جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشته برآن است که بااستفاده ازروایات واحادیث بیان شده درکتب روایی وتفسیری پیرامون مباحث علوم قر آنی اطلاعاتی را راجع به این علوم ارائه دهد وخصوصاً دیدگاهها وروش معصومین علیهم السلام را درمورد مباحث علوم قرآنی بررسی کند. آنچه نگارنده را برآن داشت که این موضوع را انتخاب کند وجود فرضیه های متعددی بوده است ازجمله اینکه با توجه به جدید بودن بحث علوم قرآنی ودیگاههای مختلف ومتفاوت پیرامون مباحث این علوم تمام کسانی که تعاریف ، ویژگی ها ، جوانب مختلف وضرورتهای این علوم را بررسی می کنند مستندات ویافته های خود را چگونه وازچه راهی استخراخ کرده اند؟ آیا به روایات به عنوان مهم ترین منبع این مباحث توسل جسته اند وآیا روایات را که نزدیکترین نظرات ودیدگاههای معصومین علیهم السلام از نظر زمانی با وجود نبود چنین مباحثی باعنوان علوم قرآنی می باشند در بیان مباحث و تعاریف دخیل داده اند وتا چه حدودی به این روایات در بیان دیدگاهها ونظرات خود استناد کرده اند. باتوجه به ماهیت، اهداف وامکانات موجود روش تحقیق توصیفی – تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده شده است. پس از گرد آوری اطلاعات وتجزیه وتحلیل آنها نتایج ذیل بدست آمد : بحث علوم قرآنی ازمباحث جدیدی است که درقرن اخیرشکل گرفته است اما راجع به مباحث آن اززمان نزول وحی سؤالاتی بین معصومین علیهم السلام ومردم وجود داشته است هرچند ذیل این عنوان قرارنگرفته است وبا توجه به گستردگی مباحث قرآن کریم وعمیق بودن آنها، معصومین علیهم السلام سعی درتوضیح وروشن ساختن هریک ازآنها داشته اند ونیز تلاش درجهت شفاف ساختن شبهات مطرح شده درمورد مباحث علوم قرآنی ازسوی جاعلین حدیث ودشمنان اسلام وتبیین صحیح ودرست این مباحث دراذهان عمومی داشته اند ومفسرین وقرآن پژوهان دربیان نظرات ودیدگاههای خود راجع به این مباحث ازروایات کمک گرفته وشیعه واهل سنت هر یک روایاتی را بیان نموده اند که با توجه به معیارهای خاصی برخی از این روایات رد وبرخی مورد قبول می باشند .

بررسی و غور در آیات الهی خود یکی از مهم ترین توفیقات خداوند است به ویژه زمانی که بتوان این روش را به صورت مقایسه ای و تطبیقی انجام داد و از نظرات علمای اسلامی آگاه گردید. اهداف عمده ی این تحقیق یافتن آراء تفسیری شیخ طبرسی و علامه طباطبایی درباره ی آیاتی می باشد که در آن تشبیه و یا احیانا تمثیل یا مثال که خود انواعی از تشبیه می باشد صورت گرفته است. و با توجه به موضوع ، هدف و امکانات موجود، روش و تحقیق توصیفی تحلیل را برای این پژوهش انتخاب کردیم. مهم ترین بخش این تحقیق « تجزیه و تحلیل داده ها » نام دارد که خود شامل سه بخش می باشد. بخش اول کلیاتی راجع به معنای لغوی و اصطلاحی تشبیه بیان گردیده است بخش دوم شامل اقسام و انواع تشبیه از جهات و اعتبارات مختلف می باشد و بخش سوم که مهم ترین قسمت این تحقیق می باشد نمایه ی کوچکی از آیات قرآن مجید را که در آنها تشبیه صورت گرفته مورد بررسی قرار داده و دیدگاه دو مفسر گران قدر را راجع به آنها بیان نموده ایم و احیانا چنانچه نظرات ایشان با یکدیگر متفاوت بود موارد اختلاف را بیان نموده و مورد بررسی قرار داده ایم. مهم ترین محدودیت این تحقیق کمبود منابع علوم قرآنی و عدم بررسی نظرات مفسران می باشد لذا پیشنهاد می گردد که انشاء الله این بحث به وسیله ی محققان توانا جهت استفاده علاقمندان به مباحث علوم قرآنی به طور کامل به انجام رسد.

بررسی مباحث علوم قرآنی از دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان است. نویسنده به برخی از عناوین علوم قرآنی همچون وحی، نزول، اعجاز قرآن، محکمات، متشابهات و نسخ از دیدگاه علامه پرداخته و از بررسی آن ها نتایجی بدست آورده است که به اختصار به آن ها اشاره می شود. وحی از دیدگاه علامه نوعی سخن گفتن خدا با پیامبر خویش و شعوری مرموز و مخصوص است. علامه معتقد است که قرآن دو گونه نزول دارد، یکی نزول دفعی و دیگری نزول تدریجی است. از منظر علامه قرآن برای همة اقشار مردم معجزه است. علامه معتقد است محکمات آیاتی هستند که معنی و مراد آن روشن است و با معنی غیر مراد اشتباه نمی شود. اما متشابهات آیاتی هستند که مقصود از آن برای فهم شنونده، روشن نیست و با ارجاع آن ها به محکمات، معانی آن ها واضح شده و در نتیجه همان آیات متشابه، محکم می شوند. نسخ و امکان وقوع آن در نزد علامه از مسلّمات است، اما با توجه به شرایطی که برای نسخ قائل هست، تنها به نسخ هشت آیه از جمله آیة صفح معتقد است.

تحقیق حاضر شامل دو بخش با این موضوعات است:در بخش اول با عنوان کلیات در شرح حال شیخ طوسی مؤلف تفسیر تبیان و معرفی آن تفسیر و نیز بیان علوم قرآنی است. بخش دوم تحت نام علوم قرآن در تفسیر تبیان شامل این مباحث است: بحثی درباره قرآن، بحثی درباره سوره، بحثی درباره آیه، محکم و متشابه، نسخ، اسباب نزول، قرائت، اعجاز قرآن، عدم تحریف قرآن، تقدیم و تاخیر، علم تناسب و ارتباط آیات، تکرار در قرآن و تفسیر به رأی.

«ضالّ» با توجه به معنای لغوی و کاربرد آن در شماری از آیات قرآن، به کسی گفته می‌شود که به هدایت آسمانی راه ندارد و این هدایت آسمانی اعم از آگاهی از اسرار غیب یا بهره‌مندی از وحی الهی است. کاربرد آن درباره انبیاء الهی نیز در چارچوب همین معناست: آنجا که در داستان حضرت یوسف(ع)، برادران وی، فرزندانِ پیامبر خدا، در دو مورد پدرشان حضرت یعقوب(ع) را «ضالّ» می‌خوانند:‌ ﴿إِنَّ أَبَانَا لَفِی ضَلالٍ مُبِینٍ﴾ (یوسف/8) و ﴿تَاللَّهِ إِنَّکَ لَفِی ضَلالِکَ الْقَدِیمِ﴾ (یوسف/95) به معنای انکار اطلاع یعقوب (ع) از اخبار و اسرار غیبی‌ای چون: منتخب الهی بودن یوسف (ع) در بار اول و زنده بودن او بعد از گذشت چندین سال در بار دوم است. «ضالّ» بودن حضرت موسی(ع) در بیان خودش: ﴿قَالَ فَعَلْتُهَا إِذًا وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّینَ﴾ و پیامبر اکرم (ص) در بیان خدا: ﴿وَوَجَدَکَ ضَالاً فَهَدَى﴾ نیز به زمان پیش از نبوت ایشان و بهره‌مند نبودنشان از وحی الهی اشاره دارد.