مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

به ظاهر، دست نوشته های ابن عربی خالی از واژۀ وحدت وجود و اثبات فلسفیِ آن است، اما همواره اثبات وحدت شخصی وجود در تاریخ عرفان نظری و حکمت متعالیه زیربنایی ترین مسئله و درعین حال پُر سروصدا بوده است. شارحان ابن عربی مانند ابن ترکه و همچنین ملاصدرا به اثبات فلسفی وحدت وجود پرداخته اند. به نظر نگارنده، روح عرفان ابن عربی وحدت وجودی است، اما به شیوۀ منطق علّی- معلولی روی خوشی نشان نمی دهد. ازاین روی، تلاش شده تا برمبنای آرای ابن عربی منطق جدید سه گانه ( فردی)استخراج شود تا براساس آن بتوان بهتر وحدت وجود را تبیین کرد. به گفتۀ ابن عربی تا فردیتی نباشد، ظهوری رخ نمی دهد و احدیت در باطن یگانۀ خود می ماند. از اهداف این مقاله فرا روی از شیوه مألوف منطقی است، به طوریکه قوام فلسفه در تبیین هستی برمبنای «علّیت» است - هرچند معلول عین ربط به علت باشد- اما در نگرش عرفانی که برمبنای «تجلی» است، شایسته نیست در تحلیل ساختار هستی به علّیت فروکاسته شود، بلکه سزاوار است شیوه تبیین تغییر کند. به همین خاطر این «فردیت» که بر منطق انسان کامل استوار است، سودای آن دارد تا در تمامی مراتب وجود یعنی زبان، ذهن، گزاره و حضرت شیوۀ یگانۀ خود را نشان دهد و بین وجود حقیقی و عاریتی تفاوت بگذارد.

در کتاب حاضر، مؤلف سعی کرده است پرده‌هایی از واقعیات مندرج در بطن کشف و شهود و ماهیت و حقیقت عرفان برداشته و با تکیه‌بر آرای «ابن عربی» و «مولوی» در حد امکان و توان قدمی در جهت معرفی کشف و شهود و واقعیات آن ارائه کند. مؤلف بر آن است که با آنچه از معانی و حقایق مکشوف در وادی عرفان و یافته‌های عرفا گردآوری شده، با تکیه و تأکید سخن در دو محور و با تأمل در آراء دو عارف برجسته، ضمن بیان مسئله و تأمل در عمق معنای حقیقی آن، پرده‌هایی از حقایق عظیم مکاشفات و عرفان بردارد.

ابن عربی صوف اسلامی را با فلسفه درآمیخت و در عالم اسلام «عرفان نظری» را بنیاد گذاشت. این امر با استفاده از اصطلاحات فلسفه و خصوصا اصطلاح «وجود» صورت پذیرفت. اگر بگوییم «وجود» اصطلاحی است که تمام مباحث عرفان نظری پیرامون آن است؛ سخنی به گزاف نگفته‌ایم. برای فهم اندیشه‌های ابن عربی و پیروانش، آشنایی با دیدگاه ایشان در مورد «وجود» امری ضروری است. بحث از «وجود» در عرفان نظری ملازم بحث از «وحدت و کثرت» آن است. نگارنده هدف از نگارش این کتاب را چنین عنوان می‌کند: «هدف نگارنده در تالیف این کتاب، آشنایی دانشجویان و علاقه‌مندان به عرفان الهی با دیدگاه ابن عربی، به خصوص آنچه در رسالة وجودیه بیان شده، است. در واقع این نوشته، بابی است برای ورود به رسالة وجودیه که همراه ترجمة آن در پایان کتاب، قرار داده شده است».

"فصوص الحکم "یا نگین‌های حکمت‌ها کتابی است به عربی از تالیفات عرفانی و حکمی شیخ محی‌الدین عربی (ف‌ 638 .ه‌.ق) که شامل " 27فص "است .در مجموعه دو جلدی حاضر شرح‌ها و نقدهای اصلی فصوص الحکم بررسی شده، همچنین ترجمه و شرح فصوص الحکم به فارسی عرضه شده است .فصوص الحکم، عمدتا مباحثی در باب وحدت وجود، و نبوت است که از منظر عرفانی بررسی شده است .عناوین برخی از فص‌ها از این قرار است" :حکمت الهی در خلق و آفرینش آدمی"، "معنی نفت و عطایای ذاتی و اسمایی و معنی آدم، طلب و سوآل"، "معنی سبوح و تنزیه و تشبیه و جمع بین این دو"، "ادریس و هرامسه و معنی قدوس"، "معنی حق بودن (در بحث حضرت ابراهیم و اسماعیل)"، "مختصری از زندگی حضرت یوسف و روحانیت او "و "تاریخچه‌ای از زندگی حضرت یعقوب ."

کتاب حاضر جلد اول از مجموعه شرح فارسي «فصوص الحکم» است. در اين نوشتار، ابتدا مروري کوتاه بر زندگي و تفکرات «محيي‌الدين ابن‌عربي» صورت گرفته و سپس به شرح و ترجمه کتاب «فصوص الحکم» وي و مطالب فلسفي و عرفاني مندرج در اين کتاب پرداخته شده است. نويسنده به توضيح هريک از فصل‌هاي اين کتاب مانند: فصل‌هاي حکمت الهي، نفثي، سبوحي، قدسي، مهيمي، حقي، علي، روحي، نوري، احدي، فتوحي، قلبي، ملکي، قدري، نبوي، رحماني، وجودي، نفسي، غيبي، جلالي، مالکي، ايناسي، احساني، امامي، علوي، صمدي و فردي پرداخته و ضمن ارائه چکيده‌اي از آن‌ها، به ترجمه و شرحشان نيز پرداخته است.