جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع تحقیق حاضر با عنوان علم و علم آموزی از دیدگاه قرآن و سنت، پژوهشی است، پیرامون جایگاه و فضیلت علم و علم آموزی که با استمداد از متون دینی اسلامی صورت گرفته است. محقق، در این رساله بر آن است تا با رویکردی متفاوت و با هدف ایجاد انگیزه، تقویت روحیه ی صبر، تلاش و پشتکار در بین طلاب به تبیین همه جانبه ی جایگاه علم و آثار و آفات آن بپردازد. تحقیق حاضر در چهار فصل به بررسی موضوعات ذیل پرداخته است: در فصل اول ابتدا مفهوم علم، تبیین و پس از آن انواع علوم سودمند در سه محور آیه ی محکمه، فرضیه ی عادله و سنت قائمه بررسی شده است. در فصل دوم، با استناد به آیات و روایات، علم از بهترین کمالات و بزرگترین فضیلت ها بر شمرده شده است. برتری عالم بر عابد و علم بر ثروت، در روایات بیانگر جایگاه ارزشمند علم در اندیشه ی اسلامی است. در فصل سوم به اثراتی که علوم الهی و مورد رضایت پروردگار، می تواند داشته باشد اشاره شده است که در این فصل هم از بعضی آیات و روایات بهره گرفته شده است، که می توان به بعضی آثار علم و علم آموزی همچون: دسترسی به حکم و حکمت، رسیدن به خشیت، انجام صله ی رحم، صحه گذاشتن عقل بر علم و دانش، حق دستور، شغل انبیاء، پاداش فراوان معلم، والاترین کرامت الهی نسبت به بشر اشاره کرد. در فصل چهارم به آفات علم و علم آموزی اشاره شده است مانند توکل نکردن بر خدا، ریا و سمعه، مجادله، عجب، پیروی از شیطان، عدم اخلاص در نیت، حسد، تکبر، دنیاگرایی. روش تحقیق بنیادی و توصیفی است و جمع آری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است. نتایج تحقیق: علم و علم آموزی، عمل به علم، از دیدگاه قرآن و سنت دارای فضیلت زیادی است. همچنین علوم سودمند، از نظر روایات شامل آیه ی محکمه، فرضیه عادله و سنت قائمه می باشد. شخصیت دهی به انسان، رسیدن به خلوص نیت، ایمان به خدا و ارتقاء درجه از جمله آثار علم و علم آموزی می باشد. ریا، سمعه، تکبر، حسد و مجادله نیز از آفات علم و علم آموزی می باشد.

مباحث این پژوهش در دو بخش با این موضوعات به نگارش درآمده است: بخش اول، فقر: معنای لغوی و اصطلاحی فقر، آیات حاوی لفظ فقر، کاربرد فقر و الفاظ مترادف با آن در قرآن کریم، بررسی فقر از نظر قرآن و احادیث، انواع فقر (مادی، معنوی، عاطفی، روحی و فکری)، عوامل فقر و آثار سوء آن، دعای پیامبر(ص) در جهت گسترش رزق و روزی، عوامل افزایش روزی، مفهوم رزق از نظر قرآن و احادیث، راه مبارزه با فقر و درمان آن؛ بخش دوم، غنا: معنای لغوی و اصطلاحی غنا، آیات حاوی لفظ غنا، کاربرد غنا و الفاظ مترادف با آن در قرآن کریم، دنیا از دیدگاه قرآن و روایات، انواع غنا (مادی، معنوی، علمی، روحی)، غنا و مسئولیت (روح اجتماعی مؤمن و حقوق مردم بر یکدیگر، قناعت و میانه روی در مال، ستودن ساده زیستی و پرهیز از تکلّف، معنای زهد در اسلام)

این پایان نامه تفسیری موضوعی درباره فلاح و خسران و بیان اوصاف و عواقب خاسران و رستگاران به شمار می رود. نویسنده در آغاز کلیاتی را در مورد چگونگی بهره برداری از قرآن آورده و آن گاه به تطبیق آن کلیات بر مبحث خسران و فلاح پرداخته است. از دیدگاه وی هر یک از واژه های قرآنی حاوی پیامی ویژه است که با دیگر پیام واژه های مشابه متفاوت است. به نظر او واژه فلاح بر نوعی رشد معنوی دلالت دارد و خسران چیزی فراتر از ضرر، یعنی سوختن سود و سرمایه است. بنابراین خاسران کسانی اند که سود و سرمایه را یک جا از کف داده اند و دچار یک نوع حرمان ابدی شده اند. نویسنده در بخش پایانی، به بیان راه های نیل به رستگاری و نجات از خسران پرداخته و راهنمایی های قرآن را در این باره یادآور شده است.

موضوع این رساله هدف آفرینش انسان است و بیان آن از منظر قرآن و روایات است به دنبال رسیدن بیان اهداف آفرینش انسان از منظر قرآن و روایات می باشد و در این راستا به تعریف کمال انسانی، قرب الهی و راه رسیدن به آن و اینکه آیا انسانی به درجات والای کمال انسانی و قرب الهی دست یافته یا خیر؟ و ویژگی های انسان کامل از منظر قرآن و روایات نیز پرداخته شده است. مقدمات این تحقیق بیان چگونگی آفرینش انسان های نخستین و پسین است. انسان شایستگی مقام تعلّم و شاگردی ذات اقدس الله را دارد. هدف خلقت او آنقدر والاست که فرشتگان نیز در رسیدن به این هدف خدمتگذار او هستند. ماجرای بهشت آدم? و حوا?، خروجشان از آنجا و هبوط به زمین در واقع نشان دادن سیمای سقوط و صعود انسان در راه قرب الهی است. اندیشیدن در ماجرای ایشان می تواند به نوعی ما را در دشمن شناسی، راههای نفوذ و راههای مقابله با او کمک کند. ذات اقدس الله جهان هستی را برای هدفی مهم خلق فرمود و آیات قرآن اشاره به این می کند که جهان هستی را برای بهره برداری انسان در راه تکامل او آفریده است و برای خلقت انسان نیز هدفی والاتر دارد. اهداف خلقت از منظر قرآن عبارتند از: عبادت، عبودیت، آزمایش، ابتلا و در نتیجه دانستن بهترین عمل، رسیدن به رحمت واسعه الهی، پاداش دادن به نیکوکاران و جزادادن به فاسقان، علم و معرفت الهی و خلیفه و جانشینی ذات اقدس الله در زمین. کمال آدمی در رشد هماهنگ استعدادهای انسانی و ارزشهای الهی است که نتیجه اش رسیدن به قرب الهی می باشد. انسان هایی که به کمال دست نیافته اند و راه سقوط را در پیش گرفته اند، با جلال و جبروت و خشم و غضب الهی روبرو خواهند شد. کمال انسان آن است که در مسیر بایستگی ها و شایستگی ها قرار گیرد. او شایسته قرب الهی و شاگردی خداوند متعال است و در این راه باید با عبادت، خود را به مقام عبودیت و بندگی رساند، در آزمایشات الهی نیز راضی به رضا و قضای او باشد و به بهترین عمل دست یابد. اینها همه در گرو شناخت صفات حق تعالی است که از راه شناخت خویش امکان پذیر است. انسان در سرای جاوید محصول اعمال خویش را برداشت می کند به پاداش اعمال نیک و کیفر اعمال بد خویش می رسد. راههای رسیدن به کمال انسانی و قرب الهی عبارت از فطرت، کسب و موهبت است. انسانی که مأوای اهداف خلقت خویش گشته خلیفه و جانشین خداست و می تواند بر طبیعت خارج و دیگران تصرف داشته باشد، انسان کامل محل اسرار الهی، دارای علم و بصیرتی بالا و آگاه به حوادث آینده بشری، طبیب دوّار به دنبال بیماران است. منابع مورد استفاده در این تحقیق، قرآن کریم، تفاسیر، کتب روایی، کلامی، فلسفی، عرفانی و... می باشد که فهرست کامل آنها در پایان رساله ذکر شده است. روش این تحقیق بنیادی است و از طریق جمع آوری مطالب و فیش برداری و تجزیه و تحلیل آنها به این صورت درآمده است.

پروردگار عالم هستی در جهان خلقت هیچ چیزی را بدون هدف و عبث خلق نکرده است بلکه از خلقت موجودات و جهان هستی هدفی داشته است. اما آنچه در اینجا مطرح است این است که فلسفه برخی از پدیده ها در قرآن مشخص و فلسفه برخی دیگر از پدیده ها در قرآن مشخص نشده است. مثلا در قرآن در مورد فلسفه خلقت انسان آمده است: ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون – و نبلوکم بالشر و الخیر فتنه – و لا یزالون مختلفین الا من رحم ربک و لذک خلقهم. اگر انسان فلسفه و اهداف خلقت بعضی از مخلوقات خداوند را نداند چندان در زندگی و سرنوشت او لطمه ای وارد نمی شود هر چند که انسان با تحقیق درباره هدف آفرینش مخلوقات خداوند پی به قدرت و علم بی نهایت خداوند می برد و باعث نزدیکی انسان به خدا می شود. اما اگر انسان فلسفه خلقت خود را نداند چه بسا خود را در ورطه هلاکت خواهد انداخت. به همین خاطر است که انسان باید در جستجوی فلسفه خلقت خود باشد زیرا من عرف نفسه فقد عرف ربه. من در این پایان نامه به بررسی فلسفه آفرینش انسان در قرآن در پنج بخش پرداخته ایم: در بخش اول معنای کلمه انسان در لغت، فلسفه ، در کلام ائمه و از نظر علمای معاصر بررسی شده است. نظریه ثبوت و انواع مفهوم انسان از نظر قرآن، نهج البلاغه و بعضی مکاتب در بخش دوم بررسی شده است. اهداف و چگونگی آفرینش انسان عنوان های بخش های سوم و چهارم و در بخش پنجم به جمع بندی بخش های گذشته و به هدف نهایی خلقت پرداخته ایم که انسان همانا برای قرب الی ا... خلق شده است.

این تحقیق در شش فصل به بررسی فلسفه احکام با تکیه بر آیات قرآن پرداخته است. فصل اول، کلیات: تعریف، پیشینه و اهمیت و روش تحقیق؛ فصل دوم، رابطه فلسفه احکام با تعبّد: ضرورت فلسفه احکام، تعبّد چیست؟ شناخت فلسفه احکام و تعبّد، رابطه «حسن و قبح» و «باید و هست» با فلسفه احکام؛ فصل سوم، فلسفه عبادات: فلسفه طهارت، فلسفه نماز، فلسفه روزه، فلسفه زکات، فلسفه حج، فلسفه جهاد، فلسفه امر به معروف و نهی از منکر؛ فصل چهارم، فلسفه احکام فرد و خانواده: فلسفه ازدواج، فلسفه حجاب، فلسفه حرمت نگاه به نامحرم، فلسفه حرمت نقض یمین، فلسفه حرمت کسب از طریق قسم دروغ، فلسفه خوردنی ها و آشامیدنی ها؛ فصل پنجم، فلسفه احکام اقتصادی: فلسفه حرمت ربا، فلسفه نوشتن دین، فلسفه حرمت قمار؛ فصل ششم، فلسفه احکام اجتماعی و حقوقی: فلسفه قصاص، فلسفه عفو جانی، فلسفه قسم شاهدان و ردّ آن در صورت قسم خوردن ورثه، فلسفه شهادت دو زن به جای یک مرد، فلسفه مجازات سارق.

موضوع بحث این پایان نامه صفات اختصاصی پیامبر اسلام(ص) و شامل این سرفصل هاست: فضایل پیامبر، اختصاصات پیامبر شامل خاتمیت، امی بودن، تعدد زوجات، حقوق و احکام ازدواج و واجب بودن نماز شب بر پیامبر.

ترسیم نمایی از فرهنگ عصر نزول قرآن با استفاده از قرآن، روایات و تاریخ است. نویسنده ابتدا گذری بر وضعیت سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و نیز فرهنگ های رایج در زمان نزول قرآن داشته و سپس به منطق و روش قرآن در برخورد با فرهنگ جاهلیت پرداخته است. وی در ادامه به تحول آفرینی قرآن در زمینه های اعتقادی، اخلاقی، فقهی، آداب و رسوم، تأثیر قرآن در پیدایش علوم مختلف، ادبیات و هنر بر حسب تاریخ و آراء مستشرقان توجه نموده است و به نمونه هایی عینی از فرهنگ آفرینی قرآن و تحول به وجود آمده در بین مردم عصر نزول قرآن اشاره کرده است. نویسنده در خاتمه چنین نتیجه گرفته که قرآن کتاب وحیانی است که بیش از هر کتاب دیگر در جهان، کانون توجه پیروان و مخالفانش قرار گرفته است و بیشترین تأثیر را بر فرهنگ فردی و اجتماعی جوامع بشری داشته است.

هدف از نگارش این اثر فراهم آوردن مقدمه ای است برای کوشش های بعدی و آینده در ایجاد ارتباط مستقیم بین قرآن و مخاطبان غیر عرب زبان آن و سعی در آغاز به زدودن تصوری است که زبان مبین قرآن را پرده و پوشش می شمارد و نیز ممکن گردانیدن مشاهده و بررسی خوشه واژه ها که در علوم امروز نقشی بارز و تعیین کننده دارند و یافتن مهارت فهمی انتزاعی از بسیاری واژه ها با نظر اولیه بر صوت و صورت آنها بدون مراجعة شتابان به معاجم و نیز حفظ معانی کثیر با الفاظ قلیل. گفتنی است کوشش صورت گرفته در این فرهنگ اشتقاقی تطبیقی، صرفا جمع واژگان دخیل در قرآن نیست و بسی فراتر از آن است. واژگان مبدأ واژگان قرآنی و واژگان مقصد واژگان زبانهای مختلف اند که اهم آنها عبارت است از عربی، فارسی، فرانسه، انگلیسی، لاتین و یونانی.

این پایان نامه به بررسی لغات و ترکیبات سوره های حمد و بقره پرداخته و شامل سه بخش است: در بخش اول، کلیاتی از بحث آمده و در بخش دوم، با عنوان مبانی بحث از اعجاز و ترادف بحث شده است. در بخش سوم ذیل عنوان مصادیقی از تعریفات و مصطحات لغات و ترکیبات سوره های حمد بقره نظیر اللّه ، رحمن، رب، صراط مستقیم، انعمت علیهم و جز آنها معناشناسی شده اند. مجموع لغات و ترکیبات بررسی شده به 64 مورد بالغ می گردد.