مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

وضعیت شیعیان در زمان ائمه و ظلم و ستم حاکمان بر مردم و همچنین راه حلهایی که امامان برای ارتباط با مردم استفاده می کردند. در این تحقیق مورد بحث قرار می گیرد، در زمان امام علی ( ع) رفاه گرایی شدید بخشی از مردم سبب تضعیف ارزش های دینی در جامعه شده بود و در زمان امام حسن ( ع) معاویه مردم را به شدت مورد آزار قرار می داد تا این که این ظلم و ستم در زمان یزید بیشتر شد و باعث شد که امام حسین ( ع) بر ضد یزید قیام کند. بعد از شهادت امام حسین ( ع) رعب و وحشت شدیدی بر مردم حکمفرما شد به همین خاطر امام سجاد ( ع) امامت را به صورت مخفی و با تقیه دشوار به عهده گرفت در این شرایط هر گونه اقدام حاد و مسلحانه محکوم به شکست بود به همین خاطر امامان برای این که با مردم ارتباط برقرار کنند از روش شبکه ارتباط وکالت استفاده کردند در بخش دوم سلسله های شیعی در شمال ایران تک تک بررسی می شود مسلمانان پس از گشودن شهرهای مختلف ایران در نواحی مختلف متوحه شمال ایران شدند اما مقاومت مردم این ناحیه همراه با دشواری راهها و جنگل های انبوه تصرف این ناحیه را دشوار کرد مردم این ناحیه تا قرن دوم دارای دین مزدیسنا و آتش پرست بودند ولی به علت مهاجرت علویان مسلمان شدند از سلسله های معروف در این ناحیه زیدیه، اسماعیلیه، آل بویه، سربداران می شود نام برد در بخش سوم در مورد رابطه نادرشاه و کریم خان زند با شیعیان و رابطه علما با حاکمان بحث می شود نادرشاه قبول پادشاهی را منوط بر چند شرط گذاشت یک مورد آن این است که سنت جایگزین شیعه شود نادر با این کار ضربه بزرگی بر پیکر تشیع وارد کرد هدف نادر از این کار از بین بردن دوگانگی بین شیعه و سنی بود او می خواست امپراطوری بزرگی تشکیل دهد و هدف دیگر او تضعیف روحانیون بود چون می ترسید روحانیون قدرت را از او بگیرند به یکی از خاندان صفوی بدهد به همین خاطر تضعیف روحانیون افتاد بخش چهارم در مورد نگاه شاهان قاجار به تشیع است در این فصل در مورد کارهای شاهان قاجار برای رواج تشیع بحث می شود و همچنین در مورد مبارزه با فتنه های مختلفی که در ایران توسط انگلیس برپا می شد و نیز بررسی تأثیر فتوی علما بر دستگاه حکومتی که در مورد علما بخصوص میرزای آشتیانی و میرزای شیرازی نقش مؤثری در تحریم تنباکو داشتند تا توانستند به کمک دیگر علما این قرارداد را لغو کنند و در جنگ ایران و روس هم علما نقش مؤثری در گسیل داشتن مردم به جنگ علیه روسها داشتند در فصل سوم، وقایع مهم مذهبی که در مورد مهاجرت صغری و کبری است که این وقایع از قرار گرفتن نوز به عنوان رئیس گمرکات ایران شروع می شود تا به حوادث بانگ روس و به چوب بستن تجار و مهاجرت صغری و کبری ختم می شود فصل چهارم در مورد علما و مشروطیت است که در این فصل علما به چند دسته تقسیم می شوند علمای موافق مشروطیت به رهبری طباطبایی و بهبهائی و علمای مخالف مشروطیت به رهبری شیخ فضل الله نوری و علمای نجف به رهبری خراسانی و یزدی بود ادامه تحقیق در مورد روشنفکران و مشروطیت است که این روشنفکران از زمان فتحعلی شاه به دستور عباس میرزا به خارج فرستاده شدند بعد از آمدن به ایران به فکر از بین بردن استبداد و مجلسی شبیه مجالس کشورهای غربی افتادن آنها شعار جدایی دین از سیاست را می دادند در ادامه علل ناکامی مشروطیت خواهی بررسی شده است به چند عامل تقسیم می گردد. 1-فقدان رهبری نیرومند و متنفذ 2- نقش روشنفکران سکولار 3- دخالت انگلیس در واقعه مشروطیت است.

خراسان در سقوط دولت بنی امیه و روی کار آمدن دولت عباسیان نقش مهمی ایفا نمود. ایرانیان پس از گذشت زمانی کوتاه از حکومت بنی عباس دریافتند که حکمرانان عباسی نیز همچون بنی امیه به غارت و ظلم و ستم نسبت به آنان پرداخته اند. لذا در نخستین سالهای قرن سوم هجری به ویژه در، درگیری میان امین و مأمون بر سر تصدی خلافت به حمایت همه جانبه از مأمون که دارای مادر ایرانی بود پرداختند. این پیروزی مقارن با قیام های متعدد علویان در شهر های مختلف سرزمین های اسلامی گردید. مأمون با مشورت فضل بن سهله (وزیر ایرانی خود) تصمیم به انتخاب یکی از بزرگان علوی به عنوان ولایت عهدی جهت خواباندن قیام های ابن علویان بود. این شخص امام رضا(ع) بود چگونگی حضور علویان در نقاط مختلف جهان، ایران و خراسان و بررسی شخصیت امام رضا(ع) و تأثیرات حضور ایشان در خراسان را نیز بیان می کند.

در این تحقیق در صدد گردآوری و بیان آراء و نظرات کلامی به جای مانده از تقریباً نیمه دوم قرن پنجم تا آخر نیمه اول قرن هفتم هستیم. به همین منظور و برای درک بهتر علم کلام در این دوره، اولاً: لازم دیده شد، گزارشی از وضعیت مسلمانان این عصر در بخش نخست ارائه گردد. ثانیاً: فهرستی از بزرگان و دانشمندان شیعه اثنی عشری همراه با نام آثار آن ها فراهم گردد. از این رو، این رساله دارای یک مقدمه و دو بخش که مجموعاً دارای چهار فصل می باشد. در مقدمه به کلیات پیرامون موضوع تحقیق پرداخته شده است. در فصل اول از بخش نخست، وضعیت امت اسلامی از نظر فرهنگی و سیاسی مورد بررسی قرار می گیرد. و بدست می آید که این دوران، از قرون پرفراز و نشیب در تاریخ اسلامی به حساب می آید. بزرگان بسیار تأثیرگذار در این دو قرن زندگی می کردند که تأثیرات آن ها تا به امروز نیز در عرصه علم و فرهنگ قابل مشاهده است. در ادامه وضعیت جامعه شیعی در حال رشد و عوامل آن و تغییر و تحولاتی که در آن عصر به خود دیده است، را مورد بررسی قرار می دهیم. در این رهگذر بدست می آید که شیعیان با بکارگیری سیاست هایی همچون خردورزی و اعتدال توانسته اند از مرارت ها و ناملایمات عصر به سلامت عبور کنند، و موجبات گسترش شیعه اثنی عشری را فراهم کنند. در فصل دوم رساله، به اعلام و بزرگانی که در این دوره می زیستند و دارای اثر کلامی هستند، پرداخته شده است. و در آن به نام صدوچهار نفر از علماء و صدوهشتاد اثر کلامی اشاره شده است. در بخش دوم به مهمترین آراء، و نظرات عقایدی که از این دوران به یادگار مانده است، پرداخته شده است. تمام مباحث این بخش تحت دو عنوان کلی، توحید و عدل الهی قرار می گیرد. در فصل سوم به مسأله توحید که در بردارنده خداشناسی و صفات باری تعالی است پرداخته شده است. و در فصل چهارم به عدل الهی که شامل مسأله نبوت و امامت و معاد می باشد، اشاره شده است. در پایان جمع بندی از مباحث، ارائه گردیده است. لازم است برای مطالعه این رساله، این نکات مدنظر قرار گیرد. 1- آنچه پیرامون وضعیت شیعیان، در بخش نخست گفته می شود گزارشی بیش نبوده است، فلذا نسبت به بعضی مطالب جای تأمل فراوان وجود دارد، از این رو سعی شده که تمامی آن مطالب، بصورت مستند بیان شود. 2- در بخش نخست بطور گذار به تاریخ سلجوقیان اشاره شده است. چون تمام، عصر مورد بحث، در زمان حکمرانی آنان قرار گرفته است. از این رو، مطالبی بسیار کوتاه پیرامون سلجوقیان بیان شد تا کمک کار ما در شناخت آن دوران باشد. 3- در این رساله در صدد بررسی آراء کلامی شیعه اثنی عشریه هستیم فلذا در فصل دوم بخش نخست، اکثر توجه ما معطوف به وضعیت شیعیان اثنی عشریه بوده است و در این بخش سوم نیز تمام توجه به آراء کلامی آن ها بوده است. 4- تمام آنچه در بخش آراء و عقاید کلامی مطرح می گردد، مطالبی است که از این دوران به جای مانده است. فلذا سعی شده است هیچ گونه دخل وتصرفی در آن ها صورت نگیرد، از این رو می بینیم در بعضی قسمت ها لازم بود که مطالبی اضافه شود ولی چیزی بیان نشده است، این به خاطر پیروی از همین اصل بوده است. 5- در تنظیم بخش عقاید، بعد از مشورت با اساتید، قرار شد که یک دوره کلام و عقاید شیعه از ابتداء بر اساس آنچه که در دسترس است نگاشته شود. از این رو در تنظیمات مطالب و مباحث، از این اصل پیروی شده است. 6- آراء کلامی بیان شده در بخش سوم، تمام آراء و عقاید به جای مانده از این دوران نمی باشد، بلکه آراء دیگری نیز در دسترس بوده است که مجالی برای بیان همه آن ها نبوده است. در نتیجه سعی شده که مهمترین آن ها بیان گردد. 7- آثار کلامی مشخص و در دسترس از این دوره بسیار محدود می باشد و از تعداد انگشتان یک دست هم تجاوز نمی کند. به همین علت از کتاب های تفسیری شیعی به جای مانده از این عصر که در آن ها مباحث کلامی بطور پراکنده موجود بود، استفاده گردید. با این وجود تعداد منابع مورد استفاده در این بخش محدود می باشد. 8- اگر چه تعداد منابع کلامی به جای مانده از این دوران بسیار اندک است ولی این به معنای محدود بودن رجال کلامی و آثار کلامی در این عصر نمی باشد. به همین علت، به اعلام و بزرگان کلامی و آثار آن ها در بخش دوم اشاره شده است تا مشخص گردد که اولاً، چه بزرگان و دانشمندانی که زمینه مسایل عقایدی و کلامی مطالبی نگاشته اند و نام آن آثار کدام است و ثانیاً، مشخص گردد که چه مقدار آثار کلامی این عصر، بر اثر حوادث تاریخی از بین رفته است.