبعی روح. (نیت) ویژگی های انسان را به طور مختصر شناختیم حال درک خوبی ها و بدی ها را چگونه تشخیص دهیم؟ باید بخشی را از عقل عملی و بخشی را از وحی کمک بگیریم زیرا عقل عملی به تنهایی قادر به درک فعل اخلاقی نیست و دین است که با شناختی کامل از انسان می تواند فعل اخلاقی را تشخیص بدهد. حال بشریت برای رسیدن به سعادت واقعی خویش نیاز به قوانین و آموزه های اخلاقی واقعی دارند که این را نظام اخلاقی اسلام تأمین کرده است. زیرا دارای ویژگی های منحصر به فردی از قبیل؛ پشتوانه ی عقلی، فرا گیر بودن و ضمانت اجرای ارزش های اخلاقی را داراست.

«انسان» طبق نگرش قرآن دارای کرامت ذاتی از طرفی و خصایص حیوانی، همچون ستمگری و استثمار از طرف دیگر است، به همین علت «عقل» انسان بدون رهنمودهای الهی از نجات انسان ناتوان است؛ بنابراین انسانی که فقط به «عقل» متکی است به دام خواسته های حیوانی و هوا های نفسانی گرفتار خواهد شد. از این رو خداوند رسولانی را برای رفع ظلم و بیدادگری و اقامه عدل و قسط به سوی جامعه بشری فرستاده؛ اما از آن جایی که انسان ها دعوت رسولان الهی را مخالف منافع مادی و خواسته های نفسانی خود یافتند، در مقابل آن ها قد علم کرده، آن ها را به قتل رساندند. این تحقیق با عنوان «فمینیسم از دیدگاه قرآن» در چهار بخش تنظیم شده است: بخش اول به جایگاه زن در گذر تاریخ پرداخته است. بخش دوم به تعریف، تاریخچه پیدایش، گرایش ها و نظریه های فمینیستی در غرب اختصاص دارد. بخش سوم، جایگاه انسانی، ارزشی و حقوقی زن را از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار داده است. در بخش چهارم، مقایسه ای بین دیدگاه قرآن و دیدگاه های فمینیستی صورت گرفته و مبانی فمینیستی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

پژوهش شامل موارد ذیل است: وثاقت و وصول متن دینی، زمینه های احتمال عدم وثاقت و وصول دین، عصمت، عامل وثاقت و وصول دین، مبانی و دلایل فهم پذیری متون دینی، بررسی درون دینی معناداری متن قرآن، فهم دین ممکن و روشمند است، مبانی و دلایل فهم پذیزی متون دینی، لزوم آشنایی با ادبیات عرب، زبان دین، تاریخمندی، منابع، اصول و قواعد فهم دین و اصول و قواعد زبانی فهم دین.

در این پایان نامه، سرآغازهای سوره ها طی دو فصل با این مباحث بررسی و تدوین شده است: فصل اول: تناسب فواتح، خواتم سوره، ارتباط و تناسب خاتمه ی سوره ی قبل با فاتحه ی سوره ی بعد؛ فصل دوم، حروف مقطعه: موارد اتفاق و افتراق فریقین، بحث روایی، نظریه ای جدید، فواتح سور رموز اعجاز قرآن

مباحثی پیرامون قانون و قانون گذار از دیدگاه قرآن کریم است. پژوهش حاضر در چهار بخش و چهارده فصل تنظیم شده است. نویسنده ابتدا تحت عنوان «قانون و جامعه» ضرورت نیاز به قانون و راه های رفع اختلاف در جوامع بشری را بیان کرده، سپس در بخش دوم به «خصوصیات قوانین الهی و بشری» اشاره کرده که شامل قداست، ضمانت اجرا و محدود نبودن قوانین الهی به زمان و مکان، ملاک های جامعیت قرآن و دین و نواقص قانون های بشری و مجریان آن است. نویسنده بخش سوم را به «منابع قانون» که عبارت از منابع قوانین الهی و بشری، اختصاص داده است. وی در بخش پایانی «قانون گذاری» را مورد توجه قرار داده است و مباحثی همچون خصوصیات قانون گذار، خصوصیات قانون گذار حقیقی، استثنائات وضع قانون و طاغوت را بیان کرده است در نهایت نیز چنین نتیجه گرفته است که تنها اسلام می تواند نیازهای واقعی جامعه را تأمین کند و فقط خداوند صلاحیت وضع قانون جامع بشری را دارد، زیرا او تمام خصوصیات لازم برای وضع بهترین قانون را دارد و از طرفی هیچ یک از عیبت هایی که دامن گیر قانون های بشری و مجریان آن است در اسلام و خداوند وجود ندارد.

فلسفه تولی و تبری از دیدگاه قرآن و سنت دین مبین اسلام به عنوان کاملترین مکتب سعادت بخش انسان، دارای اصول و فروعی می باشد که درخصوص اصول دین که حکم پایه و اساس دین را دارد، فرد مسلمان باید خود اعتقاد پیدا کرده و به یقین برسد، اما در مورد فروع دین که عبارت از دستورات عملی متناسب با اصول دین و برخاسته از آنها می باشد، انسان مسلمان باید اطاعات کننده و مقّلد باشد.مگر آنکه خود عالم به علوم اسلامی بوده و یا در جایگاه اجتهاد بوده باشد. تولّی و تبرّی در دین انسان ساز اسلام، جایگاه مهمی داشته و در زمره فروع آن قرار دارد که داشتن تولّی و تبرّی بر مسلمانان واجب است. این تحقیق نیز به دلیل اهمیت این موضوع و نقش آن در حل مسائل و مشکلات جامعه کنونی، ابتدا به تعریف آن و سپس ارزش و جایگاه و ضرورت وجود آن می پردازد؛ بعد به بیان دیدگاه سایر ادیان در این رابطه پرداخته و آن گاه، جایگاه تولّی و تبرّی در دین مبین اسلام با بیان لزوم همراهی و میزان و نشانه های تولّی و تبرّی در اسلام آمده است. در ادامه، این دو امر مهم از منظر قرآن، نهج البلاغه، روایات و قصص اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. و اما تولّی و تبرّی دارای ابعاد و آثار مهمی است که می توان گفت، این آثار همان فلسفه آن را دربرمی گیرد؛ که در این تحقیق به منظور مهم بودن این مبحث آثار و ابعاد تولّی و تبرّی از لحاظ روانشناسی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مورد ارزیاب قرار گرفته است.

مجموعه حاضر با عنوان « میعادگاه عشاق» دربردارنده سه بخش می باشد که بخش اول پیرامون حج از نظر لغوی و اصطلاحی و اقسام حج و شرایط آن پرداخته. در بخش دوم و سوم که هسته و هدف الی این نوشتار می باشد. به فلسفه کلی حج و اسرار و مناسک حج می پردازد. و با بررسی مباحث این نکته روشن خواهد شد که بزرگترین درد جوامع اسلامی این است که هنوز فلسفه واقعی بسیاری از احکام الهی را درک نکرده اند و حج با آن همه راز و عظمتی که دارد هنوز به صورت یک عبادت خشک باقی مانده است. بنابراین یکی از وظایف بزرگ مسمانان پی بردن به این واقعیت است که حج چیست؟ چرا برای همیشه باید بخشی از امکانات مادی و معنوی خود را برا یبرپایی آن صرف نمود. آنچه تاکنون از ناحیه ناآگاهان و یا تحلیل گران مغرض به عنوان فلسفه حج ترسیم شده است این است که حج یک عبادت دسته جمعی و یک سفر سیاحتی و زیارتی است؛ که متأسفانه یک تلقی نادرست می باشد که ناشی از نگرش کوتاه به حج است که باید روشن شود که حج پیام آور و ایجاد و بنای جامعه ای به دور از رذایل مادی و معنوی است، حج تجلی و تکرار همه صفحه های عشق آفرین زندگی یک انسان و یک جامعه متکامل در دنیاست و مناسک حج، مناسک زندگی است و اینکه با این اندیشه مجموعه حاضر را پیرامون اسرار حج، با استفاده از دستورالعمل ها و ارشادات بزرگان دین، در کتب مختلف تاریخی و روایی و با روش کتابخانه ای، اخذ کرده و به عنوان تحفه ای به حضور راه یافتگان دوست تقدیم می دارم.

عنوان این پایان نامه فلسفه ی حج و اعمال آن از دیدگاه قرآن و سنت است که شامل پنج فصل به این ترتیب می باشد : فصل یکم : مفهوم و شرایط وجوب آن. معنی حج و تعریف آن، وجوب حج در قرآن و سنت، شروط وجوب حجة الاسلام. فصل دوم : فلسفه حج : 1- دین اسلام، دین انسان کامل 2- مساوات در اسلام 3- حج، نمایشی از سیر روحی انسان های کامل در مسیر تقرب به سوی خدا 4- حج و اتحاد 5- حج محل چاره جویی و حل مشکلات 6- کنگره حج، یک کنگره جهانی ( تفاوت کنگره حج با سایر کنگره ها) 7- حج و رجوع به طبیعت 8- حج و آیین جهانگردی 9- حج و جهاد 10- حج و پرورش معنوی. حج در قرآن و احادیث، گرایش مردم به کعبه، یک گرایش عادی نیست، و عبادت حج، جامع الامرین است. فصل سوم : فلسفه اعمال حج. فلسفه : میقات، احرام و تلبیه، فلسفه سعی میان صفا و مروه و نکته و رمز مکانی آن، وقوف در منا، رمی جمرات و قربانی، برداشت از آیات سوره حج در باب قربانی، فلسفه حلق و تقصیر. فصل چهارم : آداب حج : آداب پیش از فر سیدن حج، آداب در مراسم حج، آداب پس از حج، و آداب پس از بازگشت از حج. فصل پنجم : آثار فردی حج در احادیث و روایات و ، آثار اجتماعی آن که عبارتند از : 2-1- حج، تراکم قوای متکثره در نقطه واحده، و حج، سیر ارتقایی انسان به سوی عالم بالا است. 4-3- کعبه، ضامن بقای جامعه بشری و پناهگاه آن و خانه امن بشر است 5- حج، حق واجب خداست بر انسان و سپاسگذاری انسان به درگاه پروردگار است 6- حج، مایه قوت دین 7- کعبه، علم و نشانه اسلام 8- حج نابود کننده فقر و عصیان اجتماعی 9- تعطیل حج، مستلزم ضعف دین و استیلای کفار بر مسلمین است. واژه های کلیدی : 1- حج : قصد کرد، حج به زیارت کرد، با دلیل و حجت غلبه کرد، قصد طواف کعبه کردن، به زیارت کعبه رفتن، زیارت بیت الله در مکه که بر هر مسلمان بالغ و عاقل و تندرست اعم از مرد و زن بشرط داشتن استطاعت در تمام مدت عمر یک مرتبه واجب است. قاموس طبرسی می فرماید : آن در لغت به معنی قصد پی در پی و در شریعت قصد خانه خداست برای عمل. 2- تلبیه : پذیرفتن، اجابت کردن، لبیک گفتن در جواب کسی، لبیک گفتن در حج. 3- طواف : گرد چیزی گشتن، پیرامون چیزی گشتن، دور زدن، دور کعبه گشتن، رفت و آمد میان دو شیء را نیز طواف گویند که سعی بین صفا و مروه، دور زدن در اطراف آن دو نیست بلکه گردش میان آن هاست. 4- رمی : پرتاب کردن، انداختن. اعم از آنکه شیء باشد، مثل : تیر و سنگ و یا نسبت دادن چیزی به کسی باشد. راغب گوید : استعمال آن در دومی به طریق کنایه است. افکندن، تیر انداختن، سنگ انداختن. 5- سعی : کارکردن، کوشیدن، کوشش کردن(قصد کردن)، راه رفتن، دویدن، کوشید سعی کرد. 6- حلق : آرایش کرد، تراشید، اصلاح کرد. حلق : ترشید و اصلاح کرد، پرواز کرد و اوج گرفت و دور زد ، گلو ، راغب در مفردات گوید : اصل حلق به معنی گلو است و گویند : « حَلَقَه» یعنی گلوی او را برید سپس در قطع مو ( تراشیدن) بکار رفته است. 7- احرام : در حرم آمدن، آهنگ حج کردن، حرام آمدن چیزی، بر خود حرام کردن بعضی چیزها و کارهای حلال را چند روز پیش از زیارت کعبه و دو تکه جامعه نا دوخته که در ایام حج یکی را به کمر بندند و دیگری را به دوش می اندازند. 8- تقصیر : تقاصر، اظهار کوتاهی کردن، کوتاهی نمودن. 9- میقات : وقت، هنگام، وقت کار، جائی که برای اجتماع در آن تعیین وقت کرده باشند، مواقیت جمع و نیز محل احرام بستن حجاج، موضعی که حجاج در آنجا احرام می بندند. 10- قربان : در اصل مصدر است به معنی نزدیک شدن مثل : عدوان و نیز اسم به کار می رود مثل برهان و آن هر کار خیری است که بنده بوسیله آن بر خدا تقرب جوید چنانکه در مجمع و مفردات و اقرب الموارد گفته است. ع به ( فتح قاف) هر چیزی که بوسیله آن به سوی خداوند تقرب پیدا کند، آنچه در راه خدا تصدق کند مثل گاو، گوسفند و شتر که بکشند و گوشت آن را پخش کنند.