مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: تعامل شاخه اسماعیلیه اسلام شیعی با سایر جوامع اسلامی در طول تاریخ چگونه بوده است؟ گروه‌ها و جنبش‌هایی که تمدن اسلامی را تشکیل می‌دهند، متنوع و متنوع هستند، در حالی که پژوهش‌ها بسیاری از شاخه‌های اسلام را به‌تنهایی تحلیل کرده‌اند، تبادلات و تأثیرات متقابل بین آنها به اندازه کافی شناخته نشده است. این کتاب تعاملات اندیشه روشنفکری اسماعیلی و فلسفه‌های دیگر گروه‌های اسلامی را دنبال می‌کند تا ماهیت پیچیده و در هم تنیده تمدن اسلامی را روشن کند. این کتاب بر اساس طیف گسترده ای از منابع اولیه از اوایل قرون وسطی تا اواخر قرن نوزدهم، رشته های مختلف در مطالعات اسلامی را گرد هم می آورد تا ادبیات جدلی و اعتقادی، حقوق، عرفان، مناسک و فلسفه را پوشش دهد. گروه‌های اصلی اسماعیلی، مانند فاطمیان، نزاریان و طیبی‌ها، و نیز سنت‌های کمتر شناخته‌شده‌ای مانند سنت‌های مرتبط با منطقه کوهستانی بدخشان در آسیای مرکزی، حضور دارند. تلفیق مذهبی، به ویژه در شبه قاره هند و در یمن، در کنار تعاملات فرهنگی در نظر گرفته می شود که در گردش کتاب ها در بازارهای فاطمی منعکس شده است، و سنت های مختلف ادبی و اسطوره ای که برخی از آنها هنوز کمتر مورد بررسی قرار گرفته اند. این فصول شامل مشارکت‌های متخصصان برجسته در این زمینه است که به روابط نزدیک و پیچیده‌ای که گروه‌ها و جنبش‌های اسلامی در طول قرن‌ها از آن برخوردار بوده‌اند، روشن می‌کند.

این مقاله به معرفی کتاب المناظرات نوشته ابوعبدالله جعفر بن احمد بن هیثم می پردازد که توسط ویلفرد مادلونگ و پاول واکر چاپ و منتشر شده است. این اثر سندی مهم در رابطه با عقاید اسماعیلیان و عقاید آنان راجع به امامت است.

کتاب «الاسماعیلیة تاریخ و عقائد» اثر احسان الهی ظهیر به زبان عربی است. مؤلف در این کتاب از موضع سلفی و اهل حدیث در نه باب به معرفی اسماعیلیه، تاریخ و عقاید آنها می پردازد. در باب اول به منشأ و ریشه شکل گیری اسماعیلیان اشاره می کند و از این رهگذر به نضج گیری تشیع می پردازد؛ چرا که اسماعیلیه را گروهی شیعی می داند و مطالب ناروایی را به آنها نسبت می دهد. در باب دوم از ائمه ای که در دوران ظهور حضور داشته اند و مردم را به طریق خود دعوت می کنند نام می برد. مؤلف سپس در باب سوم به نسب ائمه اسماعیلیان می پردازد و این مسئله را بسیار مهم و اساسی تلقی می کند؛ چرا که معتقد است تمامی شیعیان امام را منحصر در آل علی (ع) می دانند. در باب چهارم به مهمترین عقاید اسماعیلیه راجع به مسائلی از قبیل آغاز آفرینش، نبوت، وصایت، امامت، صحابه پیامبر، ثواب و عقاب، قیامت و معاد و حلول و تناسخ می پردازد و آنها را متأثر از نوافلاطونیان می داند. مؤلف پس از باب چهارم سراغ باب ششم رفته که شاید ناشی از سهو قلم باشد. در باب ششم از اصلی ترین ویژگی اسماعیلیان یعنی اعتقاد به تأویل باطنی سخن گفته است. اسماعیلیان برای هر امر محسوس ظاهر و باطنی قائل هستند و این باور را به آیات قرآن و روایات نسبت می دهند. نویسنده در باب هفتم به ماهیت دعوت و نظام خاص آن می پردازد و آن را به نظم گروه های ماسونی تشبیه می کند. در باب هشتم به تعارضات و تناقضات اسماعیلیه اشاره شده و بالاخره در باب نهم به فرقه ها و رهبران آنها توجه شده است.

کتابی شامل 11 مقاله از 11 پژوهشگر است که فرهاد دفتری آنها را ویراستاری کرده است. "تحول و دگرگونی یافتن اسلام از یک دین، به صورت یک تمدن بزرگ جهانی، در دهه‌های اخیر موضوع بررسی‌های بسیار قرار گرفته است .اسلام همین که از زادگاه خود، شبه جزیره عربستان، به بیرون انتشار یافت رهاوردهای فکری جمع کثیری از افراد، جماعات و فرهنگ‌های مناطقی که در نهایت، جهان اسلام را به وجود آوردند، آن را غنی ساخت .در حقیقت، تا قرن چهارم / دهم، تمدن اسلامی را تنوع و تکثر سنت‌های ادبی و عقلانی در زمینه‌های مختلف علم و دانش مانند کلام، فقه، فلسفه، ادبیات، تصوف، هنر و صنعت و علوم طبیعی مشخص می‌ساخت ."برای بحث درباره اهمیت این موضوع‌ها و بررسی درباره این تحولات و دگرگونی‌ها در تاریخ و تمدن اسلامی و چگونگی گردش و گسترش آن و فلسفه اسلامی، موسسه "تحقیقات اسماعیلی "در سال 1994سمیناری تحت عنوان "سنت‌های عقلانی در اسلام "در ملورسنتر، کالج چرچیل، دانشگاه کیمبریج برگزار نمود .مقالات عرضه شده در این سمینار در مجموعه حاضر به چاپ رسیده‌اند . عناوین مقالات و نویسندگان آنها عبارت‌اند از" :زندگی عقلانی در چهار سده نخستین اسلام/ هیو کندی"، "پژوهش علمی و فلسفی :دستاوردها و واکنش‌ها در تاریخ اسلام/ الیور لیمن"، "سنت عقلانی در اسلام/ محسن مهدی"، "حدود درست کیشی در اسلام/ نرمان کالدر"، "زندگی عقلانی در میان اسماعیلیان :یک چشم‌انداز کلی/ فرهاد دفتری"، "ناصر خسرو :متفکر فاطمی/ الیس سی.هانسبرگر"، "عقل و تجربه عرفانی در تصوف/ انماری شیمل"، "ملاحظاتی چند درباره محیط عقلانی دینی ایران در عصر صفویه/ جان کوپر"و "زن نصف مرد؟ بحران معرفت‌شناسی مذکر در فقه اسلامی/ عبدالعزیز ساچدینا "و "اسلام امروز میان سنت و جهانی‌گری/ محمد ارکون ."گفتنی است کتاب با پیش گفتار تنظیم کننده اثر دکتر فرهاد دفتری و شرح حال کوتاهی از نویسندگان مقالات، همچنین دیباچه‌ای به قلم "دکتر عزیز اسماعیل "که مقاله افتتاحیه او در سمینار یاد شده است، آغاز می‌گردد و با کتاب نامه و نمایه اسامی به پایان می‌رسد .

کتاب حاضر به بررسی بر تاثیرات نوافلاطونی بر تفکرات اسماعیلی دارد و در چند مسئله مهم از جمله توحید، تنزیه الهی ، کلام الهی ، عقل اول و... مطالبی ذکر می کند.