جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهمترین مسائل مکتب نورانی اسلام، مسأله امامت است. نقش حیاتی امام در راه هدایت جامعه بسوی کمال حقیقی قابل انکار نیست، لذا شخص امام باید از ویژگی و خصوصیات و شرائط خاصی برخوردار باشد تا بتواند این مهم را به انجام برساند، یکی از آن ویژگی ها موضوع علم امام است، در این رساله این موضوع بررسی شده است. در فصل اول کلیات بحث شامل بیان مسأله، هدف، روش تحقیق .... آمده است و در فصل دوم عنوان رساله و ضرورت شناخت امام تبیین شده است. و در فصل سوم بحث مهم علم غیب و امکان دستیابی بشر به آن، از نظر عقل و شرع بررسی شده است. و در فصل چهارم آیات مربوط به مقام علمی ائمه اطهار بررسی و به بیان وسعت عملی که از آیات مذکور بدست می آید پرداخته شده است و در فصل پنجم مباحث تکمیلی از قبیل، مبادی علوم ائمه، منابع علوم آنها به کمک روایات تبیین شده است و در فصل آخر به برخی از شبهات و سؤالات مربوط به بحث جواب داده شده است.

در این پایان نامه سعی شده از طریق بررسی زندگی حضرت زهراعلیها السلام دانش او معرفی گردد. مباحث آن درچهاربخش آمده است. در بخش اول فضائل و مناقب آن حضرت نظیر تکلم او در رحم مادر و نزول مائده آسمانی براو بررسی شده و دربخش دوم اسامی، القاب وکنیه های حضرت زهرا (س) مثل فاطمه، راضیه و ام الکتاب معرفی گردیده است. در بخش سوم با عنوان ادله عالم بودن حضرت زهراء ازعصمت، منزلت، علم الهی و نقش تربیتی او سخن رفته در بخش چهارم تحت عنوان تقسیم بندی علوم آن حضرت از علم او به احکام، آیین همسرداری،مسائل سیاسی و آیین زندگی بحث شده است.

پژوهشی در آثار و برکات علم و آفات آن از دیدگاه قرآن کریم است. در ا ین نوشتار نخست تعریفی از علم و وجوب فراگیری آن در فرهنگ اسلامی و قرآنی ارایه شده، آنگاه انواع علوم تعلیم داده شده به پیامبران الهی و نقش و جایگاه علم در کمالات فردی و اجتماعی انسان مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. در ادامه آفات علم از جمله کتمان علم و عمل نکردن به آن بیان می شود. روش های دستیابی به علم از قبیل تقوی، تعقل، ایمان و تجربه و آثار و فواید مادی و معنوی علم صحیح از مباحث دیگری است که نگارنده از منظری قرآنی به آنها پرداخته است.

این رساله به بررسی هر یک از نصحیت های لقمان حکیم که در ذیل سورة لقمان بیان شده است، می پردازد. هدف از نگارش این تحقیق، آشنایی با نصایح قرآنی لقمان و تأثیر آنها بر تربیت دینی و شناخت جایگاه این نصایح در آموزه های دینی می باشد. در این پژوهش، ابتدا معنای دو واژة نصیحت و حکمت کُتب مختلف بیان شده است و سپس اهمیت هر کدام از این دو واژه از منظر قرآن و احادیث آمده است. پس از آن شیوة نصیحت گری لقمان حکیم بیان شده است. در ادامه، نصایح لقمان به دو بخش رابطة انسان با خداوند و رابطة انسان با دیگران تقسیم شده است. در رابطة انسان با خداوند به دو اصل مهم اعتقادی یعنی توحید و معاد و دو تکیه گاه بزرگ برای سعادت یعنی صبر و نماز پرداخته شده است. در رابطة انسان با دیگران، وظیفة انسان را نسبت به اجتماع و اطرافیان تشریح می کند و ارزشهایی چون امر به معروف و نهی از منکر، تواضع و اعتدال در زندگی را به بحث می نشیند. آنچه از این تحقیق به دست می آید، این است که با توجه به این که خداوند لقمان را حکیم معرفی کرده است یعنی اینکه دیدگاههای تربیتی لقمان، ریشه در حکمت و معرفت آسمانی او دارد. پس شناخت این نصایح و بکارگیری آنها، در پرورش شخصیت کودکان و نوجوانان، از اهمیت بالایی برخوردار است.

با بررسی تفسیرکبیر فخررازی، به عنوان تفسیری که نویسنده آن به جبر اعتقاد دارد، و حتی مورد احترام بسیاری نویسندگان پس از خود نیز بوده است و کتاب وی مبنای بسیاری از کتاب‏های دیگر قرار گرفته است، لازم بود موضوع جبر در کتاب ایشان بررسی شود به همین دلیل موضوع این رساله با موضوع "بررسی استنادات قرآنی فخررازی در اثبات نظریه جبر در کتاب تفسیرکبیر" نام گرفت. از این جهت در فصل اول به توضیح معانی و مفاهیم جبر و احتیار و در فصل دوم تا ششم، آیاتی که ذیل آن‏ها به این موضوع اشاره شده بود مانند: آیاتی که نشان می‏دهند خداوند خالق اعمال انسان است، و هدایت و ضلالت به دست خدا و به خواست و اراده اوست، هم‏چنین آیاتی که نشان می‏دهند همه چیز به قضا و قدر خداوند است، آیاتی که نشان می‏دهند مشیت انسان وابسته به اراده و مشیت الهی است، آیاتی که نشان می‏دهند اعمال انسان در علم الهی ثبت شده و امتناع از آن ممکن نیست. در پایان هر فصل دلایل عقلی در رد آن عقاید و تفسیر صحیح آن‏هابیان می‏شود، سپس آیاتی را که بیان کننده اختیار هستند در ادامه بیان کردیم. همان‏طور که در متن این رساله به تفصیل آمده است فخررازی به اختیار انسان اقرار می‏کند ولی خداوند را فاعل اعمال انسان می‏داند، در رابطه با این تناقض گویی باید بگوییم وی با خود کنار نیامده و نتوانسته میان جبر و اختیار یکی را بپذیرد و در آیات مختلف نظرات متفاوتی را ارائه داده است.

قرآن مجید اگر تنها کتاب آسمانی نباشد از آن جمله کتابهای آسمانی است که آموزه هایش با فرهنگ زمانش بیگانه نیست به گونه ای که آیات فراوانی از قرآن به بازتاب مؤلفه هایی از فرهنگ معاصران پیامبر(ص) با هدف خاص می پردازد، و همین امر دستاویز طرح فرضیه اثرپذیری قرآن از آن فرهنگ شده است. نوشتار حاضر به منظور تحقیق درباره این فرضیه، سامان یافته است. پس از مفهوم شناسی واژه های کلیدی، و بیان تاریخچه بحث، فرهنگ زمانه معرفی می شود و ویژگی های برجسته آن به تفصیل مورد بحث قرار می گیرد. در ادامه، دیدگاه کلی قرآن درباره این فرهنگ که حاکی از نارضایتی این کتاب مقدس از آن فرهنگ است، بیان می شود، نیز هدف از بازتاب فرهنگ جاهلی در قرآن ذکر می گردد. علاوه بر اینها، مشابهت فراوان قرآن با بخش دینی فرهنگ زمانه، جداگانه به بحث گذاشته می شود و این مشابهت، نه اثرپذیری از آن بخش، بلکه سرچشمه گیری قرآن و ادیان سابق از منبع واحد ارزیابی می گردد. مشابهت قرآن با فرهنگ محاوره وگفتگوی عصر جاهلی، ضرورتی عقلایی و گریز ناپذیر است، نیز مشابهت قرآن با مؤلفه هایی از فرهنگ زمانه که برخاسته از عقل سالم یا فطرت بیدار معاصران نزول قرآن بوده، بی ایراد است و قرآن از مؤلفه های جاهلانه فرهنگ زمانه اثر ناپذیر است. اینها هم نتایج برخی مباحثی است که در فصل جداگانه مطرح می شود. نقل و نقد خاستگاه طرح فرضیه اثرپذیری قرآن از فرهنگ زمانه و چگونگی سازگاری میان جاودانگی قرآن از یک سو و پرداختن این کتاب آسمانی به فرهنگ جاهلی از سوی دیگر نیز از مباحث این تحقیق است.

در این پژوهش به منظور مطالعه موضع گیری های مردم در مقابل دعوت های رسولان الهی، آیات قرآنی به ترتیب نزول و سیر تاریخی ظهور انبیاء بررسی شده و از این موضوعات بحث به عمل آمده است: پیام انبیاء و دعوت های آنها، تفاوت میان دعوت ها در هر زمان، رابطه بین نیازها و شرایط اجتماعی و پیام انبیاء، برخورد و موضع گیری مردم در قبال دعوت انبیا و علل و عوامل این موضع گیری ها، وجه اشتراک و افتراق موضع گیری ها، وجه تشابه موضع گیری های مردم در گذشته با پیامبرانشان با زمان رسول اکرم(ص). در این پژوهش سیر تاریخی دعوت انبیاء از حضرت نوح تا پایان دوره رسالت حضرت محمد(ص) و نحوه مواجهه مردم با آنان بررسی شده است.

مجموعه پژوهشی که در پیش رو دارید تحت عنوان فلسفه نماز به بررسی و تبیین این فریضه ارزشمند با استناد به آیات و روایات از دیدگاه عقلانی می پردازد. آنچه در این مجموعه فراهم آمده در سه بخش مجزا تدوین گردیده است در بخش اول و فصل اول آن تعبد را به عنوان بزرگترین فلسفه نماز مورد بررسی قرار داده و معنای آن را بازگو نموده است. در فصل دوم آن به جایگاه تعبد و نقش ارزنده آن پرداخته شده و در فصل سوم به آثار عبادت با استناد به آیات اشاره گردیده است. در بخش دوم آن که با عنوان « نماز جامعترین الگوی تعبد» نام گزاری شده در فصل اول آن به معنای نماز و اسرار آن از قبیل آثار قیام – رکوع – سجود و ... پرداخته شده است و در فصل دوم به بررسی جایگاه نماز از دیدگاه عقل و شرع و علم پرداخته شده است و در فصل سوم به آثار دنیوی نماز که شامل آثار فردی و اجتماعی است و سپس آثار اخروی آن پرداخته است و در بخش سوم که به بحث و نتیجه گیری اختصاص دارد در فصل اول به چند نمونه از شبهات مربوط به نماز پرداخته شده و سپس پاسخ داده شده است و در فصل دوم راهکارها و پیشنهاداتی راجع به اهمیت جدی تر و برگزاری پربار و جذاب تر این فریضه ارزشمند اشاره گردیده است.

این رساله کنکاشی برای پاسخ به این سؤال است که چرا نماز می خوانیم و چرا روزه می گیریم، برای یافتن پاسخ این سؤال، بهترین منبع قرآن است؛ قرآنی که جز با فروغ آن تاریکی های جهل را نتوان زدود و همچنین یاری جستن از سرچشمة ناب دانش نبوی و ائمه اطهار(ع) که سخنانشان تفسیر و تبیین آیات الهی است. با توجه به این که این دو حکم عبادی اسلام نیز مانند سایر احکام و دستورات اسلام برای اهداف و براساس نیازهای مختلف انسان و با توجه به آثار و نتایج درخشان آن بر مسلمانان واجب شده است. این رساله در سه فصل تدوین شده، در فصل اول بعد از بیان حوزه های دین که عبارتند از عقاید، اخلاق و احکام، به فلسفة احکام عبادی به نحو کلی پرداخته شده و در فصل دوم تحت عنوان فلسفة نماز در قرآن و حدیث بحث شده که، نماز یاد الهی است و کرنشی است در برابر خدای جهان آفرین و انسان را از بردگی نفس رهایی می بخشد و به اوج آرامش و پایداری می رساند و باعث وحدت جامعه اسلامی می شود و در فصل سوم،تحت عنوان فلسفة روزه در قرآن و حدیث بررسی شده که روزه تمرین تقوا و صبر است، تقوا که محور کرامت انسان است و بدون صبر طی طریق کمال ممکن نیست و با روزه است که اغنیاء فقر فقرا را به طور ملموس احساس می کنند؛ و در پرتو نماز و روزه و به طور کلی عبادت، فرد و جامعه به صحت و آرامش خواهند رسید.

هدف اسلام سعادت و رستگاری تمام ملل روی زمین است. ایدئولوژی مترقی و کامل و سازنده اسلام، جامعه را در مسیر تکامل مطلوب قرار داده و همگام با آن با مکتب ها و رژیم های استعماری به نبرد بر می خیزد تا آنها را کاملا نابود سازد. اسلام نمی خواهد حکومت های ظالم و فاسد که دست غارت و چپاول به اموال ملت های مظلوم دراز کرده اند و آنان را در ضعف و زبونی نگاه داشته اند، و راه تکامل مادی و معنوی را بر آنان بسته اند را به حال خود واگذارد. به همین خاطر هدف نهایی و جهان شمول خود را، استوار ساختن حکومت عدل و پایه های آن بر زیربنای ایدئولوژی توحید قرار داده است. این هدف عالی با در دست داشتن پرچم توحید و عدل در مقابل پرچم های کفر و شرک و بت پرستی و سیستم های طبقاتی دنبال می شود. آنچه در اسلام مطرح است، همان کوشش های همه جانبه برای نشر آیین توحید و شکستن بت ها و معبودهای قلابی، و مستقر ساختن حکومت الهی در روی زمین است، و نه جنگ و قتل و خونریزی و استعمارگری، و اگر هم روزی پیروان خود را برای مقابله و نبرد با دشمنان دعوت می کند از این نظر است که کوبیدن دشمن مزاحم، یکی از مصادیق کوشش های اسلامی برای استقرار توحید و حکومت الهی و حق و عدالت در روی زمین بوده و هست. بنابراین هر نوع کوشش و فعالیت، که کمک مؤثر به انتشار اسلام و تجدید عظمت مسلمانان بنماید، بطور مسلم از مصادیق واقعی جهاد بوده و هرگز جهاد اسلامی در چارچوب خاصی محدود نمی شود. اسلام مانند آیین رومیان قدیم و یهود و نازیها در چهارچوب جامعه و نژاد محصوی نیست؛ بلکه برای عموم جهانیان است و مسلمانان به پیروی از تعالیم اسلام وظیفه دارند در راه نجات توده های مردم جهان نسبت به برنامه های زندگی بکوشند. فطرت انسان حکم می کند که علف های هرزه و عضوهای فاسد اجتماع باید قطع شوند تا زمینه برای نجات و سعادت توده های محروم فراهم آید. و این مهم محقق نمی شود مگر با جهاد اسلامی، و ما در این تحقیق سعی کرده ایم تا حد توان به بررسی علل وجود این قانون در دین اسلام و آداب و قوانینی که بر آن مرتب می شود بپردازیم تا روشنگر مسیر و هدف اسلام در این وادی باشد. در این تحقیق که پیش رو دارید به بررسی موضوع جهاد از دیدگاه های مختلف پرداخته شده است و در فصول مختلف اقسام جهاد و فلسفه وجود آن در اسلام و همچنین آداب مختلفی که در قرآن و سنت برای آن بیان شده و از منابع مختلفی گردآوری شده است، بیان گردیده و تا آنجا که در توان بوده کوشش شده است هیچ مطلبی بدون استناد به منبع و مرجع آن آورده نشود.