آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در سنت اسلامی، یکی از مباحث مهم و اساسی در خصوص معجزه، بحث از دلالت معجزه بر نبوت پیامبران است. اندیشمندان اسلامی عمدتاً معجزه را دلیل بر صدق مدعی نبوت می دانند نه بر صدق تعالیم او؛ زیرا به اعتقاد آنان رابطه ای میان یک عمل خارق العاده و صدق تعلیمات کسی که چنین امری را انجام داده است وجود ندارد. می توان گفت وجه مشترک دیدگاه اسلامی در دلالت معجزه، صدق مدعی نبوت پیامبر است. دیدگاه اندیشمندان غربی در این مورد، انسجام و روشنایی لازم را ندارد. در سنت فلسفی الهیاتی غربی از راه معجزه بر وجود خداوند استدلال می شود و فلاسفة غربی تأکید دارند معجزه بر صدق و درستی تعالیم و آموزه های دینی خاص گواهی می دهد و موجب رجحان یک دین بر دین دیگر می شود. از میان اندیشمندان مسلمان علامه طباطبایی بر خلاف بسیاری، راه شناخت انبیا را منحصر در معجزه می داند. و از میان اندیشمندان غربی نیز سویین برن در برخی تعبیرات خود مدلول معجزه را اثبات نبوت معجزه گر می داند. علامه طباطبایی و سویین برن در خصوص مفهوم معجزه برخی نظرات مشترک دارند، ولی در خصوص مدلول معجزه دیدگاه متفاوتی دارند؛ زیرا سویین برن مدلول معجزه را اثبات وجود خدا و درستی تعالیم پیامبر می داند در حالی که علامه طباطبایی مدلول معجزه را فقط صدق مدعی نبوت می داند.

آزادی، مقوله‌ای است چند وجهی که اندیشمندان از زوایای گوناگون به آن پرداخته‌اند. تلقی‌های متفاوت از مفهوم آزادی به علاوه تأکید بر حوزه‌های مختلف حیات انسانی که از این تعاریف تأثیر پذیرفته‌اند ما را به اهمیت گفتگو جهت تفاهم بیشتر و عمیق‌تر از این مقوله رسانده است. از مبنایی‌ترین جوانب آزادی، موضوع «جبر و اختیار» است که قرنها مفسران، فیلسوفان و متکلمان فِرق اسلامی پیرامون آن بحثهای مفصل نموده‌اند. قلمرو چالش‌برانگیز دیگری که نوع تلقی از آزادی در آن تاثیر روزافزن نهاده، «سیاست و اجتماع» می‌باشد که محل تقابل بسیاری از روشن‌فکران و صاحب‌نظران دینی و غیر دینی بوده و هست. اما شاید بتوان حوزه «تعلیم و تربیت» را از کاربردی‌ترین حیطه‌های متأثر از آزادی دانست که به نظر می‌رسد نزد غالب اندیشمندان و مفسران در حاشیه قرار گرفته و مغفول مانده است.به دلیل گستره وسیع این مقوله، در تحقیق حاضر با استفاده از مجموعه آثار به جا مانده از عالمان دینی مذکور، تلاش شده تا مسأله آزادی در تمامی جوانب ارائه شده، جمع‌بندی گردد و راهکار عملیاتی، نوع ارتباط و تقدم و تأخر تلقی‌های مختلف از آن مورد بررسی قرار گیرد.نتیجه این فرایند، نشان می‌دهد که از نگاه مفسرین قرآن برای آدمی چهار مرحله آزادی به این ترتیب وجود دارد: 1- آزادی از جبرهای درونی و بیرونی موثر در انسان 2- آزادی فکر قبل از تعلیم 3- آزادی از اسارت بتها تا رسیدن به حریت (آزادی پس از تعلیم) 4- آزادی از حریت و رسیدن به مقام عبودیت.جز آزادی فلسفی که در وجود انسان هست و در شرایط خاصی فرصت ظهور و بروز می‌یابد، در برابر هر یک از مراحل فوق موانعی(رادع یا سلب‌کننده) وجود دارد که برای رفع آنها تا رسیدن به آن سطح از آزادی، نیاز به عواملی مستقل می‌باشد. امید است که این تحقیق کمکی باشد برای فهم و عمل به این تعالیم آسمانی و پرورش نسلی مومن و متقی و انقلابی، به روشی که آزادی و اختیار- این حقیقی‌ترین عنصر انسانیت-را از آدمی سلب نگردد.

مجردبودن نفس ناطقه یکی از مباحث بسیار مهم در فلسفه ابن‌سینا و انسان‌شناسی او است. ابن‌سینا براهین متعددی بر اثبات این مطلب اقامه می‌کند. او با استفاده از وضع و محاذات‌نداشتن صور معقول، قدرت نامتناهی نفس در ادراک این‌گونه صور و بی‌نیازی نفس ناطقه در برخی از ادراکات خویش از آلات جسمانی، این مطلب را اثبات می‌کند. با وجود این، وی منکر تجرد قوه خیال است و آن را مادی می‌داند. نگارنده در پژوهش حاضر با بررسی و تحلیل این براهین، با بیان دلالت آنها تجرد قوه خیال را اثبات می‌کند و می‌گوید صور خیالی وضع و محاذات ندارند، قوه خیال قدرت نامتناهی در ادراک صور خیالی دارد و در برخی ادراکاتش از آلات بدنی و محسوس بی‌نیاز است.

این تحقیق بررسی تطبیقی را پرتوی در فهم اندیشه های دو دانشمند مؤثر در تاریخ علم کلام و علم تفسیر اخذ می کند. زمخشری در الکشاف و فخر رازی در التفسیر الکبیر، به رغم وابستگی به دو نظام فکری مختلف، معرفت خدا را استدلالی دانسته و علاوه بر آن دلایلی «قرآن بنیان» در اثبات وجود باری ارائه داده اند. هر دو مفسر برهانهای فطرت، حدوث در اجسام و حدوث در صفات را به کار بسته اند، ولی رازی علاوه بر اینها از براهین فلسفی چون وجوب و امکان، امکان ذوات و اعراض و نیز برهانی مرکب از امکان و حدوث ذوات و اعراض بهره می گیرد. البته این اختلاف با توجه به مبانی روش شناختی دو مفسر قابل تبیین است، زیرا زمخشری متکلمی است که نسبت به روشهای فلسفی، بی مهری می ورزد و آن را بیهوده می انگارد. از این رو، روی آورد وی صرفاً کلامی است اما رازی متکلمی متأثر از فلسفه و متمایل به آن است، در نتیجه افزون بر اقامه براهین کلامی، براهین فلسفی نیز ارائه داده و بدین ترتیب گرایش به تکثر دلایل اثبات وجود خدا، در التفسیر الکبیر ملاحظه می گردد.

ارسطو، علی رغم این که «کلی جواهر» را جوهر دانسته است، علم را عرض می داند. این امر این پرسش را رقم زده است که «کلی جوهر» چگونه می تواند در عین جوهر بودن، عرض باشد؟ ابن سینا در پاسخ، موضوع گزاره مورد نزاع را از «صورت ذهنی جوهر» به «ماهیت جوهر» تغییر داده است، تا صدق آن را در قالب حمل شایع صناعی بالذات تضمین نماید. ملاصدرا با توجه به این تغییر و نقد ابن سینا، راه چاره را در طرح حمل اولی ذاتی دانسته است. با بررسی راهکار ابن سینا و ملاصدرا می توان به خوبی ضرورت طرح تمایز «حملین» به وسیله ملاصدرا را دریافت. همچنین می توان به خوبی پی برد که راه حل های ایشان علی رغم ادعای قوام صفری یکسان نیست. و نیز نمی توان آن گونه که فلاحی می گوید راهکار ملاصدرا مبنی بر تمایز حملین را ناکارآمد دانست، اگرچه این راهکار تنها پاسخگوی بخشی از معضل پدیدآمده است.

قدمت نظریه اتحاد عاقل و معقول به یونان باز می گردد و در آثار ارسطو و شاگردانش و نیز نو افلاطونیان به روشنی از آن یاد شده است، اما صدرالمتالهین این بحث را به کمال شکوفایی خود رساند، وی در اثبات اتحاد عاقل و معقول از دو برهان مدد می گیرد: در یکی از تحلیل وجود معلوم و در دیگری از طریق تحلیل وجود عالم سعی می کند مطلوب خویش را اثبات کند، که اولی به برهان تضایف و دومی به برهان نور و ظلمت نام گذاری شده اند. استاد مصباح در برخی از آثار فلسفی خود نقدهای دقیقی بر این دو برهان وارد کرده اند که هرچند به تقریر صحیحی از برهان کمک می کنند، به نظر می رسد هیچ کدام از آن ها وارد نباشد.

این مقاله حاوی گفتگویی با همسر شهید مطهری درباره زندگی و حیات معنوی مرتضی مطهری است . در این گفتگو به زوایایی از زندگی اخلاقی این متفکر اسلامی پرداخته می شود.

هدف تحقیق در این پژوهش مقایسه تربیت اخلاقی از دیدگاه ایمانوئل کانت و محمد حسین طباطبایی می باشد. روش تحقیق بکار رفته در این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی می باشد. نمونه پژوهشی این پایان نامه از میان جامعه مورد نظر منابع معتبر دست اول تا سایت های علمی بوده است. جامعه آماری این پژوهش عبارت است از: منابع مختلف دست اول و دست دوم در دسترس شامل کتب، مقالات، مجلات و سایت های معتبر علمی. روش جمع آوری اطلاعات سندکاوی و فیش برداری منظم و تدوین آنها بوده است. نتیجه یافته های این پژوهش در پی سوالات چهارگانه تحقیق به شرح زیر است: در سوال اول پژوهش، نتیجه مطالعه تفاوت دو دیدگاه درمورد انگیزه افعال در تربیت اخلاقی حاکی از این است که کانت انگیزه افعال اخلاقی را عمل به وظیفه اخلاقی می داند و علامه انگیزه افعال اخلاقی را رضای خدا می داند. در سوال دوم پژوهش، نتیجه مطالعه تفاوت دو دیدگاه درمورد اهداف تربیت اخلاقی حاکی از این است که کانت هدف غایی تربیت اخلاقی را عمل بر مبنای وظیفه و رسیدن به اخلاق خود پیرو؛ و اهداف جزئی تربیت اخلاقی را تشکیل و تکوین منش، تسلط بر خویشتن، کف نفس، شکیبایی و بردباری، فروتنی و تواضع واقعی؛ عمل به تکالیف فرد نسبت به خود و تکالیف نسبت به دیگران می داند. و علامه هدف غایی تربیت اخلاقی را کسب رضای خداوند و ابتغاء وجه الله. و اهداف جزئی آن را تقوی. حیات طیبه. سعادت. رضوان الهی. ایجاد توانایی اعتبار سازی در افراد. ایجاد گرایش های ارزشی در افراد. ایجاد توانایی شناخت ارزش ها و مفاهیم اخلاقی در افراد می داند. در سوال سوم پژوهش، نتیجه مطالعه تفاوت دو دیدگاه درمورد اصول تربیت اخلاقی حاکی از این است که کانت اصول تربیت اخلاقی را اصل هماهنگی مراحل مختلف تربیت، اصل وابستگی مراحل مختلف تعلیم و تربیت به یکدیگر، اصل عدم توجه به نتیجه عمل، اصل آینده‌نگری، اصل پیروی از طبیعت می‌داند. و علامه اصول تربیت‌اخلاقی را اصل نتیجه‌گرایی، اصل تعالی عاطفی، اصل ایجاد جواخلاقی می داند.در سوال چهارم پژوهش، نتیجه مطالعه تفاوت دو دیدگاه درمورد روش های تربیت اخلاقی حاکی از این است که کانت روشهای تربیت اخلاقی را 1-تربیت اخلاقی بر اساس تفکر، و از خلال تمرینِ صورت بندی و گزینشِ متقنِ قواعد عمل.2- روش تکوین منش نیک. 3- روش سقراطی.4-روش تربیت بر بنیاد اصل ها.5- روش ذهنی کردن قانون های عینی خرد ناب عملی می داند. و علامه روشهای تربیت اخلاقی را 1-روش ارشادی.2- روش تلقین علمی و تکرار عملی.3- مرحله ای و تدریجی عمل کردن. 4- روش داستان سرایی.5-روش ارائه تمثیل و مثل.6-روش ارائه کتاب. 7- روش ارائه الگو و اسوه می داند.با توجه به نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل سوالات پژوهش، می توان به سوال اصلی این پژوهش اینگونه پاسخ داد: بین دیدگاه ایمانوئل کانت و محمد حسین طباطبایی در مورد تربیت اخلاقی تفاوت وجود دارد.

چکیده ندارد.

تحولات علمی که بیشتر در گستره علوم تجربی رخ می نماید، یکی از شگفت انگیزترین عرصه های هنرنمایی انسان در ادراک زیبایی خلقت است و از آن شگقت تر، ثبات و شمولی است که در پس پرده خلقت بوده، تحول آفرینان در پی آن بدین تحولات نایل آمده اند. البته کلیت وضرورت در قوانین علمی که حاکی از ثبات و شمول حاکم بر قوانین طبیعت است، به سادگی فراچنگ شناخت عالم نمی آید. بنابراین سؤال از قوانین علمی و کلیت و ضرورت آن و منشا این دو از مسایل پیچیده و اساسی است که باید بدان پرداخت و در صورتی که این مسایل حل نگردد،عام پایه و مایه محکمی نمی یابد و الیته این رسالت بر دوش فلاسفه است که در باب مسایل معرفت شناختی و به طور خاص در باب علم شناسی فلسفی به کاوش از منشا و مکانیسم کلیت وضرورت یابی قوانین علمی بپردارند. باب کلیت و ضرورت در علوم طبیعی به روش کتابخانه ای جمع آوری شده، سپس با روش عقلی تحلیلی به بررسی و بعضا نقد موضوع پرداخته و در نهایت داوری مختصری در مورد مدعیات ایشان به عمل آمده است. بر اساس نظر علامه و کانت و برخلاف نظر دکارت و هیوم فرایند شناخت به نحو عام، محصول انفعال حسی و فعالیت ویژه ذهنی است و فرایند تولید علم طبیعی به نحو خاص علاوه بر نیاز به داده های حسی طبیعت، نیازمندفعالیت ویژه ذهنی در تولید احکام کلی و ضروری مقد م بر تجربه است؛ به گونه ای که علوم تجربی، کلیت و ضرورت خود را از یک سو و گسترش مرزهای این علوم را از سوی دیگر مدیون این فعالیت در تولید قضایای پیشینی است. البته نقطه افتراق ا ن دو مکتب را به اختصار می توان در مکانیسم تولید علم و در نتیجه مکانیسم کلیت و ضرورت یابی ذهن دانست. از آنجا که برخلاف فلسفه کانت، علامه متعرض فلسفه علوم به نحو خاص نگردیده است لذا نگارنده راتوفیقی دست داد تا به رغم بضاعت علمی اندک این راه را خود طی کند و اصول تفکر مکتب صدرایی را در معرفت شناسی نوصداریی علامه جستجو و آن را بسط داده و در امتداد آن به یک منطق اکتشاف علمی برای علوم تجربی دست یابید تا از این رهگذر بتواند امکان کلیت و ضرورت احکام تجربی را با این منطق محک زند ولی جالب آنکه عکس این مطلب به دست آمدچنانکه رهگذر این کاوش، خود، از بحث ضرورت بود که با توجه به دو نوع ضرورت مورد نظراین مکتب به نظام دو قطبی منطق اکتشاف علی رهنمون گردید.