جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫چکيده : اين تحقيق به تشريح ادله عقلي و نقلي جواز و امکان تفسير قرآن کريم و شبهه هاي مبتني بر عدم جواز و امکان مي پردازد و پاسخ آن ها را نيز با دليل هاي عقلي و نقلي مي دهد. نويسنده در ضمن سه فصل ادله قائلان به عدم جواز تفسير را باز گفته و با توجه به سيره پيامبر اسلام(ص) و ائمه معصومين(، صحابه پيامبر اسلام، آيات قرآن و عقل، ادله آنان را باطل مي کند. وي در فصل اول به بحث درباره مفهوم واژگان کليدي تحقيق پرداخته و معناي تفسير در لغت، اصطلاح و ديدگاه مفسران، معناي لغوي و اصطلاحي تأويل و تفاوت آن با تفسير، معناي امکان و اقسام آن،‌معناي جواز، شرايط مفسر و علم و آشنايي وي با علوم مختلف بحث و بررسي شده است. فصل دوم به دليل هاي امکان و فهم‌پذيري تفسير اختصاص دارد و ادله عقلي آن، مانند برهان لطف و هدايت، برهان حکمت و نقض غرض، مقصود از نزول قرآن و ادله تلفيقي همچون: اعجاز قرآن، دعوت به تحدي و مرجعيت و معيار شناخت روايات به عنوان دليل هاي عقلي جواز و امکان تفسير قرآن بيان گرديده و سپس ادله نقلي جواز تفسير همچون: استناد به آيات متعددي از قرآن، استناد به چندين روايت و نيز استناد به سيره عملي پيامبر اسلام، ائمه معصومين( و صحابه پيامبر اکرم و روش و بناي عقلا، سيره مسلمانان و علماي اسلام، از ديگر ادله امکان و جواز تفسير قرآن ذکر مي گردد. در فصل سوم ادله مخالفان جواز تفسير و نقد آن ها ارائه گرديده، که در اين زمينه شبهه هاي عقلي مبني بر: مشکل بودن معناي قرآن و محدوديت علمي بشر، علم اجمالي مبتني بر وقوع تحريف در قرآن، دگرگوني معارف بشر و درک نادرست وي از قرآن، اختلاف هاي موجود در فهم ها و ادراکات، علم اجمالي نسبت به اراده خلاف بعضي ظواهر قرآن کريم، بلندي محتواي قرآن و ... مطرح و پاسخ آن ها داده شده است. آن گاه شبهه هاي و ادله نقلي مبني بر عدم جواز تفسير قرآن، مانند استناد به برخي آيات و روايات، که در آن ها ابهام عدم جواز تفسير وجود دارد، بحث و بررسي مي شود.

‫در اين تحقيق، گزارشي از غزوه احد و ماجراي مهم مربوط به آن ارائه شده و ديدگاه‌هاي مفسران و مورخان شيعه و اهل سنت در اين زمينه منعکس گرديده است. نويسنده در شش فصل، ابعاد مختلف واقعه احد را بررسي نموده و از منظري تاريخي، سياسي، اجتماعي، نظامي و قرآني موضوع اين جنگ را به روشني مشخص کرده است. در مقدمه، کلياتي از تاريخچه جنگ‌هاي صدر اسلام و غزوه هاي مهم پيامبر اسلام(ص) و سريه‌هاي آن حضرت ارائه شده و عوامل پيروزي مسلمانان در جنگ‌هاي قبل از غزوه احد بيان گرديده است. در فصل اول، ضمن ترسيم اوضاع سياسي و نظامي مسلمانان در جنگ احد و نيز بررسي موقعيت جنگي اين غزوه؛ به تبيين عوامل شکست مسلمانان در اين جنگ پرداخته شده و مشورت‌ها و توصيه هاي مؤکد رسول خدا به مسلمانان قبل از جنگ و مسير حرکت آنان در راه احد بيان شده است. در فصل دوم، از منظري قرآني و تاريخي به اين موضوع نگريسته شده و جبهه‌گيري قواي اسلام، نسبت به قواي مشرکين بررسي شده است و در فصل سوم، عدم اطاعت سپاه اسلام از دستورهاي رسول خدا(، مهم ترين عامل شکست مسلمانان عنوان شده و نقش منافقين و تبليغات و شايعه‌پراکني آنان نيز از عوامل ديگر شکست مسلمانان در جنگ احد مطرح گرديده است. در فصل چهارم، از لحاظِ نظامي به بررسي جنگ احد پرداخته شده است و اسباب فرار کردن برخي از مسلمانان و ثبات قدم تعدادي ديگر از آن‌ها در اين جنگ بيان شده است و توبه کردن افرادي که از دستور پيامبر اکرم( سرپيچي کردند و فوايد مشورت در جنگ براي پيروزي و نقش امام علي( در معرکه اُحد به تصوير درآمده است. در فصل پنجم، افزون بر بررسي وقايع پس از جنگ احد و موضع‌گيري اصحاب رسول خدا( دراين جنگ، موضع‌گيري زنان مسلمان پس از جنگ احد؛ به پايان جنگ و عکس‌العمل مسلمانان و مشرکين قريش از نتيجه جنگ احد، شهادت حمزه سيدالشهدا و نمازگزاردن پيامبر اسلام(ص) بر پيکر حمزه و شهداي احد پرداخته شده و جنگ تبليغاتي دشمن پس از اين جنگ وصف گرديده است. در فصل ششم، نويسنده به معرفي شهداي اُحد و اجمالاً به معرفي شخصيت آنان پرداخته است.

‫چكيده: سنجه‌هاي فهم قرآن كريم، يكي از بحث‌هاي مهم منطق فهم قرآن كريم است. سنجه‌هاي فهم، يعني معيارها و ضوابطي كه بر اساس آنها، بتوان فهم درست را از فهم نادرست تشخيص داد. نويسنده، در اين پژوهش، بر پاية اين فرضيه، كه «سنجه‌هاي فهم قرآن كريم در قرآن كريم و سنت آمده است كه با كمك عقل قابل استخراج، تكميل، ساماندهي و نظام‌مندي است»، سعي كرده است به اين سؤال پاسخ دهد كه «بر اساس چه سنجه‌هايي مي‌توان فهم درست از نادرست قرآن كريم را بازشناساند؟». در اين پايان‌نامه در بخش نخست، با عنوان «درآمدي بر فهم قرآن كريم» در طي چهار فصل از «كليّات، ادبيات تحقيق، درآمدي بر مباني فهم قرآن كريم و امكان فهم قرآن كريم،» سخن به ميان آمده و در بخش دوم، با عنوان «سنجه‌هاي فهم قرآن كريم» در طي پنج فصل، نقش سنجه‌اي قرآن كريم، سنّت، عقل، علم قطعي و مسلمات تاريخي در فهم قرآن كريم مورد بررسي قرار گرفته است. چيستي فهم، فهم و روش، فهم و زبان، فهم و معني، فهم و هرمنوتيك، ضرورت فهم كلام خداوند، منطق فهم قرآن كريم، مباني فهم قرآن كريم، انواع و مراتب فهم قرآن كريم، امكان فهم قرآن كريم از نگاه برون ديني و درون ديني، سنجه‌هاي زباني و ادبي، سنجه‌هاي ناپيوستة قرآن كريم، سنجة اهداف و مقاصد قرآن كريم، سنجة نظام‌مندي قرآن كريم، سنجه‌هاي علوم قرآني، سنجه‌هاي پيوستة قرآن كريم مانند: سياق، سبب نزول، فرهنگ زمان نزول، سنجة سنّت در فهم قرآن كريم، رابطةسنت و قرآن كريم، كاركردهاي گوناگون سنت در ارائه مفاهيم قرآن كريم، انواع سنجه بودن سنت، جايگاه عقل و نقش‌هاي مختلف آن در فهم قرآن كريم و سنجه بودن عقل در فهم قرآن كريم؛ علم قطعي و مسلمات تاريخي به عنوان سنجة فهم و تفسير قرآن كريم؛ از جملة موضوعاتي است كه در اين پايان‌نامه مورد بحث قرار گرفته است. نگارنده در پايان، طي فصلي جداگانه، نتيجه گرفته است كه اكثر قريب به اتفاق سنجه‌ها و زيرسنجه‌هاي فهم قرآن كريم از زواياي گوناگون با محدوديّت مواجه‌اند و نمي‌توان براي تشخيص صحت و سقم فهم و تفسير درست از نادرست، به يك سنجه يا يك زيرسنجه اكتفا كرد، بلكه سنجه‌ها و زيرسنجه‌هاي فهم قرآن كريم مانند يك سيستم با يكديگر ارتباط ارگانيك و همبستگي فعالانه و همپوشاني سنجشي دارند؛ از اين رو، نياز به يك سنجه‌اي داريم كه نه تنها بامحدوديّت مواجه نباشد، بلكه تمام سنجه‌ها و زيرسنجه‌هاي ديگر را نيز در برگيرد. به ديگر سخن، اين سنجه، پايه و اساس استواريِ ديگر سنجه‌ها باشد و اين همان «اَبْرسنجة سيستمي» با محوريّت عقل است. كليد واژه‌ها: فهم قرآن كريم/ تفسير قرآن كريم/ سنجه‌هاي معرفت تفسيري/ سنّت/ عقل/ قرآن كريم/ علم قطعي/ مسلمات تاريخي/ فهم درست قرآن كريم.