آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مکتوب حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به تحریر، بررسی و انتقاد از مواضع ابوالحسن اشعری و ابن تیمیه در باب صفات غیرخبری و خبری خداوند و تفسیر انسان‌وار‌انگارانه از این صفات پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اندیشه اشعری و ابن تیمیه علی رغم مخالفت موردی که میان آنان نمود می‌یابد، در اصل و اساس یکسان بوده و به مبدأ فکری واحد، که همان توقف در ظواهر، بدون توضیح چند و چون مسائل است، باز می‌گردد.اینان در برداشت از اکثر صفات غیرخبری و تمامی صفات خبری خداوند به تصوری انسان وارانگارانه از ذات الهی مبتلا شده به گونه‌ای که تصویر خدا در مکتب اشعری با تصویر خداوند در ساختار فکری ابن تیمیه از نظر میزان انسان وارگی تفاوت خاصی مشاهده نمی شود. آنان علی رغم تلاش برای خالص ساختن دین از عناصر بیگانه و زدودن انحرافات فکری رایج در زمانه خود، از عرضه یک فکر مبرهن، منسجم و کارآمد بازمانده‌اند. بخشی از این فقدان به اصول فکری و منهج خدا‌شناسی این‌دو باز می‌گردد، که با توقف در تعابیر تحت اللفظی دین‌ و تفسیر ظاهرگرایانه ازصفاتِ خبری و غیرخبری خداوند، عملا خدایی انسان‌وار را معرفی کرده‌اند. این نگرش عامداً و با توجه به روش خدا‌شناسی خود از ورودِ تفصیلی به بحث صفات الهی طفره رفته‌، چرا که پیشاپیش عقل بشری را فاقد توانایی کافی در شناخت حقیقت شناخته‌ است. در نتیجه به خدایی می‌رسیم که هم واجد اوصافی مثل دست و سایر اندام‌های انسانی است و هم از این اوصاف و صفات مبرا است! در مقابل این فکر جامد و ظاهربین، اندیشه کلامی امامیه با تکیه بر میراث عقلی و نصوص مذهبی خویش دیدگاهی را عرضه می‌کند که طبق آن خداوند با صفات غیرانسان‌وارِ خود ضمن حضور مداوم در عالم وجود، در حکم نفَس و همراه همیشگی بندگان خویش است و در همه حال رحمت واسعه او بر غضب موردی و تربیتی وی غلبه دارد. صفات انسانی ملحق به این خدا جز از مجرای تأویل عقلانی ادراک نمی‌شوند و البته رابطه روحانی انسان با خدای غیرانسان‌وار خود به مراتب سریع‌تر و صمیمانه‌تر از رابطه اشعری و ابن تیمیه با خدایی است که در حد فاصل انسانیت و الوهیت به صفات انسانی ملحق شده و دستِ افهام بشر را از فهم چند و چون انسانی شدن خویش کوتاه ساخته است.

این مقاله عهده‌دار مقایسه دیدگاه ابوالحسن اشعری و ابن‌تیمیه در باب صفات غیرخبری و خبری خداوند و تفسیر انسان‌وارانگارانه از آن با روش توصیفی‌تحلیلی است. در مقوله صفات غیرخبری، ابن‌تیمیه غالباً رویکرد سلف خویش را در پیش گرفته و بحث را به همان طریقت مطلوب اهل سنت مرتبط دانسته، اما اشعری در استدلال برای اثبات آن صفات کوشیده است. علی‌رغم اختلافات جزئی که میان آنها دیده می‌شود، به نتایج مشابهی دست یافته‌اند که همان معرفی خدا با صفات انسان‌وار است. اما در مبحث صفات خبری، اختلاف چندانی میان این دو متکلم دیده نمی‌شود. زیرا اندیشه این دو در اصل و اساس یکسان بوده و به مبدأ فکری واحدی، که همان توقف در ظواهر، بدون توضیح چند و چون مسائل است، باز می‌گردد. در حقیقت، اشعری و ابن‌تیمیه در غایت در موضوع خداشناسی اختلاف فراوانی با هم ندارند و عملاً از عرضه فکر منسجمی باز مانده‌اند. بخشی از این فقدان به منهج خداشناسی این دو باز می‌گردد که با تفسیر ظاهرگرایانه از صفات خدا عملاً خدایی انسان‌وار را معرفی کرده‌اند. این مقاله وجوه انسان‌وارانگاری خدا را در تفکرات این دو متکلم نشان می‌دهد و بیان می‌کند که هر دو عملاً از معرفی اسلام ناب به پیروانشان عاجز مانده‌اند.

1. در مورد سلفیه ادبیات جدی تحلیلی و انتقادی تولید نکرده ایم و آنچه تولید کرده ایم بسیار نحیف و اندک است. 2. تعریف کلی: سلفیه کسانی هستند که از طریق مراجعه به سنت و شیوه کهن (به طور خاص سه قرن نخستین اسلام) به دنبال احیای جامعه اسلامی هستند. 3. تقسیم بندی جریان های سلفی بر اساس تاریخ: سلفیه نقلیه : احمد بن حنبل؛ سلفیه اعتقادیه : ابن تیمیه (قرن 7.)؛ سلفیه سیاسی اعتقادی : وهابیت (محمد بن عبدالوهاب)؛ سلفیه معاصر : بسیار متنوع 4. تقسیم بندی بر اساس موضوع: سلفیه تکفیری؛ سلفیه جهاد؛ سلفیه تبلیغی؛ سلفیه تنویری؛ سلفیه تعلیمی 5. بر اساس جغرافیا: سلفیه نجد؛ سلفیه مصر؛ سلفیه شبه قاره؛ سلفیه یمن 6. مبانی سلفیه: مبانی عام؛ نقل گرایی؛ ظاهر گرایی؛ حس گرایی مبانی سنتی: وهابیت بر اساس مبانی برخاسته از سنت های دینی خود، در مسائل زیر آراء خاصی ارائه می کنند. ایمان و کفر؛ توحید و شرک؛ سنت و بدعت؛ حیات برزخی مبانی جدید: بر اساس تعالیم سید قطب و تقسیم جوامع به جاهلی و اسلامی، باید مراحلی را تا رسیدن به «امت اسلامی» و «جامعه آرمانی» طی کرد: جاهلیت، هجرت، جماعت، جهاد، توحش، تمکین و امت.

فتنة الوهابية، اثر شيخ احمد زيني دحلان (مفتي مكه مكرّمه)؛ تأليف قرن سيزدهم به زبان عربی و با انگيزه نقد آيين وهابيت به رشته تحرير در آمده است. كتاب حاضر «فتنة الوهابية»، بدون هر گونه فهرستی از محتويات كتاب، و يا مقدمه، پيشگفتار و توضيحي ابتدایی و يا شرح حالي از مؤلف و غيره، متن كتاب آغاز گرديده و بدون هر گونه عنوان اصلی و فرعي و يا فصل و بخش‌بندي در متن كتاب به پايان رسيده است.

بالاترین جایگاه نزد مسلمین، جایگاه والای حضرت خاتم‌الأنبیا(ص) است که هیچ جای‌گزینی ندارد. با تکیه بر اسناد معتبر و قطعی بین فریقین، که حاکی از حیات برزخی انبیاست، تفاوتی بین منزلت پیامبر اسلام، قبل و بعد از رحلت نبوده و تمام مسلمین، حضور در مضجع نورانی ایشان را با حضور در محضر نورانی‌اش در زمان حیات مادی برابر دانسته و با شوق زایدالوصفی به زیارتش شتافته و به دعا و راز و نیاز با خداوند متعال می­پردازند. با این حال، ابن­تیمیه حرانی، در قرن هفتم، به طرح نظریاتی پرداخت که نه تنها باور عمومی مسلمین در زیارت و اظهار ادب در مزار نبوی و... را نادیده گرفته، بلکه غالباً بر آن‌ها ادعای اجماع هم کرد. سؤال مهم این است که آیا ادعاهای ابن­تیمیه مبنی بر اتفاق نظر بین دانشمندان در دیدگاه‌های مزبور صادق است؟ این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به این موضوع پرداخته و با تکیه بر آثار اهل‌سنت، نادرستی غالب ادعاهای یادشده را اثبات می­کند.

کتاب محاورة علمية حول شد الرحال لزيارة قبر خير البرية صلى الله عليه و آله و سلم توسط ابراهیم القادری به رشته تحریر در آمده است. یکی از روایاتی که وهابیون آن را در باب زیارت پیامبر اکرم (ص) نقل می کنند حدیث :«لا تشد الرحاب الا الی ثلاثه مساجد، المسجد الحرام و الاقصی و مسجدی هذا» و با توجه به این روایت کسانی را که بار سفر بسته اند و می خواهند به زیارت قبر نبی بیایند را کاری حرام و بدعت می دانند و بر این معتقدند که چون سفر معصیت است نماز شکسته نمی شود. نویسنده این کتاب در صدد بیان این حدیث و اثبات جواز زیارت قبر پیامبر(ص) است. این کتاب شامل مقدمه و چند قسمت است. در ابتدا مولف مشروعیت شد الرحال را بیان می کند و لا تشد را در حدیث استثناء می داند که مستثنی منه آن حذف شده است. در ادامه قول ابن تیمیه در رابطه با شد الرحال و همچنین کیفیت زیارت مشروع قبر پیامبر را بیان می کند. در آخر به روایت «ما بین قبری و منبری» و زنده بودن انبیاء اختصاص یافته است. نویسنده پس از بررسی به این نتیجه می رسد که مسلمانان باید در مسائل اختلافی با هم به گفتگو بپردازند تا مسئله به صورت کامل روشن شود. نویسنده پس از بررسی به این نتیجه می رسد که مسلمانان باید در مسائل اختلافی با هم به گفتگو بپردازند تا مسئله به صورت کامل روشن شود.

کتاب مفاهیم یجب ان تصحح نوشته محمد بن علوی مالکی اهل عربستان سعودی است. سید محمد بن علوی از معدود علمای حجاز بود که با تکیه بر کرسی تدریس در دانشگاه‌های عربستان و وعظ در مسجد الحرام با شجاعتی قابل وصف به نقد وهابیت پرداخت. این کتاب در عربستان اجازه انتشار ندارد. این کتاب نفیس با عنوان "مفاهیم یجب أن تصحح" در عربستان سعودی عرضه شد ولی با عکس‌العمل شدید برخی علمای وهابی روبرو شد و نویسنده آن از سوی آنان طرد و تکفیر شد؛ به گونه‌ای که مدتها مؤلف در محاصره و تحت نظر بود و چاپ و انتشار این کتاب ممنوع گردید؛ ولی این امر مانع انتشار این اثر ارزنده نگشت؛ بلکه در کشورهای گوناگون از جمله: مصر، سوریه، امارات، پاکستان، مغرب و... مکرر به چاپ رسید و مورد استقبال دانشمندان اهل‌سنت قرار گرفت. خصوصیت منحصر به فرد این کتاب که به پاسخگوئی شبهات و ایرادات وارده از سوی وهابیت می‌پردازد این است که از سوی فردی تالیف گردیده که سالها به عنوان یکی از علمای بزرگ وهابیت در مسجد الحرام به تبلیغ می‌پرداخته و در اواخر عمر وظیفه خویش دانسته تا خطاها و برداشت‌های اشتباه را اصلاح و تا حدی دین خود را به پیامبر (ص) ادا نماید و تمامی‌پاسخ‌های او مستند به کتب و روایات مورد تایید اهل‌سنت و جماعت می‌باشد و حساسیت فوق‌العاده‌ای که در انتخاب احادیث و استنادات به کار گرفته است جای هرگونه شک و شبهه را در اصلاح مفاهیم مذکور از بین برده است. مؤلف، این کتاب را در سه باب تنظیم نموده است: باب اول) مباحث عقیدتى مانند: بدعت، توسل؛ باب دوم) مباحث نبوى که به خصائص و حقیقت انسانى پیامبر پرداخته و مفهوم تبرک به پیامبر و آثار او را تعیین مى‏کند؛ باب سوم) مباحث متفرقه از جمله زندگى برزخى و مشروعیت زیارت پیامبر و مسائل مرتبط با آن از قبیل آثار، مشاهد و مناسبت‏هاى دینى.

ابن تیمیه و وهابیان علم پیامبر اکرم(ص) به منافقان را انکار کرده‎اند. آنان ادعا می‎کنند پیامبر اکرم(ص) منافقان مدینه و اطراف آن را نمی‎شناخت، در حالی که ادعای یاد شده بر خلاف آیات و روایات و شواهد تاریخی فراوانی است که بر علم دقیق و تفصیلی پیامبر اکرم6 نسبت به منافقان دلالت دارد. از آیه 30 سوره شریفه محمد6، آیه 84 سوره شریفه توبه، آیه 88 و 140 سوره شریفه نساء و آیات بسیار دیگر استفاده می‎شود که آن حضرت6 منافقان را کاملا می‎شناخته است. احادیثی که پیرامون بعضی از وقایع تاریخی عصر پیامبر(ص) از آن حضرت(ص) نقل شده است، مانند حدیث در باره فئه باغیه، واقعه عقبه، مسجد ضرار، معیار ایمان و نفاق بودن حب و بغض نسبت به امیر مؤمنان علی(ع) و احادیث دیگر گویای این حقیقت است که نه تنها آن حضرت(ص) بلکه بسیاری از صحابه نیز منافقان را به نام و نشان می‎شناخته‎اند. افزون بر این، آیاتی که بر شهید و شاهد بودن پیامبران و اولیای الهی( به ویژه پیامبر اکرم(ص) بر امت دلالت دارند مستلزم شناخت دقیق آن حضرت(ص) نسبت به اوصاف، افعال و اشخاص منافقان است.

ابن‌تیمیه در منهاج السنة با در پیش‌گرفتن شیوه انکار و تضعیفِ اسناد روایات یا منحرف‌کردن خطاب روایات از علی (ع) و توجه‌دادن آن به اشخاص دیگر، در صدد بی‌پایه و اساس نشان‌دادن نظر شیعیان، درباره مقام علمی علی (ع) برآمده است، تا جایی که در این مسیر با تکیه بر روایات جعلی و غیرواقعی، نهایت تلاش خود را کرده تا مقام علمی صحابه را بر علی (ع) رجحان دهد؛ لذا در این نوشتار بر آنیم با توجه به فراوانی منابع و ثبت وقایع تاریخی در لابه‌لای متون اهل سنت، حقیقت را که خلاف گفته‌های ابن‌تیمیه است، ثابت کنیم و نشان دهیم تا چه اندازه در قبال علی (ع) عناد داشته و تمام همت خود را صرف قلب و تدلیس واقعیاتی می‌کند که مورخان و محدثان آنها را ثبت و ضبط کرده‌اند.

" فى رحاب اهل البيت " مجموعه كتابچه‌هايى است كه در بیش از چهل مجلد موضوعات مختلف كلامى، فقهى و احياناً تاريخى و قرآنى را مورد بررسى قرار داده است. سيد عبدالرحيم موسوى و يك گروه تحقيقى تدوين و تنظيم آن را به انجام رسانده‌اند. "انگيزه تأليف" پاسخگويى و ردّ شبهاتى كه در عصر جديد از طرق شبكه‌هاى اينترنتى و ارتباطى در مسائل اسلامى مطرح مى‌شود، سبب ايجاد گروه‌هاى بحث و پاسخگويى به شبهات در مجمع جهانى اهل بيت علیهم السلام گرديد كه اين مجموعه حاصل آن جلسات است. "ساختار كتاب" در هر جلد از اين مجموعه مهم‌ترين مباحث پيرامون آن موضوع اعتقادى يا فقهى و نيز نظرات و آراء اهل سنت و شبهات مرتبط به اختصار آمده است. در پايان نيز نتيجه و خلاصه بحث ديده مى‌شود. "جلد13" موضوع مورد بحث کتاب درباره توسل است. آیا توسل شرک است؟ مبانی قرآنی آن چیست؟ با سنت نبوی صلی الله علیه و آله و سلم چه نسبتی دارد؟ جواب تمام این سوالات را با مطالعه این کتاب درمی یابید.