جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ایمان به غیب از آموزه های مشترک قرآن و عهد عتیق است، از آنجا که خداوند، عالم مطلق به غیب است، بر اساس اراده خویش بخشی از خبرهای غیبی خود را در اختیار بشر قرارمی دهد. خبر دادن از غیب انواعی دارد: یک نوع آن را نبی الهی بر عهده دارد که نبوت و در عهد عتیق "نِووئا"(????????) نام دارد، نوع دیگر را جادوگر انجام می دهد که سحر و در عهد عتیق "نَحَش" ((??????) گویند و "قِسِم" ((?????) غیبگویی استکه تنها در عهد عتیق آمده است. انبیاء در هر دو کتاب واسطه خبر غیبی هستند و از ویژگی علم و عصمت برخورداراند، دارای مراتب و درجاتی هستند و ازراه مستقیم و غیر مستقیم به غیب دست می یابند. در عهد عتیق نبوت دروغین، آن هم به طور گسترده، نبوت گروهی و نبیه(پیامبر زن) وجود دارد.در هر دو کتابَاخبار غیبی از مبدئی به نام عالم غیب سرچشمه می گیرد و به انواع گذشته، حال وآینده این جهانی و آن جهانی قابل تقسیم است و مخاطبان اَخبار غیبی عام و خاص هستند. اَخبار غیبی در عهد عتیق به اخبار قبل از اسارت، حین اسارت و بعد آن نیزقابل تقسیم است و محدود به گروه ها و زمان خاصی است. نوح، ابراهیم،لوط،یوسف، موسی، داود، سلیمان و یونس (علیهم السلام) انبیائی هستند که در هر دو کتاب از آنان خبر غیبی نقل شده است، اما تنها در قرآن اخبار غیبی بسیاری از رسول خدا(ص) نقل شده است، هم‌چنان که فقط در عهد عتیق اخبار غیبی اشعیا، ارمیا و حزقیال آمده است.

شناخت اسامی و اوصاف روز قیامت از مهم‌ترین راه‌های شناسایی این روز عظیم است. توجه به پیوستگی این اسامی و اوصاف چهره‌ای روشن از قیامت ارائه می دهد و مضامین نهفته در این اسامی و اوصاف را جهت هدایت و بهره‌گیری از این معارف در زندگی دنیا، آشکار می کند. تعداد اسامی قیامت که به طور صریح در قرآن از آن‌ها یاد شده بیست و یک نام است. برخی از این اسامی مانند القارعۀ ناظر بر حوادث قیامت است. برخی دیگر مانند یوم الحسرۀ حاکی از حالات مواجهه‌ی انسان با پدیده‌های قیامت است. شماری از اسامی مانند الحاقۀ ناظر بر برخی از اسماء و صفات خداوند سبحان است. قرآن از طریق هر یک از اسامی روز قیامت، بُعدی از ابعاد این روز عظیم را برای مخاطب خویش ترسیم می‌کند از کنار هم گذاردن این اسامی تصویر کاملی از روز قیامت به دست می‌آید. اوصاف روز قیامت، حوادث واقع در روز قیامت، احوال گوناگون انسان‌ها و سرانجام کار نیکوکاران و تبه‌کاران در آن روز را بیان می‌کند. اوصاف قیامت، به شرح و بسط حقایق و رویدادهایی می‌پردازد که اسامی به آن اشاره دارد. به این ترتیب عناوین و اوصاف قیامت هم‌چون یک مجموعه‌ی به هم پیوسته هستند که با یکدیگر تناسب و ارتباط دارد. پیوستگی میان آیات مشتمل بر اسامی و اوصاف روز قیامت با آیات پیشین و پسین خود بُعد دیگری از پیوستگی است که این تحقیق بدان پرداخته است. اغلب این آیات به اثبات معاد می پردازد. پر بسامدترین برهان مطرح شده، برهان قدرت است. برهان حقیقت و برهان حکمت نیز بسیار مورد تاکید است.

چکیده تدبیر و عاقبت اندیشی در سعادت دنیا و آخرت انسان نقش بسزایی دارد. پژوهش حاضر به بررسی این موضوع از منظر قرآن پرداخته است. نظر، حیله، تلطّف از مهم ترین واژه های قرآنی مترادف تدبیر است. تدبیر ممدوح تدبیری است که موجب تقرّب به خداوند می شود. و تدبیر مذموم تدبیری است که خدا در آن نقشی ندارد. به عبارتینزدیکی به خدا و دوری از او ملاک تقسیم تدبیر به ممدوح و مذموم است. هریک از این دو نوع تدبیر دارای ابعاد فردی، خانوادگی و حکومتی است. برخی از زمینه های تدبیر ممدوح عبارت است از توجّه به مبدأ، توجّه به معاد، انتخاب هدف عالی، تفکّر، برنامه ریزی. از مهم ترین پیامدهای تدبیر ممدوح، یاری و هدایت خداوند، بصیرت یافتن در امور، امنیّت و آرامش است. برخی موانع تدبیر صحیح و یا به عبارتی زمینه های سوء تدبیر عبارت است از غرور و تکبّر، جهل،کفر، دنیا پرستی. از مهم ترین پیامدهای تدبیر مذموم از بین رفتن عقل، اضطراب، نابودی اعمال، پشیمانی است. تدابیرحضرت یوسف(ع) و حضرت ابراهیم(ع) مصادیقی از تدابیر ممدوح و تدابیر اصحاب فیل و قارون نمونه هایی از تدابیر مذموم است که در قرآن به آن اشاره شده است.کلید واژه ها: تدبیر فردی، تدبیر خانوادگی، تفکّر، عاقبت اندیشی

«ملکوت» از آموزه‌های مشترک و دارای حیطه‌ی معنایی وسیعی در قرآن و اناجیل است . در قرآن کریم ، «ملکوت» به معنای اولیه‌ی «مُلک عظیم» و معنای خاص «باطن» و بخش تدبیرکننده‌ و الهی نظام هستی است که مراتبی هماهنگ با مراتب نزول امر الهی دارد . در اناجیل ، «ملکوت» به معنای اولیه‌ی «امر ملوکانه‌» و «قلمرو حکومت الهی» و دارای دو جنبه‌ی اساسی حال و آینده است. ملکوت آینده با ظهور پسر انسان در آخرالزمان مرتبط است که با ماموریت عیسی و در شخص او آغاز شده و امروز از نظر روحانی وجود دارد . این رساله به مقایسه‌ی معنا و ویژگی‌های ملکوت و نیز عوامل و آثار دستیابی به آن پرداخته است . در خصوص مقایسه‌ی این اصطلاح شایان ذکر است که «ملکوت» در قرآن و اناجیل قابل دستیابی در حیات دنیوی و اخروی است . در قرآن از این امر با تعبیر «نظر» و «رویت» و در اناجیل با تعابیر «ورود»، «جستجو»، «مالکیت» و «دیدن» ملکوت یاد شده است . دستیابی به آن در قرآن با شهود قلبی و در اناجیل از طریق جسم میسر است .هر چند در تفاسیر عرفانی اناجیل که ملکوت را «وحدت با خداوند» می‌دانند این دستیابی از طریق شهود ممکن می‌شود. «ایمان» ، «عمل صالح» ، «احسان» و «تزکیه‌ی نفس» از عوامل مشترک دستیابی به ملکوت در هر دو حوزه استاما «فقر» و «رنج» از عوامل مختص اناجیل و «توحید» و «هدایت تکوینی» ، مختص حوزه‌ی قرآنی است. از آثار دستیابی به ملکوت ، «حیات جاوید» ، «شناخت خدا» و «نجات» را می‌توان نام برد که در قرآن و اناجیل مذکور است؛ در این میان «یقین» ، «ترفیع درجات تکوینی» و «توحید» از آثاری است که تنها در قرآن و «برقراری عدالت جهانی» و «بهره‌مندی از رابطه‌ی پدری» تنها در اناجیل آمده است. در قرآن ملکوت حقیقتی است ثابت ، ماوراء‌طبیعی و عاری از مکان و زمان و تنها برای خداست اما در اناجیل وابسته به زمان و شخص عیسی است .

چکیدهفهم نادرست پیروان ادیان از مفاهیم و توصیه‌های دینی-اخلاقی مذهب خود، سبب تشدید دشمنی‌ها و رفتارهای غیر اخلاقی در بین آنان می‌شود. در این پژوهش با بررسی مفهوم دشمن از طریق تعاریف، مصادیق و ویژگی‌های دشمن در دو کتاب قرآن و تنخ سعی بر آن است که ابتدا از این مفهوم در دو کتاب نامبرده، تعریف دقیقی ارائه شود. سپس با مقایسه این ویژگی‌ها و مصادیق، اشتراکات و افتراقات قرآن و تنخ در این زمینه مشخص شود. در این راستا با قرار دادن مصادیق دشمن در دو گروه عام و خاص و تقسیم بندی آنان به دشمن داخلی و خارجی، آشکار و نهان، بی‌دین و دین‌دار و... این مفاهیم و مقایسه آن‌ها تبیین می‌شود. نحوه مواجهه با دشمن در این دو کتاب با سیر مشخصی از رفتار ملایم تا رفتار قاطع می‌باشد و شباهت‌ها و تفاوت‌های این شیوه‌ها در قرآن و تنخ مطرح شده است. در این دو کتاب مفهوم ارائه شده از دشمن شباهت‌های بسیاری دارد و اختلافات (یهودیان و مسلمانان) در این مفهوم، در اثر برداشت‌های نادرست افراد از متون مقدس پدید می‌آید. در این رابطه یهود با در نظر گرفتن نژاد برتر، ماهیت متفاوت و فهم ممتاز از کتاب مقدس برای خود، شکاف عمیقی بین خود و پیروان ادیان دیگر پدید آورده است.واژگان کلیدی: قرآن، تنخ، تورات، کتاب مقدس، دشمن، مواجهه با دشمن.

ربیت دینی بعنوان مهم ترین بعد تربیت مورد توجه و تاکید دو کتاب مقدس قرآن و تورات (تنخ)است. از دیدگاه دو کتاب، کودک از جایگاه والایی برخوردار است و تربیت دینی او از هنگام تولد ،آغاز میشود. اگرچه بر اساس آموزه‌های دینی مستنبط از قرآن، تربیت کودک پیش از تولد و از زمان انتخاب همسر آغاز میگردد. در هردوکتاب با اشاره به مراحل رشد انسان، میتوان مراحلی برای تربیت دینی کودک در نظر گرفت؛ اما بیان مراحل رشد و تربیت در قرآن صریح تر وکاملتر از تورات(تنخ) است. در هردو کتاب، تربیت دینی کودک در وهله نخست در خانواده واز سوی والدین کودک انجام می گیرد وبا ورود کودک به مدرسه، مربیان و معلمان کودک، عهده دار تعلیم وتربیت وی خواهند بود. در تورات(تنخ) وظیفه تربیتی پدر در ارتباط با فرزند پسر و مادر در ارتباط با دختر پررنگ تر مطرح شده است. در هر دو کتاب تربیت اعتقادی و عبادی کودکهمراه با آموزش مفاهیمی نظیر خداشناسی،راهنما شناسی وفرجام شناسی وبا استفاده از روشهای تربیتی مشترکی نظیر قصه گویی ،الگودهی،تمرین و تکرار انجام می گیرد.در این زمینه تاکید قرآن بر اصل فرجام شناسی، در تربیت دینی کودک شایان توجه است، اما تورات (تنخ)دیدگاه جامع و کاملی نسبت به موضوع فرجام شناسی مطرح نکرده است تا بتوان در تربیت دینی کودک از آن بهره جست. در هردو کتاب لازم است کودک قبل از رسیدن به سن بلوغ با وظایف شرعی و اعمال عبادی آشنا شود. در قرآن تاکید برعبادات واجبی نظیر نماز و روزه سبب شده تا مربیان، تربیت دینی کودک را بر پایه فراگیری این واجبات قرار دهند. هرچند به امور مستحبی نیز توجه شده است. اما در تورات(تنخ)، تربیت عبادی کودک با تاکید برفراگیری تورات ازکودکی و بزرگداشت اعیاد مذهبی ومناسک عبادی نظیر عید شبات و عید فصح صورت می پذیرد. واژگان کلیدی: تربیت اعتقادی، تربیت دینی، تربیت عبادی، تورات(تنخ)، کودک، قرآن.

چکیده: عبادت از مهم ترین آموزه های قرآن وتورات است که رهیافت بررسی تطبیقی این مقوله ، دست یابی به نکات اشتراک وافتراق اسلام ویهودیت است. عبادت در قرآن و تورات همان اطاعت کامل و از روی میل ورغبت در مقابل خداوند است،که از آثار آن نزول برکات است. در قرآن عامه مردم به عبادت خدا دعوت شده اند درحالی که یهود عبادت خدارا مختص به خود می دانند.طهارت به عنوان آمادگی برای عبادت وتقرب از مفاهیم مشترک است ودر هردو دین برغسل و وضو تأکید شده است.هرچند تیمم مختص اسلام است. نماز عبادتی است که در اسلام ویهود در آن بیشترین اشتراک را دارند؛هرچند در تورات نص صریحی در باره ی نماز وجود ندارد.روزه در هردو کتاب به معنی پرهیز از خوردن وآشامیدن است. در قرآنفلسفه روزه ،کسب تقوا واما در تورات ،اغلب روزه به منظور یادبود حوادثی است که در گذشته اتفاق افتاده است. تشریع جنگ ابتدایی و دفاعی ،وجود هدف مقدس ورهبری الهی در جنگ از جمله مشترکات قرآن وتورات در زمینه جهاد است. اعتکاف عبادتی مختص به اسلام است که در شریعت یهود بدان توجهی نشده است.به وجوب حج در قرآن وتورات اشاره شده وبزرگترین اجتماع مسلمانان ویهود در این عبادت نمود پیدا می کند، اما حج یهودیان در ظاهر شباهتی به حج مسلمانان ندارد. قربانی که عبادتی است برای تقرب به خدا ، در هردو شریعت با اعیاد بزرگ پیوند دارد ودر شریعت یهود تنوع قربانی به چشم می خورد ودر بیان پیامبران نزدیک به ظهور مسیح منسوخ شده است.

مریم(س)در دو دین مسیحیت و اسلام از جایگاهی مهم برخوردار است. در مسیحیت در مقام مادر عیسی (ع) لقب حامل خدا یافته و در سیر تحولات آموزه‌های مسیحی مباحث مریم شناسی را شکل داده است. در اسلام نیز تنها زنی است که نامش در قرآن آمده و سوره‌ای به نام وی اختصاص یافته است، داستان زندگی او در سوره آل عمران نیز ذکر شده است.هر دو دین آسمانی او را دوشیزه‌ای عفیف و عابد معرفی کرده‌اند که دوران کودکی خود را در معبد گذراند تا اینکه لیاقت آن را یافت که به امر خدا توسط روح القدس باردار شود و مادر پیامبری بدون پدر شود. در این پژوهش به مطالعه مقایسه‌ای زندگانی مریم (س) و شخصیت و جایگاه وی در دو سنت مسیحی و اسلامی پرداخته می‌شود. علاوه بر گزارش اناجیل و دیگر بخش‌های عهد جدید به سیر تحولات مریم‌شناسی در دوره‌های مختلف از دوره آباء تا شورای واتیکان دوم، در کلیساها-ی کاتولیک و اصلاح گری و نیز به جایگاه وی در آداب و شعائر نظر داشته‌ایم. در سنت اسلامی هم گزارش قرآنی، تفاسیر مفسران برجسته و برخی احادیث معصومین مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیدهمعرفت به حقایق عالم پس ازمرگ بعد از شناخت خالق هستی بخش درمنطق وحی از اهمیت ویژه ای برخورداراست؛زیرا که آثار تربیتی مهمی در زندگی دنیایی انسان درپی دارد. یکی ازسوالات مهم دراین رابطه، آن است که آیا سیرتکامل یا انحطاط نفس آدمی با پایان یافتن حیات دنیوی،خاتمه می یابد یا چنین سیری در دوره ی حیات برزخی نیز استمرار دارد؟که می توان گفت براساس بسیاری ازآموزه های شریعت مقدس اسلام، سیرحرکت تکاملی یا تنازلی انسان، پس ازمرگ نیز ادامه دارد؛ این حقیقت ازآیات و روایات فراوانی قابل استنباط می باشد. ازاین رو پژوهش حاضر، موضوع تکامل وتنزّل نفس دربرزخ از منظر قرآن و روایات را، درپنج فصل، باروش اسنادی وتحلیل متنی، بررسی می نماید. ابتدا به بررسی موضوعنفس و روح وحقیقت انسان می پردازد وبا اثبات تجرّد و بقای روح انسانی پس ازمرگ، مسئله ی حیات برزخی و مسائل مربوط به عالم برزخ، ازدیدگاه عقل ونقل را، پیگیری می نماید. درادامه ، امکان وضرورت و چگونگی تکامل برزخی، وآیات وروایات دال برآن، وهمچنین لوازم ونتایج پذیرش تکامل برزخی، بررسی شده است. ودرفصل پایانی با اشاره به دیدگاههای اندیشمندان اسلامی ذیل این موضوع، به بیان اشکالات مطرح شده دراین رابطه وپاسخ و بررسی آنان، پرداخته می شود. وباحل اشکالات موجود، نتیجه گرفته می شود که تکامل برزخی از نظر قرآن وروایات امری مسلم و قطعی بوده وزمینه های ترقی و تکامل درعالم برزخ را باید دردنیا فراهم نمود؛ درواقع حرکت تکاملی انسان در جهان آخرت، دنباله ی همان حرکتی است که انسان در حیات دنیوی داشته است گرچه کیفیت تکامل درعوالم پس ازمرگ باتکامل دنیوی متفاوت می باشد. ازاین رودر برزخ، هم نتیجه اعمال هست و هم حرکت و تکامل. این تکامل برای فرد مومن، پاک شدن از آلودگی ها و خلاصی از رنگ ها و تعلقات در حد نظام برزخی است و برای شخص کافر و معاند، فرو رفتن بیش تر در ضلالت، عناد و طرد و دوری از خداوند در حد نظام برزخی خواهد بود.کلمات کلیدی: نفس، روح، تکامل، برزخ، حیات برزخی، قرآن، روایات.

چکیدهموضوع این رساله ،اندیشه کلامی ملاصدرا می باشد که از دو اثر ارزشمند ایشان یعنی تفسیرقرآن کریم و شرح اصول کافی که بعد از اسفار ،بعنوان مهمترین اثر این اندیشمند حکیم بیان شده،مورد تحقیق قرار گرفته است.در این پایان نامه فرض براین است که ملاصدرا نه تنها از مسائل مهم کلامی غافل نبوده بلکه در این دو کتاب بصورت مستدّل به خیلی از مسائل کلامی پرداخته است.منابع اصلی استفاده شده در این رساله،تفسیرقرآن کریم که هفت جلد می باشد و شرح اصول کافی که شش جلد می‌باشد. اهمّ نتایج این پژوهش:1ـ صدرا در عین فیلسوف بودن از مباحث اصیل کلام شیعی غافل نبوده و با براهین متقن نقلی و عقلی به بحث پرداخته است. 2ـ روش صدرا در مسائل کلامی نقلی و عقلی است.