مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پژوهش به تاريخچه حيات شيعه از صدر اسلام تا غيبت کبراي امام زمان (عج) اختصاص دارد. نويسنده ابتدا کلّياتي را درباره تاريخ تشيع، جهاد نزدِ شيعه و عقايد و شکل گيري و پيدايي تشيع مطرح کرده و تعريفي لغوي، اصطلاحي، قرآني، عُرفي و روايي از شيعه ذکر مي‌کند. آن گاه با اشاره به واقعه سقيفه و جدا شدن صف شيعيان امام علي (ع) از طرفداران خلفا، همزاد بودن تشيع با صدر اسلام و نبوّت پيامبر اسلام (ص) را شرح مي‌دهد. سپس به اَدوار مختلف حيات تشيع از عصر پيامبر اسلام، خلفا، خلافت امام علي (ع) ، امامت امام حسن و امام حسين، حکومت امويان وعباسيان پرداخته و فراز و نشيب‌هايي را که شيعه با آن ها دسته و پنجه نرم کرده، از لِحاظ سياسي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، نظامي (جنبش‌هاي شيعي) و چگونگي برخورد آنان با دستگاه حکومت و ارتباط با ائمّه شيعه را بررسي مي‌کند. نويسنده عصر حکومت بني اميه را دوران سختِ فشار بر شيعه و دوره امامت امام صادق و امام باقر را عصر شکوفايي علمي و فرهنگي و تثبيت تشيع و شکل گيري کامل آن برشمرده و استراتژي شيعه و امامان شيعه را در عصر امويان و عبّاسيان تبيين کرده است. وي در ادامه به تحرّکات و جنبش‌هاي شيعي، همچون: قيام زيد، قيام توّابين، شهادت نَفس زکيه، قيام شهيد فَخ و... اشاره کرده، آثار و تبعات آن ها را بررسيده است. وسعت و گستره جغرافيايي تشيع از سده اوّل تا ابتداي سده چهارم هجري، عوامل گسترش تشيع و ترويج عقايد و احکام شيعي در سطح جهان اسلام، مديريت الهي ائمّه شيعه و نقش آن در گسترش فرهنگ شيعي، ميراث علمي بر جاي مانده از ائمّه و عالمان شيعه، مانندِ علم فقه، کلام، تفسير، حديث و معرّفي فرقه‌هاي شيعي از ديگر مندرجات اين پايان نامه محسوب مي‌شود.

‫پژوهش حاضر به بررسي تاريخ تشيع در افغانستان، از آغاز تا قرن چهارم هجري پرداخته است. اساس تشکيل دولت افغانستان بر محور قوميت استوار بوده، و مهم‌ترين اقوام موجود در افغانستان، هزاره‌ها، پشتون‌ها، تاجيک‌ها و ازبک‌ها مي‌باشند. از ميان اين اقوام، تنها هزاره‌ها شيعه مذهب هستند. مذهب تشيع در قرن اول هجري، توسط جعده بن هبيره مخزومي، که از طرف امام علي(ع) به‌عنوان والي خراسان منصوب شده بود وارد افغانستان گرديد، و به‌سبب عدالت و عملکرد شايسته وي، بيشتر مردم هزاره و غور به تشيع گرويدند. علاوه بر دو مذهب شيعه دوازده امامي و تسنن حنفي، که از بزرگ‌ترين مذاهب افغانستان به‌شمار مي‌رود، مذاهب اسماعيليه، شافعي و حنبلي هم حضور دارند. شيعيان هزاره افغانستان، در ادوار گوناگون تاريخ مورد بي‌عدالتي قرار گرفته، و بيشترين جنايات در حق آن‌ها از جانب حاکمان افغانستان صورت گرفته است. در سال 47 هجري بر اثر پافشاري مردم غور بر تشيع، امويان با اتهام ارتداد و تکفير، دست به سرکوب و غارت اموال و اسارت شيعيان زدند. امير فولاد شنسبي از امراي غور، به همراه 5 هزار شيعه بر ضد امويان شوريد، و به کمک ابومسلم خراساني شتافت. در سال 295 هجري شيعيان اسماعيلي غور و غرجستان، بر ضد حکومت بني‌عباس قيام کرده و شکست خوردند. ولي اين اقدام، باعث تحرکات ساير شيعيان در خراسان گرديد. بلخ و توابع آن هم از مناطق ديگري بود که به اهل بيت(ع) ارادت داشتند، و از بني‌اميه بيزاري مي‌جستند. از وقايع مهم براي شيعيان افغانستان، ورود حضرت يحي بن زيد در بلخ و هرات، و شهادت او به‌همراه جمعي از شيعيان در جوزجان مي‌باشد، که باعث انزجار بيشتر مردم خراسان از بني‌اميه گرديد. ورود تشيع به بلخ در عصر ائمه( بوده، و عده‌اي از اصحاب آن بزرگواران مانند ابو عبد‌الله بلخي، و نصر بن صباح بلخي، و ابا‌صلت هروي جزء راويان حديث هستند.