جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیق حاضر تحت عنوان «نشاط و شادی از دیدگاه قرآن و روایات»» در پی آن است تا با مراجعه به قرآن کریم و منابع مختلف تفسیری و منابع روانشناسی مسأله نشاط و شادی را مورد بررسی قرار بدهد. پژوهش حاضر برای رسیدن به هدف کلی خود بررسی معنا و مفهوم نشاط و شادی، تعریف اجمالی از غم و عوامل مؤثر بر آن، اقسام شادی، ادخال السرور، عوامل شادی آفرین و آثار و نتایج نشاط و شادی را به عنوان هدف جزئی خود انتخاب و دنبال کرده است. با توجه به ماهیت اهداف تحقیق و امکانات موجود، روش تحقیق توصیفی تحلیلی برای موضوع انتخاب شده است پس از تجزیه و تحلیل مطالب نتایج ذیل حاصل گردید: شادی معادل واژه های عربی سرور و فرح می باشد. سرور در لغت از ریشة «سَرَرَ» به معنای شادی مکتوم در قلب است. شادی در اصطلاح عبارتست از: احساس خوشبختی و رضایت از زندگی، بهره گیری بهینه از نعمات الهی و به جا آوردن شکر و سپاس پروردگار. غم عبارتست از: آنکه انسان مطلوبی دارد. اگر انسان به مطلوب خود دست نیافت یا مطلوبی که داشت از دستش رفت حالتی به نام غم و اندوه به او دست می دهد. عوامل مؤثر برغم عبارتند از: 1 دست نیافتن به مقصود و از دست دادن محبوب 2 فقر 3 ثروت 4 بیماری 5 قطع رحم 6 شک و ناخشنودی 7 گناه 8 کوتاهی در انجام وظیفه 9 دلبستگی به دنیا10 ناهنجاریهای اخلاقی مثل حسد و کینه. اقسام شادی عبارتند از: شادیهای دنیوی و شادیهای اخروی. شادیهای دنیوی عبارتند از: 1 شادیهای ممدوح دنیوی 2 شادیهای مذموم دنیوی شادیهای ممدوح دنیوی عبارتند از: 1 شادی عارفان 2 شادی از نعمات الهی 3 مزاح و شوخی های سالم 4 شادی از انجام اعمال نیک 5 تفریحات سالم. شادیهای مذموم دنیوی عبارتند از: 1 شادی به خاطر متاع دنیا 2 شادی از تعریف و تمجید دیگران 3 شادی از انجام گناه و ترک فریضه 4 شادی از استهزاء مؤمنین 5 شادی از استهزاء آیات الهی6 شادی در مصائب دیگران7 شادی و اثر شوخی نابجا. شادیهای اخروی عبارتند از: 1 شادی از آرامش خاطر 2 شادی از متنعم بودن به نعمات الهی 3 شادی دوری از عذاب 4 شادی از لقای پروردگار. ادخال السرور: یکی از ابواب مهم حدیثی در اسلام، باب ادخال السرور است. این موضوع از جایگاه و رتبه ای خاص در نزد محدثان و همچنین شاعران دارد. اهمیت این موضوع در حدیث زیر به خوبی روشن می گردد آنجا که امام محمد باقر(علیه السلام) می فرمایند که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: « هر کس مؤمنی را شاد و خوشحال سازد پس براستی که مرا خوشحال ساخته و هر کس مرا خوشحال سازد براستی خدا را خوشحال نموده است». اهمیت این موضوع در نزد شاعرانی همچون علاء الدوله سمنانی تا بدان جاست که در این زمینه می گوید: « اگر به طاعت صدخانه آباد کنی / به ز آن نبود که خاطری شاد کنی» در بیان آثار ادخال السرور به حدیث زیر اکتفا می کنیم. آنجا که معصوم (علیه اسلام) می فرمایند: « هر کس اندوهی از اندوههای دنیا را از دل برادر مؤمن خود بزداید خداوند هفتاد اندوه از اندوه های آخرت را از دل او بزداید». فاکتورهای مهم تأثیر گذار بر شادی عبارتند از: 1 بینش و تربیت اسلامی 2 زهد 3 قناعت 4 رضایتمندی5 صبر 6 نیایش 7 کارو تلاش. از جمله محدودیت های این تحقیق می توان به عربی بودن منابع معتبر و مربوط به تحقیق اشاره نمود پیشنهاد می گردد اشخاصی دیگر رابطة بین عزت نفس، خویشتنداری، بازی و اثرات آن، تشویق و تنبیه، موسیقی و شعر را با شادی مورد تحلیل و بررسی قرار دهند.

یکی از مشکلات امروزه انسان این است که همواره در معرض فراموشی قرار دارد و این البته برایش زیان آور است و در بسیاری موارد مانع فایق آمدن او بر مشکلات زندگی می شود. قرآن کریم در آیات متعددی این مسأله را ذکر کرده است. بر همین اساس رساله ای با موضوع نسیان و آثار آن تنظیم شده است که متشکل از مقدمه و دو بخش می باشد. بخش اول که شامل پنج فصل می باشد: در فصل اول به معنای نسیان(لغوی و اصطلاحی) و تبیین مرز میان نسیان سهوی و عمدی و همچنین نگاهی کلی به نسیان از منظر آیات و روایات، اشاره شده و در فصل دوم زیر مجموعة نسیان عمدی، یعنی نسیان مذموم و ممدوح که هر کدام نیز مواردی را شامل می شود، آورده شده است. در فصل سوم به نسیان انبیاء اشاره شده که آیات وارده در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم به ریشه یابی نسیان پرداخته و علل و عوامل نسیان از دیدگاه قرآن و روایات مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پایانی از بخش اول نیز به عوامل نسیان زدا و راههای مقابله با نسیان و درمان آن پرداخته شده است. اما در بخش دوم این رساله، به آثار نسیان و تبعات آن اشاره شده، که برای هر کدام از انواع نسیان طی فصل های جداگانه، آثاری بر شمرده شده است و در نهایت به جمع بندی مطالب و نتیجه گیری اشاره شده است.

محقّق در این تحقیق برآن است تا مقایسه ای داشته باشد بین قصّه گویی قرآن کریم و اسطوره سازی ادیان رایج، و معرّفی چهره زیبای قصص قرآن. همچنین نظری نیز بر روایات اسلامی در این زمینه خواهد داشت. وی بدین منظور، علاوه بر استفاده از قصّه های قرآن مجید، از تفاسیر موجود نیز بهره لازم را برده و در باب اسطوره های ادیان، از متون اصلی در دسترس، بخصوص عهد عتیق، کمک گرفته است و نتایج فرهنگی و اجتماعی و آثار تاریخی و اخلاقی قصّه های انبیای الهی و داستان گویی قرآن و اسطوره ها را به طور اجمال، مورد بحث قرار داده است. نگارنده بر این عقیده است که القای پیام به صورت مستقیم و آمرانه، همیشه با استقبال طبایع انسانی مواجه نمی گردد. بسیاری از اوقات، از طریق هنر می توان پیامی را به طور غیر مستقیم و در قالبی جذّاب ایراد نمود که تأثیرات روحی و روانی باعث، نفوذ بیشتر نظر گوینده یا نویسنده می شود. بدین منظور، داستان سرایی و قصّه پردازی نیز در زندگی انسان ها امری طبیعی و رایج است. دستْ مایه قصّه ممکن است واقعی و عینی باشد که در این صورت، محتوای قصّه در صدد رفع نیازها و درمان دردها و حلّ مسائل اجتماعی و فرهنگی بشر خواهد بود، و امکان دارد از دستْ مایه غیرواقعی استفاده گردد که نتیجه آن، افسانه پردازی و اسطوره سازی است. اهمّیت دین در زندگی بشر و استفاده از شیوه های صحیح تبلیغ نیز موضوع مهمّی در زندگی اجتماعی انسان هاست. لذا تمام ادیان الهی با عنایت به تأثیرات متقابل آموزش های دینی و فطرت آدمی، از قصّه به عنوان وسیله ای مؤثّر در الگودهی و هدایت انسان ها استفاده نموده اند. قرآن کریم نیز با گنجاندن بسیاری از پیام های خویش در قالب قصه، به صورت مستقیم و غیرمستقیم، از نقش سازنده آن در ارشاد مسلمانان بهره جسته و به میل فطری آنان نیز جواب مثبت داده است. این پایان نامه، شامل پنج فصل است که در فصل اوّل، نگارنده، ضمن بیان تاریخچه مطالعاتی، به شرح و توضیح اصل مسئله مورد بحث پرداخته و فرضیات موجود در این زمینه را همراه با اهداف مطالعاتی و حدود و اهمّیت بحث، مطرح ساخته است، و در ادامه نیز اصطلاحات و واژه های مربوط به بحث را توضیح داده است. در فصل دوم، منابع مورد استفاده محقّق معرّفی شده که عبارت اند از: تفسیر مجمع البیان، تفسیر المیزان، تاریخ جامع ادیان، ترجمه تفسیر طبری، قصص قرآن مجید، و نیز کتاب ادیان و مکتب های فلسفی هند. نگارنده، در فصل سوم، درباره روش و رهیافت و فنّ تحقیق، و طرح و زمان اجرای تحقیق خود، بحث نموده است. در فصل چهارم، تجزیه و تحلیلی در زمینه اطّلاعات مربوط به موضوع آمده و ضمن بررسی تاریخچه قصّه گویی و پیدایش اسطوره، دو واژه «قصّه» و «اسطوره» از دیدگاه های مختلف، بررسی شده است و سپس هدف های قصّه گویی که عبارت از: تأمّل و تفکّر، عبرت آموزی، بیان سرنوشت عصیانگران و مشرکان و پیروزی حق بر باطل، تسلّی خاطر و تحمّل ناملایمات، تقویت روحیه و رسیدن به سعادتمندی است، توضیح داده شده است. در مرحله بعد، ویژگی های قصص قرآن و مقایسه آن با اسطوره های ادیان، مورد بررسی قرار گرفته است.

این پایان نامه در سه بخش با این مباحث به نگارش درآمده است: بخش اول، کلیاتی درباره ی نصرت؛ بخش دوم، نصرت به عنوان یک سنت الهی؛ بخش سوم، جایگاه نصرت الهی در دنیا؛ بخش چهارم، جایگاه نصرت الهی در آخرت؛ بخش پنجم، شرایط حصول نصرت؛ بخش ششم، اصناف یاری شوندگان؛ بخش هفتم، چگونگی یاری رسانی به خدا؛ بخش هشتم، عوامل بازدارنده ی نصرت الهی؛ بخش نهم، آثار و نتایج نصرت الهی

سرشت ادمی به گونه ای است که عدم تعادل میان دو نیروی عقل و احساس، ندامت و حسرت را به دنبال خواهد داشت. همة انسان ها بجز ائمه معصومین(ع)، در زندگی خود، دچار ندامت و حسرت می شوند. قرآن کریم و روایات معصومین(ع)، انواع ندامت و حسرت(دنیوی و اخروی) را بیان کرده است. ندامت و حسرت دنیوی در یک فصل مورد بررسی قرار گرفته است. در یک بخش از ندامت و حسرت مثبت یعنی پشیمانی از خطاهای گذشته، که امکان جبران آن در دنیا وجود دارد؛ و در بخش دیگر از ندامت منفی یعنی پشیمانی از امور خیر که با واسطة وسوسة شیطان القاء گردیده و موجب خسران انسان می شود، سخن به میان آمده است. همچنین ندامت اخروی در یک فصل بررسی شده و آن مربوط به ندامت و حسرت کفار، مشرکین، منافقین و ستمگران می باشد. ندامت و حسرت این گروه نه تنها سودی به حالشان ندارد، بلکه موجب تشدید عذابشان نیز می شود. در فصل پایانی در مورد راه های پیشگیری و درمان ندامت و حسرت بحث شده و بهترین شیوه عمل به دستورات قرآن کریم و پیروی از روش و سیرة زندگی ائمه معصومین(ع) معرفی گردیده است. تنها در چنین صورتی است که انسان به سعادت و کمال واقعی دست پیدا می کند.

این پایان نامه با عنوان «نظام خانواده در قرآن» از یک پیش گفتار و شش فصل تشکیل شده است. قرآن مجید خطوط اصلی نظام خانواده را برای انسان ترسیم نموده و جفت گرایی را در سرشت و آفرینش او نهاده است. خداوند در ذات زوج ها و جفت ها (از هر نوعی که باشند) کشش و جاذبه عاشقانه قرار داده و این میل به یکدیگر، تحت نظام و سیستم خاصی به ازدواج و جفت گیری منجر می شود. محیط خانه، از جمله مکان هایی است که زمینه ساز سازندگی فوق العاده ای برای انسان است؛ از این رو عالمان اخلاق، خانواده را یکی از عرصه های مهم برای رشد فضایل اخلاقی می دانند. خانواده از منظر قرآن، پایگاه آرامش و زمینه ای برای نزول الطاف و رحمت خداوند است. در بینش الهی، پیمانی مقدس و به تعبیر قرآن کریم «میثاقی غلیظ» است که در سایه آن نه تنها رابطه جنسی، بلکه رابطه عاطفی و معنوی بین زن و شوهر پدید آید. بنابراین تشکیل خانواده، یک ضرورت است که نقش مؤثری در رشد و تکامل جامعه دارد؛ از این رو می بینیم که بسیاری از ادیان و مکتب های اجتماعی، خانواده را مهم ترین عامل رشد و شکوفایی جوامع یا سقوط آن ها می شناسند.

تحقیق حاضر در چهار بخش نصایح و وصایای پدران را به فرزندان با استفاده از آیات و روایات بررسی کرده است. در بخش اول با عنوان کلیاتی در باب مفاهیم کلیدی تحقیق به معناشناسی واژگان نصیحت، موعظه، أب و ابن در لغت و قرآن پرداخته شده است. در بخش دوم ذیل عنوان مباحثی پیرامون نصیحت و موعظه از عوامل موعظه و ارکان موعظه و ویژگی های آنها بحث شده است. در بخش سوم با نام جایگاه نصیحت در نظام تربیتی اسلام از نقش موعظه و نصیحت در تربیت انسان و انبیاء و اولیاء الهی و مواعظه سازنده آنان به فرزندانشان سخن رفته است. در بخش چهارم شمه ای از اهم نصایح پدران به فرزندان در دو قسمت توصیه های اعتقادی و توصیه های عبادی، اخلاقی و اجتماعی ذکر شده است.

در این پایان نامه سه موضوع علوم قرآنی در سه بخش بررسی شده اند: در بخش اول با عنوان ناسخ ومنسوخ قرآن از موضوعاتی چون وقوع نسخ و فلسفه وجودی آن و اشکالات وارده بر آن، اقسام نسخ، آیات ناسخ و منسوخ و ادله آن، بداء و ادله وقوع آن و شبهات مربوط بدان بحث شده است. در بخش دوم تحت عنوان محکم و متشابه قرآن، از تعریف آن دو، راسخان در علم و عالمان به متشابهات و حکمت وجود آیات متشابه سخن به میان آمده است. در بخش سوم اعجاز قرآن مورد بحث قرار گرفته و در آن واژه اعجاز، حقیقت اعجاز و رابطه آن با قانون علیت بررسی شده است.

پژوهشی است درباره ایستگاه های قیامت با تکیه بر آیات و روایات. این پژوهش در دو بخش و ده فصل تنظیم شده است. نویسنده پس از بیان مفهوم مواقف و علت نامگذاری آن، اطلاقات مواقف در قرآن و روایات را بررسی نموده است. وی درباره مدت مواقف به این نتیجه رسیده است که اکثر مفسران شیعه و سنی معتقدند طول روز قیامت پنجاه هزار سال است که برابر مدت مواقف قیامت است. نویسنده در بخش دوم که شامل هفت فصل است ابتدا موقف میزان را مطرح کرده است که در جمع بندی این فصل آورده است که خداوند در این موقف، میزان حق و عدل را بر پا خواهد کرد و میزان آن روز، انسان های کامل که در رأس آن ها انبیاء و ائمه هستند، می باشند و نیز چون ایمان شرط قبولی اعمال است، کافران و مشرکان بدون میزان به جهنم خواهند رفت. نویسنده در چند فصل بعدی به موقف صراط، موقف حساب، موقف شهادت، موقف شفاعت، نظایر کتب و شاکیان و متهمان در قیامت به تفصیل پرداخته است.

این پژوهش مشتمل بر یک مقدمه و شش بخش بااین موضوعات است: مقدمه، اهمیت بحث نسخ؛ بخش اول، معنای نسخ در زبان عربی و در اصطلاح علوم قرآنی و اسلامی؛ بخش دوم، نه شرط نسخ؛ بخش سوم،نسخ در قرآن؛ بخش چهارم، جواز نسخ و اثبات وقوع آن؛ بخش پنجم، انواع نسخ در قرآن و بخش ششم،آیاتی که در آنها ادعای نسخ شده است