جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن یمین فریومدی از شاعران شیعی مذهب قرن هشتم است که درقطعه پردازی فارسی از مقام والایی برخوردار است . اشعارش به سبب اشتمال بر اخلاق و نصایح و مبارزه با مفاسد اجتماعی ‘مقام بزرگی در شاعری برای او کسب نموده است . اشعار او با توجه به آبشخورهای فرهنگی و مذهبی اش تحت تأثیر آیات مبارکات قرآنی و احادیث نبوی بویژه در فضایل حضرت علی (ع) و ائمه اطهار(ع) به فراوانی و به صورت های گوناگون از قبیل تلمیح ‘اقتباس‘حلّ‘درج‘و تضمین قرار گرفته است . در این مقاله سعی شده است که جلوه هایی از این تأثیرپذیری را به نمایش گذارد که بیشتر آنها در فضایل امیرمؤمنان علی (ع) است .

تفسیر قرآن به سنّت در مرحلة بعد از تفسیر قرآن به قرآن و در طول آن است و معیّت آن دو با هم، لازم و ملزوم است. یعنی حجّیّت قرآن به جهت اینکه کلام خداست، ذاتی است ولی حجّیّت سنّت را خداوند در قرآن تجویز فرموده است.<br /> بدان جهت که نمی توان همه آیات قرآن را با خود قرآن تفسیر کرد که لازمه اش کفایت قرآن و عدم نیاز به سنّت و اهل بیت(ع) است، چاره ای جز رجوع به سنّت معصومین برای تفسیر قرآن نیست که آن، یکی از بهترین و ضروری ترین راه های شناخت قرآن و یکی از منابع تفسیر قرآن است. ولی از آنجا که بحث ما، بررسی روایت تفسیری علی (ع) است، لذا مقصود ما در این مقاله، احادیث تفسیری است که علی(ع) از پیامبر(ص) نقل می کند و آن اقسامی دارد که عبارتند از:<br /> الف ـ تفسیر قرآن با تکیه بر فضیلت آیات.<br /> ب ـ بیان مقصود و معانی کلمات و اصطلاحات.<br /> ج ـ بیان مصداق (مصداق انحصاری، مصداق اکمل، یکی از مصادیق).<br /> د ـ تفصیل مطالب و تبیین داستان های قرآنی.<br /> هـ ـ بیان تأویل آیه.<br /> و ـ بیان شأن نزول آیه.<br /> ز ـ بیان امور تاریخی و پیشگوئی آینده.<br /> ح ـ تطبیق<br /> ط ـ تمثیل و ... .

هدف از پژوهش حاضر بررسی سنن الهی از دیدگاه قرآن کریم است. این تحقیق که به روش کتابخانه ای انجام یافته، مشتمل بر یک مقدمه و سه فصل است. در مقدمه مباحثی همچون مفهوم لغوی و اصطلاحی سنت، اهمیت موضوع و استعمال سنت در قرآن کریم بررسی می شود. فصل اول تحت عنوان کلیات اختصاص به بیان انواع سنت های الهی( سنن تکوینی و سنن انسانی)، اشکال و ویژگیهای سنن دارد. درفصل دوم، رابطه سنت ها با مسائلی نظیر هدایت قرآن و اراده خداوند بررسی می شود. نهایتا" فصل سوم، به مباحثی مانند عدم تناقض میان سنن و اراده آدمی، نقش آدمی در تغییر و دگرگونی و ساختار مجتمع بشری درخلال سنتهای الهی می پردازد. براساس یافته های تحقیق ضوابط و قوانینی که خداوند برای اداره موجودات بویژه انسان وضع نموده است سنن الهی نامیده می شود. قرآن کریم با طرح مساله سنن برآن است تا ارتباط منطقی میان مخلوقات و نیز حاکمیت اصل علیت رابرنظام هستی ثابت نماید و از سوی دیگر ر پی اثبات وجود یک نظام متکاملی است که بخش های مختلف آن یکدیگر را براساس قانون و ضابطه در جهان هستی کامل می کنند. قرآن از پیروز سنت های نادرست و گمراه کنند برحذر می دارد وبه سوی سنت های صحیح هدایت می نماید. سنت هایی که انسان رابه برپایی قسط و عدل فراخوانده و هدف آن پرورش و تربیت انسان هایی دین مدار و نیز بنیان نهادن جامعه ای براساس ارزشهای والای انسانی است. سنن انسانی عبارت است از یک سلسله شرطهایی که در نظام هستی نهاده شده که در تحقق آن اراده آدمی نقش محوری دارد. بدین سان جبر الهی و یا تصادفات تاریخی در وقوع این سنن نقشی ندارد و هیچ گونه تعارضی میان این سنت ها و اراده انسان وجود ندارد چراکه این سنت ها در واقع نتیجه و دستاورد اراده و عمل آدمی است.

تحقیقی در بیان رزق و روزی انسان و اقسام آن از دیدگاه آیات و روایات است. نویسنده مفهوم رزق را عطیه و بخشش که به صورت های مختلف در اختیار انسان قرار می گیرد دانسته که گاهی به صورت مزد و حقوق ماهانه، گاهی به صورت هدایا و نذورات که موجب بقاء و دوام زندگی انسان می شود. وی مفهوم رزق را منحصر در امور مادی مثل خوردنی ها و آشامیدنی ها نمی داند بلکه معتقد است امور معنوی مثل علوم و معارف را نیز شامل می شود. نویسنده در ادامه به تفاوت بین بندگان در بهره مندی از نعمت ها می پردازد و این تفاوت را لازم می داند؛ زیرا در صورتی که همه افراد از نظر مالی در یک سطح قرار بگیرند، هیچ فردی برای دیگری کار نمی کرد، بنابراین امور دنیا متوقف می گردید از این رو این تفاوت بر اساس حکمت الهی است. نویسنده رزق را به دو قسم دنیایی و آخرتی تقسیم کرده و سپس رزق آخرتی را به سه قسم، رزق برزخی، رزق جسمانی در قیامت و رزق روحانی در قیامت منقسم کرده است و هر یک را شرح داده است

تحقیقی که در دست است با عنوان افکار و گرایشهای جاهلیت در قرآن نمودی از زندگی عرب جاهلی و محیط پیدایش اسلام را به ما نشان می دهد که با دقت در آن نقش اسلام در شخصیت بخشی به انسان و اهمیت این دین الهی آشکارتر می شود. این تحقیق به روش کتابخانه ای و با استفاده از فیش برداری گردآوری شده و مشتمل بر دو بخش است: بخش اول: کلیات و مفاهیم است که شامل دو فصل می باشد: فصل اول: معنای لغوی و اصطلاحی جاهلیت، و فصل دوم با عنوان جغرافیای فرهنگی اجتماعی عصر جاهلی به بیان اوضاع جغرافیایی شبه جزیره عربستان و آداب و صفات اعراب جاهلی می پردازد. بخش دوم: با عنوان افکار و گرایشهای جاهلیت در قرآن مشتمل بر5 فصل می باشد. در این بخش سعی شده گوشه ای از عادات عرب جاهلی که در قرآن نیز به آن اشاره شده مورد توجه قرار گیرد. و در ذیل هر عنوان آیه قرآنی مرتبط با آن یا نظر اسلام بیان شود و در واقع به گونه ای مقایسه ای صورت گیرد میان آیین حیات بخش اسلام و دوران تاریک قبل از آن در جاهلیت. در فصل اول اعتقادات و مذاهب اعراب جاهلی مورد توجه قرار گرفته که در ابتدا گذری به ادیان موجود در شبه جزیره عربستان در عصر جاهلی چون یهود، مسیحیت، مجوس، صابیی و آیین حنیف داریم و بعد گونه های پرستش اعراب جاهلی چون بت پرستی، فرشته پرستی، پرستش جن و اجرام آسمانی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم مناسک و آداب نیایش اعراب جاهلی بیان شده است. مباحثی چون نماز، تلبیه، قربانی، طواف و احرام حج و... به چشم می خورد. فصل سوم به بیان گونه هایی از فحشا و منکرات در زندگی اعراب جاهلی می پردازد و اموری چون جنگ و خونریزی، دیه، قصاص، تعصبات قبیلگی، ربا، شرابخواری، قمار و زنا را مورد توجه قرار می دهد. در فصل چهارم به بیان گوشه هایی از خرافات و بدعتهای عجیب آنها در مورد حیوانات و اشیاء و... پرداختیم. و در فصل پنجم با عنوان نظام خانواده در جاهلیت در ابتدا نگاهی به شخصیت زن در آن دوران داریم و به اموری چون ارث زنان و شیوه برخورد اعراب با دختران اشاره می کنیم. بعد نکاح و امور مربوط به آن و طلاق و انواع آن و اموری مرتبط با آن بررسی شده و در پایان به بیان سنت فرزند خواندگی در بین عرب جاهلی می پردازیم

أُحاولُ فی هذا البحث بإذنه تبارکَ وتعالی الاجابةَ علی السؤال المهم المرتبط بالاعتقاد بمنجی ومخلّص العالم وضرورة وجود هکذا شخصیة مقدّسة مبارکة، وقد قسّمت البحث إلی خمسة فصول: الأول: فی الکلیات (حول القرآن والعهدین)، ویتناول نظرة فی القرآن الکریم وکذلک العهدین، إذ کان لابُدَّ قبل الدخول فی البحث من أن أقدّم مقدّمة حولهما؛ لأنّهما أعظمُ المصادرالمقدّسة فی هذا العالم لإثبات تلک الحقیقة الإلهیّة الدامغة والعقیدة الراسخة ل (منجی العالم) والتی تهمُّ جمیعَ البشر. فقد تطرّقتُ فی المبحث الأوّل وهو: نظرةٌ فی القرآن الکریم إلی مواضیع مهمّةٍ تشملُ، أولاً: التعریفَ بالقرآن الکریم، ومن ذلکَ: نزولَ القرآن، وإعجاز القرآن وبلاغته، وثانیاً: فی خصائصه وامتیازاته عمَّن سواه من الکتب السماویة، ومن ذلک، کون بلاغته معجزة إلهیة، والقرآن والمعارف، والقرآن والاتقان فی المعانی، والقرآن والإخبار بالغیب، والقرآن وأسرار الخلیقة؛ ثم بیَّنتُ باختصار مقام القرآن الکریم وأهمیّتهُ وخصائصه. وأمّا فی المبحث الثانی وهو: نظرة فی العهدین (الکتاب المقدّس)، فقد وضعتُ بحثأً مختصراً ومناسباً ل (العهد القدیم والعهد الجدید)، ثمّ وضعتُ بعد ذلک کلمةُ إنصافٍ فی العهدین، وذکرت شیئاً عن آفات الترجمة وما یرتبطُ بها، والفرق بین مترجمی العهدین. وفی الفصل الثانی بحثتُ فیه عن: قدسیّة ومقام منجی العالم، وضرورة وجود منجٍ ومخلّصٍ لهذا العالم. فقد تطرّقتُ فی المبحث ألأول: إلی ضرورة وجود المنجی وبیّنتُ شیئاً من العقائد العامّة لجمیع البشر بمنجی العالم وحتمیّة مجیء یومه الموعود اولاً، ثمّ ذکرتُ لذلکَ آیاتٍ من القرآن الکریم والروایات الشریفة ثانیاً، ونصوصٍ وفقراتٍ من العهدین ثالثاً. وتطرّقتُ فی المبحث الثانی: إلی موضوع قدسیّةِ ومقام منجی العالم بلسان الأنبیاء^ فی القرآن الکریم اولاً، وفی العهدین ثانیاً. وخصصت الفصل الثالث للبحث فی: حوادث ماقبل ظهور منجی العالم. فقد تطرّقتُ فی المبحث الأول إلی: حالة العالم قبل ظهور المنجی، وتطرّقتُ فیه إلی الفتنة الکونیة الکبری قبل الظهور اولاً، ثم ذکرتُ دعاء الأنبیاء الملحّ لمنجی العالم اثرَ ذلک، واستجابته من قبل الله تبارک وتعالی ثانیاً.وبیّنتُ کلَّ ذلک فی القرآن والحدیث وفی العهدین.وأما المبحث الثانی فقد بحثتُ فیه عن: آیات وعلامات ما قبل ظهور منجی العالم فی القرآن والعهدین. وخصّصتُ الفصل الرابع للبحث فی: أحداث ظهور منجی العالم ومابعد الظهور. فقد تطرّقتُ فی المبحث الأول إلی: حالة العالم قُبَیلَ الظهور، وعند الظهور، وبعدَه، وکیفیة الظهور، وبیّنت کیفیّة طلب الشعوب وانتظارهم للقائم وحالة الضیق والحرج والعسر وتضرُّر المؤمنین. وأمّاالمبحث الثانی فقد خصّصتهُ للبحث فی: أوصاف القائم المنجی، وذکرتُ شیئاً من علمه وشدَّته، وقوّته الربّانیة التی یتمتّعُ بها بفضل الله تعالی فی القرآن الکریم والروایات الشریفة وفی العهدین. وذکرتُ فی المبحث الثالث: أوصاف حکومة منجی العالم، وبیّنتُ کیف یکون حکمهُ بالعدل والإنصاف، وکیف سینتقمُ من کلّ الظالمین، وکیفیة حلول السلام فی عهده، وسموّ المعارف والعلوم فی عهده المبارک، فی القرآن الکریم والروایات الشریفة، وفی العهدین کذلک. وقد خصّصتُ الفصل الخامس للبحث فی: قواعد ومتبنّیات ثورة المنجی فی القرآن والعهدین، وعلامَ ترتکزُ هذه الثورة الإلهیة الکبری.و تطرّقتُ فی المبحث الأول إلی: الأُسس الشرعیّة والتأریخیّة لثورة المصلح العالمیّة، وبیّنت فی المبحث الثانی کون المنتقم من الظالمین صنیعة ٌ لربّ العالمین تقدّست أسماؤهُ. وفی الختام: ذکرتُ نتیجةَ البحث، وما توصَّلتُ إلیه من نقاطٍ مشترکةٍ بین القرآن الکریم والعهدین (الکتاب المقدَّس)، وأنَّهُ لابُدَّ من إنصافِ العهدین، والنظر الیهما بعینِ العدلِ والدقّةِ، لکونهما إرثاً دینیّاً وأخلاقیّاً وتأریخیّاً وحضاریّاً کبیراً؛ وأنَّ بعضَ ما وردَ فیهما هو بلا شکٍّ ولاریبٍ ترجمةٌ أو نقلٌ شفاهیٌّ أو تواترٌ لوحی موحی. وأنَّ للترجمة آفاتٌ خطیرةٌ قد صبَّتها وطَلَت بها الکتاب المقدّس (العهدین)؛ وقد لعبت الترجمات دوراً مهماً فی التشویش، وإخفاءِ الحقائقِ، والأعم الأغلب منها جاءت عن غیر قصدٍ ولا عمدٍ، وأنَّ القرآن الکریم والعهدین کلاهما یصدِّقُ الآخر فی هذا المجال. وأنَّ الکتب السماویّة أجمعت علی مجیء منجی العالم، وقد ذکرهُ الأنبیاء بکلِّ جمیلٍ، وحَلُموا بهِ وذابوا الیه شوقاً، وحنّوا إلی یومه المبارک، وهو یوم الله الموعود والأکبر، وأنَّ الأملَ الربّانی لجمیع الإنسانیة لم ینقطع، وهو سارٍ ومُثبتٍ ویجری بدقّةٍ، وأنَّ منجی العالم لیس مکراً لشعبٍ من الشعوب أو أُمّةٍ من الأُمم، بل هو أملُ الإنسانیة، وإمامٌ لعموم البشریة، وأنَّ عالم الإنسان سینتصرُ إنتصاراً إلهیَّاً ساحقاً لاهزیمة بعدَهُ بمجیء المصلح الأعظم روحی فداه.

یعتبر الشهید السیّد محمّد باقر الحکیم& من الشخصیّات اللامعة ذات الاهتمامات القرآنیّة الواسعة، ومن ذوی الإنتاج القرآنی المتمیّز، رغم نشاطاته السیاسیّة والجهادیّة التی کانت تشغل حیّزاً کبیراً من عمره المبارک. لقد استطاع& أن یجمع بین کلّ هذه الاهتمامات المتنوّعة، وأن یبلور لنفسه شخصیّة ذات نتاجات قرآنیّة متمیّزة، رغم الظروف التی کان یعیشها، هذا ما وصلنا إلیه من خلال دراسة تاریخ حیاته، وسیرته الدراسیّة والعلمیّة وظروف واقعة، وتکامل ذهنیّته التی تلاقحت مع ذهنیّة عددٍ من الأعاظم الذین وقفنا علی مدی علاقته بهم، وتفاعله معهم فی أفکارهم ورؤاهم ومناهجهم، وذلک فی القسم الثانی من الرسالة. کما اعتنینا بدراسة تراثه فی القسم الأوّل باستعراض واستقراء ورصد الموضوعات والکتب القرآنیّة، وجمع الموضوعات القرآنیّة اللازمة، وحاولنا تلخیص وتنظیم أفکاره ومنهجه فیما تناوله& من موضوعات وکتب قرآنیّة، ضمن منهج تفصیلی أوضحناه خلال الرسالة، وأهمّ النتائج التی توصّلنا إلیها هی کما یلی: أوّلاً الاهتمام بفهم وإیضاح النظریّة القرآنیّة فی کلّ مجال من المجالات التی کان یتعرّض لها وتطرح له لیتّخذ فی ذلک المجال موقفاً علمیّا، أو عملیّاً فردیّاً أو إجتماعیّاً. ثانیاً الاهتمام باستجلاء موقف أهل البیت(علیه السلام) و إیضاح مدی علاقتهم بالقرآن الکریم، وطرح الرؤی والنظریّات من منظور الثقلین، تأکیداً لما طرحه الرسول| من تعاضدهما، وبلورة فکرة أنّ أهل البیت(علیه السلام) هم التجسید العملی والتفسیر الصحیح لمبادئ القرآن و أنّهم القرآن الناطق. ثالثاً السعی المتواصل لاکتشاف النظم الإسلامیّة فی شتّی المجالات. رابعاً الاهتمام بإبراز عظمة القرآن الکریم ببیان قدرته علی مجاراة تطوّرات الحیاة. خامساً الاهتمام بالتربیة الإسلامیّة بشکل خاصّ، والاعتناء بتربیة الذّات، وتربیة المجتمع الإسلامی والنخب المحیطة به. سادساً التوجّه المتعدّد الأبعاد، وعدم الاقتصار علی بُعد خاص من أبعاد الإسلام بل طرح الإسلام ککلّ لا یتجزّأ، وتربیة النفس علی تعدّد الاهتمامات، بحیث أصبحت نتاجاته ذات خصائص فریدة، منها: الموسوعیّة (بشتّی معانیها)، وکونها ذات طابع قرآنی (تنظیری وتحلیلی)، والإبداع فی المضمون والمنهج، أو فی کلیهما، وکونها ذات علاقة حمیمة بالواقع الحیاتی وقضایا الساعة، وذات طابع تقریبی وحدوی، ولغة علمیّة أصیلة، وأدب رفیع.

البحث فی هذه الرسالة حول عقیدة وعبادة الانتظار، وقد تمّ تسلیط الضوء علی المحاور التالیة: 1. إثبات کون الانتظار من المبادئ الفطریة الأصلیة؛ إذ البشریة کانت ولا زالت تعیش هاجس انتظار الإصلاح والمصلح، وما یحقّق لها الأمان والاستقرار، ویجلب لها العدالة ورفاهیة العیش علی هذه الأرض. وهکذا لا زالت البشریة تکدح وتسیر منتظرة للعدالة والإصلاح، وإخراج کنوز الأرض وبلوغ آفاق السماء. وقد ذکرت فی البحث شواهد عدیدة علی هذه الحقیقة: فطریة، تاریخیة، ودینیة، سواء فی الدیانات السابقة، أو فی الدین الإسلامی. 2. إثبات أنّ الانتظار من المبادئ القرآنیّة والروائیّة المهمة التی تبلغ الغایة من الناحیة الفکریة والعملیة والعبادیة، وکذا من ناحیة إعطاء الثواب. 3. التعرّض لآثار الانتظار علی المستوی الفردی، وبناء الفرد علی جمیع مستویاته العقائدیة والعبادیة، وکذا علی مستوی الشعور بالمسؤولیة الدینیة، والإیمان بالغیب، والنجاة من الفتن والابتلاءات التی یتعرض لها الفرد فی حیاته الیومیة. 4. ذکر الآثار المهمة علی المستوی الاجتماعی، وأن الانتظار یحقّق الاستقامة الاجتماعیة، ویحافظ علی بناء العلاقات بین أفراد المجتمع المنتظِر، ویحفظ لهم تماسکهم وهویتهم الاجتماعیة الخاصة بهم. 5. تم التعرض فی هذا البحث لبعض العلاقات المهمة بین الانتظار وبعض المقولات الإسلامیة، وهی: العلاقة بین الانتظار والعزلة؛ العلاقة بین الانتظار والجهاد؛ العلاقة بین الانتظار والتقیة؛ العلاقة بین الانتظار والحکومة الإسلامیة؛ العلاقة بین الانتظار والأمر بالمعروف والنهی عن المنکر. 6. إحصاء الصفات المهمة التی لابد أن یتحلّی بها المجتمع المنتظِر، و هی: 1. الإخلاص؛ 2. قوّة الیقین وصحة المعرفة؛ 3. التقوی ومحاسن الأخلاق؛ 4. التسلیم والطاعة؛ 5. التولّی التبرّی؛ 6. الصبر والمصابرة؛ 7. الثبات والتمسّک بالدین؛ 8 . المرابطة؛ 9. أخذ المیثاق؛ 10. الدعاء. هذه هی الصفات الإیجابیة. 7. وأمّا الصفات السلبیة التی لابدّ أن یتنزّه عنها المنتظِر، فهی: 1) الحیرة؛ 2) قسوة القلوب؛ 3) الردّة والشکّ والارتیاب؛ 4) الاستعجال والتوقیت؛ 5) الیأس والقنوط. 8. فی هذه النقطة تمّ التعرض إلی بعض المباحث المهمّة المتفرّقة التی لها علاقة ماسّة بمباحث الانتظار، وکانت کالتالی: أ) أبدیة الدوام والاستمراریة؛ ب) الانتظار من أبرز وظائف عصر الغیبة لا من مختصّاتها؛ ج) الانتظار من مظاهر الإیمان بالغیب؛ د) أهل الانتظار؛ ه( وجوب التقیّة فی الدین فی زمن الانتظار؛ ز) رؤیة الإمام× فی زمن الغیبة؛ ح) طوبی للغرباء. 9. کذلک تمّ التعرّض لبعض الشبهات التی تورد علی مبدأ الانتظار، والشبهات کالتالی: 1) الانتظار وبُعد الشعور بالضعف و الاضطهاد؛ 2) الانتظار اتّکال علی مصیر مجهول؛ 3) الانتظار أفیون التقدم والإصلاح الحضاری؛ 4) انتظار المصلح فی عصرنا طمع فیما لا مطمع فیه؛ 5) لماذا لم یذکر الانتظار فی القرآن الکریم؟ 6) الانتظار ترک لبعض الواجبات المهمة. و قد أجبت علیها مفصلاَ، و الحمدلله.

هدف پژوهش آشنایی باکلام الهی و سبک نگارش قرآن و هدایت انسان بوسیله آن می باشد که همچنین باتوجه به ایجاز و اطنابی که در آیات موجود در قرآن است به اعجاز این کتاب آسمانی بیشتر پی می برد روش نمونه گیری کتابخانه ای می باشد که بااستفاده از آیات قرآن کریم تفاسیر معتبر، بیانات و سخنان ائمه وکتب بلاغی انجام گرفته است روش پژوهش بامطالعه کتب و منابع مربوط به موضوع و استفاده از نرم افزارهای مربوطه و فیش برداری از آنها و همچنین بااستفاده ازکتب بلاغی و کتب حدیث و ادعیه تدوین آن صورت گرفته است طرح پژوهش : ابتدا تعاریف لغوی و اصطلاحی تحقیق سپس بیان موضوع در احادیث و نهج البلاغه و ادعیه و تدوین آیات مربوط به موضوع و بررسی آنها و در آخر نتیجه گیری صورت گرفته است نتیجه کلی : باتدوین این رساله به عمق قرآن پی برده و می توان فهمید که درهمه آیات قرآن به نحوی هم ایجاز و هم اطناب وجود دارد و این بستگی به مخاطب آن دارد