جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر درباره عقائد اسلامی و اصول دین بحث می کند . بحث از توحید و مراتب آن، عدل و مسائل پیرامون آن از جبر و اختیار تا حسن و قبح ، از امامت و مسئله عصمت امام و... بحث مهم نبوت و در آخر بحث معاد و مسائل پیرامون آن در این کتاب بحث می شود.

تفسیر مِنْ وَحْیِ القُرْآن از تفاسیر شیعه به زبان عربی اثر سید محمدحسین فضل‌الله عالم دینی شیعه اهل لبنان. این تفسیر در واقع، سلسله درس‌های قرآنی فضل‌اللّه برای جوانان و تحصیل‌کردگان است. تفسیر من وحی القرآن، کل قرآن را در بر گرفته و از تفاسیر علمی با رویکرد اجتماعی به شمار می‌رود. نویسنده تفسیر «من وحی القرآن» در شمار آیه‌محوران قرار دارد. او در جای‌جای تفسیر خویش، خودمحوران را نکوهش می‌کند و ایشان را به آیه‌محوری فرا می‌خواند. در نگاه فضل‌الله، مخاطب قرار‌دادن همگان و دعوت ایشان به تأمل و تدبر در قرآن، نشان از این واقعیت دارد که قرآن فهم‌پذیر است و همگان می‌توانند به فهم آیات برسند. تفسیر من وحی القرآن ترتیبی است و از ابتدای سوره حمد آغاز شده و تا پایان سوره ناس را در بر دارد. او در ابتدای هر سوره علت نام‌گذاری را به اسم خاصش بیان می‌کند. مفسر سپس به تحلیل در اطراف آیه می‌پردازد، بدون آنکه وارد جزئیات ادبی و بلاغی و بحث‌های کلاسیک شود... این تفسیر در توضیح آیات و تحلیل مسائل اعتقادی و اجتماعی به تفسیر المیزان اشاره دارد و ضمن استفاده، گاهی دیدگاه‌های این تفسیر را نقد می‌کند. ویژگی‌های کتاب: * پرهیز از ورود به مباحث غیر تفسیری؛ فضل الله در تفسیر آیات قرآن تنها در محدوده تفسیر سخن می‌گوید و از ورود به موضوعات غیر تفسیری حذر می‌کند. * گزیده‌گویی؛ از دیگر خصوصیات تفسیر «من وحی القرآن»، پرهیز نویسنده از طرح مباحث تکراری است. برای نمونه: * مباحث ادبی آیات را بسیار کوتاه می‌آورد و از درازگویی و توضیح آنچه در تفاسیر بسیار گفته شده، پرهیز می‌کند. * از یادکرد فضایل سوره‌ها و آیات طفره می‌رود و به ندرت فضیلت یک آیه یا سوره را بیان می‌کند. * نظرات تفسیری را بسیار کوتاه می‌آورد و از تفصیل آنها حذر می‌کند. * فایده‌گرایی؛ نویسنده در طرح مباحث تفسیری، اصل را بر فایده‌دار بودن و آن هم فایده بسیار داشتن مباحث گذاشته است. * پیروی از اسلوب قرآن در تفصیل و اجمال؛ فضل‌الله روش تفسیری خویش را در تفصیل و اجمال مطالب و موضوعات اسلوب قرآن معرفی می‌کند. * شبهه‌شناسی؛ طرح شبهات کلامی، فقهی، تفسیری و... و نقد و بررسی محکم و استوار آنها از دیگر ویژگی‌هاست. * نتیجه‌گیری از پیام آیات؛ نویسنده «من وحی القرآن» قرآن را مایه حیات فکری و عملی تمامی انسان‌ها می‌بیند. * آزاد اندیشی؛ از دیگر ویژگی‌های «من وحی القرآن»، آزاد‌اندیشی نویسنده و تسلیم نشدن در برابر نظریات مفسران برجسته شیعه و اهل سنت است. * آشنایی نویسنده با دانش‌های جدید؛ او در جای جای اثر خویش، یافته‌های علمی و نسبت آن‌ها با آیات قرآن را به بحث و بررسی می‌گیرد و در برخی موارد، اصل تفسیر علمی را زیر سؤال می‌برد. * طرح تفسیر در قالب پرسش و پاسخ؛ ویژگی دیگر تفسیر «من وحی القرآن»، طرح مباحث تفسیری در قالب پرسش و پاسخ است. علامه پرسش و پاسخ را یکی از بهترین اسلوب‌های تربیتی می‌شناسد و آن را در تعمیق اندیشه، فکر و وجدان بسیار پراهمیت معرفی می‌کند. * نوآوری در مسائل زنان؛ از دیگر ویژگی‌های تفسیر «من وحی القرآن»، نظریات خاص او در تفسیر آیات ناظر به زندگی خانوادگی و زنان است. * پیرایش تفسیری؛ فضل الله در پیرایش نظریات تفسیری، از مبانی و معیارهای خاصی بهره می‌گیرد. در نظرگاه او، نظریات تفسیری در صورتی شایسته طرح هستند که مستند علمی داشته باشند. در غیر این صورت، گزارش آن نظریات شایسته طرح در تفاسیر نیست. * رودررویی با نظریات تفسیرگران؛ او سیاق را یکی از نشانه‌های درستی و نادرستی نظریات تفسیری می‌شناسد و در جای‌جای تفسیر خویش، آراء تفسیری را به کمک سیاق به سنجش و ارزیابی می‌گیرد. جلد نهم کتاب شامل تفسیر آیات اول تا 165 سوره انعام می باشد.

درباره‌‌ی ماهیت وحی دو دیدگاه متفاوت وجود دارد: 1- دیدگاه گزاره‌ای که براساس آن وحی مجموعه‌ای از حقایق است که در احکام یا قضایا بیان گردیده است. 2- دیدگاه تجربه‌ی دینی که براساس آن، وحی آموزه‌ای الهی نیست، بلکه تفسیر تجلّی باطنی و ترجمان تجربه‌ی دینی پیامبر است. این دیدگاه بر مواجهه‌ی پیامبر با خدا تأکید می‌کند و سرشت وحی را همین مواجهه می‌داند. شهید مطهری معتقد است پیامبر(ص) در فرایند وحی دارای صعود و نزول می‌باشد. پیامبر در حالت صعود روح، حقایق و پیام‌هایی را از جانب خدا دریافت می‌کند، آنگاه این حقایق در مراتب وجود پیامبر تنزّل کرده و به شکل امری حسی درمی‌آیند و معنای نزول وحی همین است. وی الفاظ و معانی قرآن را الهی و وحیانی می‌داند. در مقابل ابوزید وحی را فاقد سرشت زبانی می‌داند، پیامبر معنا را از جبرئیل دریافت کرده، به آن صورت زبانی می‌بخشد. وی می‌گوید کلام‌الله به پیامبر وحی شده است؛ اما آنکه از کلام‌الله تعبیر می‌کند و به آن ساخت عربی می‌دهد پیامبر است. در این نوشتار سعی گردیده دیدگاه‌های شهید مطهری و نصرحامد ابوزید در مسائلی مانند ماهیت وحی، نقش پیامبر در فرایند وحی، رابطه‌ی وحی با واقعیت و فرهنگ زمانه، و شباهت‌ها و تفاوت‌های دیدگاه‌های ایشان، مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد.

چکیدهنوعاً اندیشمندان از گستره‌های معرفتی مختلف مطابق با دیدگاه معرفتی خود، چیستی وحی را از جنس مقولاتی نظیر، شعور خاص، ضمیر ناخودآگاه، نبوغ، ارتباط عقلانی با جواهر مجرده و کشف و شهود معرفی می‌کنند.

در معرفی این کتاب آمده است: «یکی از راهها و ابزارهای مهم برای شناخت علوم، بررسی دقیق مقدمات، قواعد و طلیعه آن علوم می باشد تا زمینه ساز بسیار مهمی برای شناخت مفاهیم و تصورات آن علم، هم چنین زمینه ساز شناخت رویکرد و روش مختص به بررسی علم مورد نظر و موضوعات آن علم باشد. دانش مقایسه ادیان " Comparative religion" یکی از زیر شاخه های علم کلام یا دانش اصول دین یا علم توحید می باشد. بنابراین ارتباط میان علم کلام و دانش مقایسه ادیان یک ارتباط عام و خاص می باشد؛ چرا که از سویی دانش کلام در ارتباط با مسائلی همچون مسائل ذیل بحث می نماید: وجود خداوند متعال و صفات ایشان، یعنی صفاتی که باید و یا امکان دارد خداوند متعال به آنها متصف شود و هم چنین صفاتی که باید از ایشان سلب شود؛ بررسی در رابطه با رسولان و پیامبران خداوند متعال و صفات ایشان، صفاتی که از آنها به دور است و صفاتی که باید و یا جایز است به آنها نسبت داده شود؛ بررسی شنیده ها برای استدلال بر آنها و دفع اشکالات و شبهات از آنها. اما از سوی دیگر دانش مقایسه ادیان برای مدتی طولانی با هدف دفاع از اعتقادات خاص و رد اعتقادات متناقض و متضاد شکل گرفت. اما پس از دوره زمانی طولانی و تقریبا در دوره معاصر –خصوصا زمانی که مسلمانان از نوشتن در این علم عقب نشستند- به یک علم وصفی تغییر هویت داد، و هم اکنون تلاش هایی در جهت توسعه افق این علم وصفی صورت می پذیرد. دانش مقایسه ادیان برای اینکه از یک علم وصفی به یک دانش فلسفی منتقد تغییر هویت دهد، میان سه روش و سه حوزه جمع می کند؛ اول وصف علمی، دوم تحلیل فلسفی، سوم نقد عقلی بر اساس معیارهای منطقی».///

این پژوهش با عنوان بررسی تطبیقی جایگاه پیامبر? در تفسیر تبیان و مفاتیح الغیب در صدد است. جایگاه پیامبر? را شناسای نماید. از آنجا که دیدگاه مفسران شیعه اثنی اشعری با مفسران اهل سنت پیرامون بسیاری از مسایل اعتقادی از جمله؛وحی،علم وعصمت پیامبر? تفاوت‌های دارد. به همین خاطر به بررسی تطبیقی جایگاه پیامبر? دررابطه با این مسائل اعتقادی در تفسیر تبیان که یکی از مهمترین تفاسیر شیعه و تفسیر مفاتیح الغیب ، که یکی از مهمترین تفاسیر اهل سنت است، پرداخته خواهد شد؛ تا انطباق و عدم انطباق هر کدام با جایگاه و مقام حضرت? واضح وروشن گردد. و با بررسی جایگاه پیامبر? در تفاسیر مذکور، مطالبی در مورد پیامبر ? از نظر سه ویژگی، وحی، علم، عصمت از گناه و خطا بدست می‌آید.؛ حضرت دارای مقام والایی است که از طرف خداوند وحی براو نازل شده ودر وحی اولیه دچار شک وتردید نشد .هم‌چنین دارای علم لدنی و عصمت می‌باشد. اما وجه تمایز این تفاسیر در مورد این مسائل اعتقادی، در مورد حضرت شامل؛ عامل عدم شک وتردید پیامبر ?در وحی اولیه، بحث دیگر حقیقت و منشأ عصمت و قلمرو آن، چگونگی کسب علم لدنی است،.که نظرات فخررازی ذیل این آیات بیان کننده این است که پیامبر? با استفاده از معجزه‌ای که از طرف خداوند توسط فرشته وحی دریافت می کرد. در وحی اولیه وحی اولیه شک نمی‌کرد. شیخ برخلاف فخررازی معتقد است که پیامبر?با علم حضوری می‌فهمید به ایشان وحی رسیده است در زمینه حقیقت، منشاء و قلمرو عصمت، فخررازی عصمت را لطفی از طرف خدا می داند که حضرت اجبارا به طرف گناه نرود.. واین ویژگی در بعد از بعثت به حضرت داده شده است شیخ در این زمینه عصمت بدون اختیار را محال می‌داند.و حضرت را از بدو تولد داری عصمت می‌داند. در بحث علم لدنی هر دو مفسر معتقدند، علمی است که از طرف خداوند داده شده است اما فخررازی معتقد است تفکر و تامل در آن دخالت ندارد این. پژوهش کوششیدر جهت مقایسه جایگاه پیامبراسلام است مطالب پژوهش مستند به آیات قرآن، احادیث معصومین،شواهدی در کتاب‌های تفسیری و آثار نویسندگانی است که در این راستا اثری از خود به یادگار گذاشته‌اند

«الکلام الاسلامی المعاصر»، تعریب شده کتابی سه جلدی است که با زبان فارسی به بررسی برخی از مسائل كلامی منطبق با دیدگاه شیعه امامیه مانند خداشناسی، دین‌شناسی، نبوت‌شناسی و امامت‌شناسی، می‌پردازد. این مجموعه اثر عبدالحسین خسروپناه است. کتاب «الکلام الاسلامی المعاصر»، ترکیبی از کلام جدید و قدیم با ساختاری جدید است. این کتاب در هفت بخش و سی و سه گفتار تدوین شده است. مبادی و مقدمات، خدا‌شناسی، دین‌شناسی، نبوت‌شناسی، امامت‌شناسی، اسلام‌شناسی و فرجام‌شناسی، هفت بخش تشکیل دهنده این کتاب هستند. جلد دوم شامل: نبوت و ضرورت آن، بیان قاعده لطف، برهان حكمت و برخی دیگر از برهان‌های فلسفی و عرفانی، اهمیت و ضرورت وحی، ویژگی‌های وحی نبوی، ویژگی‌های پیامبر ، ادله مربوط به خاتمیت نبوت، دلایل ضرورت امامت عامه، اثبات امامت خاصه امام علی و فرزندان معصوم ایشان، اثبات مشروعیت امامت و ادله قرآنی، روایی و عقلانی آن و نقد شبهات وارد شده از سوی معتزله و اشاعره.