مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫مؤلفه‌هاي فرهنگي شريان‌هاي زندگي جامعه انساني است، که عموماً توسط حاکمان قابل تغيير است، اما گاهي مردم با اطاعت از رهبران ديني خود وضعيت فرهنگي و شرايط سياسي و اجتماعي خود را تغيير مي‌دهند. پژوهش حاضر با روش توصيفي تحليلي به تبيين شرايط فرهنگي عصر امام رضا(ع) و نقش ايشان در برابر گروه‌ها و فرقه‌هاي مختلف پرداخته، و اين فرضيه را پيگيري مي‌کند که امام رضا(ع) با استفاده از شرايط فرهنگي نسبتاً مناسبي که در اثر جنگ‌هاي داخلي بين امين و مأمون به‌وجود آمد، اقدامات مؤثري انجام داد که ثمره آن پرورش نخبگان علمي، برجاي گذاشتن ده‌ها کتاب علمي رسميت مکتب اهل‌بيت(ع)، و نشر معارف اسلامي بود. دوران زندگي امام رضا(ع) به سه بخش تقسيم مي‌شود: از ولادت در سال 148 هجري تا شهادت پدر گرامي ايشان؛ از شهادت پدر تا پذيرش ولايتعهدي مأمون، که در اين مدت محل مراجعه علما و دانشمندان از نقاط مختلف در مدينه بود؛ و از ابتداي ولايتعهدي تا شهادت در سال 203 هجري. وضعيت اجتماعي و سياسي عصر امام رضا(ع) به گونه‌اي بود که سادات علوي سخت‌ترين دوران زندگي را سپري مي‌کردند. مأمون پس از پيروزي بر امين، تصميم گرفت که براي جلب نظر امت اسلامي و خصوصاً علويان، ولايتعهدي خود را با اجبار بر امام رضا(ع) تحميل کند. در اين دوران که نهضت ترجمه و بحث‌هاي کلامي نيز به‌شدت گسترش يافته بود، امام در برابر جريان‌هاي فکري مختلف، موضوع‌گيري‌هاي مناسبي از خود نشان داد. همچنين با کنار کشيدن از سياست، شرايط به‌وجود آمده در اثر ولايتعهدي را به فرصتي مناسب تبديل نمود، و در جلسات مناظره‌اي که توسط مأمون با حضور سران اديان و مذاهب تشکيل مي‌شد، شرکت مي‌جست که منافع فراواني را براي شيعيان در پي داشت. تربيت شاگردان متعدد که علامه مجلسي تعداد آنان را 317 تن مي‌داند، رساله ذهبيه پيرامون پزشکي، و علل الاحکام از جمله آثار وجودي امام رضا(ع) به‌شمار مي‌رود.

‫پژوهش حاضر به بررسي تاريخ تشيع در کشمير، و مهم‌ترين تحولاتي که شيعيان در اين منطقه پشت سر گذارده‌اند پرداخته است. گسترش دين اسلام در کشمير توسط رينچن‌شاه که به‌دست سيد شرف‌الدين اسلام آورد، آغاز شد. نخستين مبلغ شيعه در کشمير، مير شمس‌الدين عراقي مي‌باشد که در سال 884 ه.ق به‌عنوان سفير خراسان به کشمير آمد. او تمامي بت‌خانه‌ها را ويران نمود و به‌جاي آن‌ها مسجد بنا کرد، و در هر مسجدي مبلّغي قرار داد. از ديگر مبلغان شيعه در کشمير، سيد علي همداني و سيد محمد مدني هستند که به‌ترتيب در سال‌هاي 774 و 796 هجري وارد کشمير شدند؛ همچنين حکومت خاندان شيعه چک از سال 701 تا 720 هجري در کشمير موجب رونق بيشتر تشيع گرديد، و علما و شاعران بسياري در اين زمان به تبليغ تشيع مي‌پرداختند. يکي ديگر از حاکمان شيعه، غازي‌شاه بود که در زمان وي همه اقشار مردم از آزادي کامل ديني برخوردار بودند. اين حکومت از سال 968 تا 997 ادامه داشت. خاندان انصاري، موسوي و شيخ بحريني نيز خدمات ديني زيادي را براي شيعيان انجام داده‌اند. البته برخوردهاي خشني هم در طول تاريخ با شيعيان صورت گرفته است، که از جمله، ميرزاحيدر کاشغري سني مذهب، اعتمادخان در سال 1032، سيک‌ها در سال 1246 هجري، و مغولان در سال 1289 اقدام به کشتار شيعيان نموده، اموالشان را غارت کرده، و مساجد و خانه‌هاي آنان را آتش زدند. در حال حاضر، شيعيان کشمير در مناطق وادي کشمير، له، کرگل و جمون در هندوستان، حدود يک ميليون و پانصد هزار نفر هستند. در مناطق کرگل و له، حدود پانصد نفر از روحانيون تحصيل کرده در حوزه‌هاي علميه نجف و قم، حضور دارند که با مرکزيت مدرسه اثناعشريه اداره مي‌شوند. از مراکز فرهنگي شيعيان در کشمير مي‌توان به ايجوکيشنل ترست، تنظيم المکاتب، مؤسسه نشر علوم اهل بيت(ع)، بنياد امام حسين(ع) ، و جامعه باب‌العلم اشاره کرد. در مجموع، شيعيان کشمير از وضعيت اقتصادي و تحصيلات مناسبي برخوردار نيستند.