مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫پژوهش حاضر به بررسي تاريخ تشيع در افغانستان، از آغاز تا قرن چهارم هجري پرداخته است. اساس تشکيل دولت افغانستان بر محور قوميت استوار بوده، و مهم‌ترين اقوام موجود در افغانستان، هزاره‌ها، پشتون‌ها، تاجيک‌ها و ازبک‌ها مي‌باشند. از ميان اين اقوام، تنها هزاره‌ها شيعه مذهب هستند. مذهب تشيع در قرن اول هجري، توسط جعده بن هبيره مخزومي، که از طرف امام علي(ع) به‌عنوان والي خراسان منصوب شده بود وارد افغانستان گرديد، و به‌سبب عدالت و عملکرد شايسته وي، بيشتر مردم هزاره و غور به تشيع گرويدند. علاوه بر دو مذهب شيعه دوازده امامي و تسنن حنفي، که از بزرگ‌ترين مذاهب افغانستان به‌شمار مي‌رود، مذاهب اسماعيليه، شافعي و حنبلي هم حضور دارند. شيعيان هزاره افغانستان، در ادوار گوناگون تاريخ مورد بي‌عدالتي قرار گرفته، و بيشترين جنايات در حق آن‌ها از جانب حاکمان افغانستان صورت گرفته است. در سال 47 هجري بر اثر پافشاري مردم غور بر تشيع، امويان با اتهام ارتداد و تکفير، دست به سرکوب و غارت اموال و اسارت شيعيان زدند. امير فولاد شنسبي از امراي غور، به همراه 5 هزار شيعه بر ضد امويان شوريد، و به کمک ابومسلم خراساني شتافت. در سال 295 هجري شيعيان اسماعيلي غور و غرجستان، بر ضد حکومت بني‌عباس قيام کرده و شکست خوردند. ولي اين اقدام، باعث تحرکات ساير شيعيان در خراسان گرديد. بلخ و توابع آن هم از مناطق ديگري بود که به اهل بيت(ع) ارادت داشتند، و از بني‌اميه بيزاري مي‌جستند. از وقايع مهم براي شيعيان افغانستان، ورود حضرت يحي بن زيد در بلخ و هرات، و شهادت او به‌همراه جمعي از شيعيان در جوزجان مي‌باشد، که باعث انزجار بيشتر مردم خراسان از بني‌اميه گرديد. ورود تشيع به بلخ در عصر ائمه( بوده، و عده‌اي از اصحاب آن بزرگواران مانند ابو عبد‌الله بلخي، و نصر بن صباح بلخي، و ابا‌صلت هروي جزء راويان حديث هستند.

‫اين پژوهش در چهارفصل در پي تبيين وضعيت سياسي، اجتماعي و فرهنگي شيعيان امامي از سال 203 تا 260 هجري قمري و چگونگي ارتباط آنان با امام جواد عليه السلام، امام هادي عليه السلام و امام عسکري عليه السلام است. عصر ابناءالرضا? به دو دوره پيش از متوکل و پس از وي تقسيم مي شود. پيش از متوکل وضعيت سياسي و اجتماعي شيعيان تا حدودي مناسب بود؛ ولي با توجه به سياست سختگيرانه متوکل، از زمان او، شيعيان وضع مناسبي نداشتند و حتي پس از منتصر، شيعيان به راحتي نميتوانستند به ديدار ائمه? بروند. به خاطر همين فشارها، قيامهايي از سوي شيعيان انجام گرفت؛ ولي به دليل سرکوب شديد عباسيان، نبود همه جانبهگري، کمبود نيروهاي انقلابي و ناهماهنگي اعتقادي عناصر انقلابي، نتايجي نداشت. ائمه? نيز با تقيه، خود را از اين قيام ها دور ميکردند. به رغم کمتر شدن روز به روز ارتباط شيعيان با امام خود پس از عصر امام صادق عليه السلام، آموزش فرهنگي و علمي ائمه? قطع نشد و آنان کوشيدند تا شاگرداني را تربيت کنند و شيعيان امامي در کنار ائمه? با ديگر فرق شيعي ارتباطهايي داشتند و به تلاشهاي تبليغي مشغول بودند. آنها همچون مسلمانان ديگر، در پي نهضت ترجمه، با علوم روز جهان آشنا شدند و در رونق و شکوفايي علوم قرآني، فقه، حديث، فرقه شناسي، تاريخ و کلام نقش داشتند. گستره جغرافيايي شيعه، از شرق جهان اسلام در خراسان، تا غرب در مغرب را شامل ميشد و ائمه? در بسياري از مناطق وکلايي داشتند و به دليل گستردگي و پراکندگي شيعيان، شبکه وکالت ايجاد شد. برخي از مهمترين وکلاي ائمه? احمدبن اسحاق قمي، محمد بن سنان، علي بن مهزيار اهوازي و زکريا بن آدم قمي بودند. با وجود نظارت دائمي ائمه?، تعدادي از وکلا به برخي علل مانند دنيا طلبي، راه خود را از ائمه جدا ساختند.