جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫هدف از خلقت انسان، رسيدن به کمال و سعادت است که از طريق تربيت صحيح امکان‌پذير است و در اين زمينه، الگوپذيري از ديگران و اسوه قراردادن آن‌ها، نقش مهمي ايفا مي‌کند. اسوه مي‌تواند نيک يا بد باشد؛ به‌همين دليل، قرآن در هنگام معرفي اسوه، قيد حسنه را همراه آن مي‌آورد. اسوه در زبان فارسي به الگو معنا مي‌شود و بررسي‌هاي علمي نشان مي‌دهد که روش الگويي، يکي از مهم‌ترين روش‌هاي تربيت است. روش تربيت الگويي، انسان را به اين باور مي‌رساند که اگر ديگران توانسته‌اند راه کمال و سعادت را بپيمايند، براي او هم اين امکان وجود دارد. اين روش به‌خاطر مزيت‌هايي مانند انتقال سريع مطالب، عيني بودن، محسوس و عملي بودن، و بالا بردن اعتماد به نفس در متربّي، تأثير بسياري بر شخص الگوپذير دارد. در ميان انواع الگوها که در ساختن يا تخريب انسان و جامعه، نقش‌آفريني مي‌کند، اسوه حسنه به‌دليل حقانيت مکتبي و به‌حرکت درآوردن انسان‌ها به‌سوي فضايل، نقش ويژه‌اي دارد. صاحبان انديشه، بندگان حق، متقين و مؤمنان از نظر قرآن، اسوه‌هاي نيکويي هستند که با داشتن آگاهي، ايمان و رابطه با خدا مي‌توانند براي جامعه بشري الگو باشند. قرآن با صراحت، پيامبر گرامي اسلام( و حضرت ابراهيم( و يارانش را اسوه حسنه دانسته و از پيامبر اسلام( مي‌خواهد تا مردم لجوج و بت‌پرست را از تقليد کورکورانه از پيشينيان منع نمايد. البته اسوه‌هاي قرآني منحصر در مردان نيست و در اين زمينه از حضرت مريم( و همسر فرعون نيز ياد شده است. از روش‌هاي جالب توجه قرآن در تربيت الگويي آن است که اسوه‌هاي بد مانند ابليس، قابيل، ابولهب و همسران حضرت نوح( و حضرت لوط( نيز در قرآن ذکر شده است. البته در اسوه‌پردازي بايد از آسيب‌هايي مانند لغزش الگو، ناهماهنگي الگوها، فراانساني دانستن اسوه‌هاي ديني و تقدس‌زدايي از الگوهاي ديني جلوگيري کرد تا متربيان از حيرت نجات يابند.

‫زندگي انسان داراي دو بعد دنيوي و اخروي است، که اولي جسماني و فناپذير و ديگري معنوي و جاودان مي‌باشد. هرچند اين دو بعد، ارتباطي تنگاتنگ با يکديگر دارند، اما دست‌يابي به سعادت در حيات اخروي، ارتباطي با خوشبختي يا محروميت در دنيا نداشته، و تنها در گرو عمل صالح است. به‌همين دليل کافر و مؤمن در تمام شئون زندگي، مرگ، برزخ و قيامت با يکديگر متفاوت هستند. در اين ميان، بعد روحي انسان مهم‌ترين بعد او مي‌باشد، زيرا روح، زندگي جاويد دارد. با توجه به انواع نيازهاي مادي و روحي انسان، رويکردهاي متفاوتي نسبت به زندگي انسان شکل گرفته است؛ دنياگرايي، آخرت‌گرايي، ناپايداري در زندگي، مرگ، شکست در هدف‌ها و شرايط اجتماعي نامناسب، انسان را به‌سوي پرسش از هدف زندگي سوق مي‌دهد. اما توجه به مرگ تنها عاملي است که لباس حقيقت بر اين پرسش و جستجوي انساني مي‌پوشاند. برخي از انسان‌ها در اين مسير به پوچ‌گرايي مي‌رسند، و هدفي براي زندگي خود قايل نيستند. شک‌گرايي، مادي‌گرايي و همراه‌نبودن با جامعه از جمله عوامل پوچ‌گرايي است. بزرگ‌ترين خطاي آن‌ها اين است که مرگ را پايان زندگي مي‌شمارند، حال آن‌که آموزه‌هاي ديني، مرگ را پايان همه‌چيز نمي‌داند. اگر انسان در کنار جنبه‌هاي منفي زندگي اجتماعي، نقاط قوت را هم ببيند، اعتدال را حفظ کند، و به آخرت ايمان بياورد، ديگر زمينه‌اي براي پوچ‌گرايي باقي نمي‌ماند. قرآن، زندگي انسان را عبث و باطل نمي‌داند و آن را هدفمند دانسته است. عبث بودن زندگي با حکمت خداوند ناسازگار بوده و وعده بهشت و لقاءالله از نشانه‌هاي هدف‌مندي زندگي است. شناخت، عبادت، آزمايش و رحمت خداوند به انسان از جمله اهداف زندگي است، که از طريق ايمان، نماز و پرستش، تقوي، توبه، عمل صالح، صبر، جهاد و تزکيه مي‌توان به آن دست يافت. اعتقاد به هدف‌مندي زندگي مي‌تواند خلافت الهي و وراثت زمين را براي مؤمن به ارمغان ‌آورد، و غم و اندوه را از وي دور ‌سازد.

---

‫در اين نوشتار که به مناسبت نام‌گذاري سال 1387 به" سال انسجام اسلامي و اتحاد ملي" نگاشته شده است؛ ضمن بررسي ابعاد و آثار وحدت و انسجام بين مسلمانان؛ شيوه‌هاي عملي تحقق اين وحدت و انسجام و تقريب بين مذاهب اسلامي در جهان اسلام، با تأکيد بر کشور هندوستان، بحث و بررسي شده و تجربه‌هاي برخي از کشورهاي مسلمان، مانند ايران در اين زمينه مطرح گرديده است. نويسنده در هفت فصل، ضمن بيان ديدگاه‌هاي مختلف در موضوع تحقيق؛ به آثار اختلاف و وحدت مسلمانان و تقريب بين مذاهب اسلامي پرداخته و سپس همگرايي و اخوت اسلامي و نيز راهکارهاي اجراي آن را در سطح جهان اسلام بررسي نموده است. نويسنده پس از پرداختن به مفهوم شناسي واژه‌هاي کليدي تحقيق؛ به معناي امت، اتحاد، انسجام، اسلام و مسلمانان از لحاظ لغوي، اصطلاحي و ديدگاه علماي شيعه و اهل سنت در اين موارد اشاره کرده است. در فصل سوم، پس از تبين دلايل لزوم اتحاد و انسجام اسلامي و ضرورت اجتناب از تفرقه از منظر قرآن کريم، روايات، سنت و سيره پيامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(؛ محورهاي انسجام اسلامي مانند توحيد، نبوت پيامبر اسلام، اهل بيت، قرآن کريم و وجود دشمن مشترک؛ مطرح شده است. در فصل چهارم، آثار اتحاد و انسجام و پيامدهاي تفرقه، مانند نجات از هلاکت، ايجاد اقتدار و نيرو در سايه انسجام، رستگاري و برکت در جامعه و نيز آثار تفرقه مانند هلاکت، ظهور کفر و جاهليت، افول از جايگاه رفيع انساني، افتادن در دام‌هاي شيطان و ايجاد سستي و ضعف بيان شده است. انعکاس ديدگاه‌هاي دانشمندان مسلمان مانند امام خميني، آيت‌الله خامنه‌اي، سيدجمال‌الدين اسدآبادي، آيت‌الله بروجردي، علامه شرف‌الدين عاملي، علامه اميني، اقبال لاهوري، شيخ محمود شلتوت و عبدالمجيد سليم مباحث فصل پنجم را تشکيل مي‌دهد. نگارنده در فصل‌هاي ششم و هفتم، با توجه به بافت اجتماعي، ديني و سياسي کشور هندوستان؛ به نگرشي تاريخي در مورد اين کشور پرداخته و تاريخچه حضور استعمار انگليس در آن کشور را عنوان کرده است. ارائه راهکارهاي عملي وحدت و انسجام مسلمانان هندوستان مطلب پاياني اين نوشتار است.