مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫عصر امام رضا عليه السلام از دورانهاي مهم و حساس تاريخ تشيع است. در اين دوران، عباسيان به ظاهر با امام عليه السلام و شيعيان از در مسالمت وارد شدند. نهضت علمي به ويژه نهضت ترجمه به اوج خود رسيد، علويان در صحنه سياسي فعال شدند و تشيع رو به گسترش نهاد. از اين رو، اين پژوهش در شش فصل به اوضاع فرهنگي، سياسي و اجتماعي تشيع در اين مقطع تاريخي پرداخته است. نويسنده در فصل مربوط به زندگي امام رضا عليه السلام، از جمله به پيشنهاد ولايتعهدي به امام عليه السلام و موضع گيري منفي حضرت و فلسفه پذيرش ولايتعهدي از سوي حضرت پرداخته است. سپس به وضعيت حاکمان عباسي در عصر امام رضا عليه السلام پرداخته است. عباسيان براي رسيدن به پيروزي، شعار «الرضا من آل محمد» و دوستي با علويان را سر دادند؛ ولي سياست آنها در طول مدت خلافت، مبتني بر دشمني با علويان بود. در زمان مأمون قيامهاي علويان به اوج خود رسيد و بزرگترين دغدغه او، سرکوب کردن اين قيامها بود. واقفيه در دوران امام رضا عليه السلام به وجود آمد و فرقه زيديه و اسماعيليه نيز در اين عصر، حضور داشتند. مناظرات امام عليه السلام با اديان و مذاهب ديگر، مرجعيت علمي وي را به اثبات رساند. نزاعهاي شيعيان و اهل سنت، انگيزه اعتقادي نداشت؛ بلکه جنبه سياسي داشت. نويسنده به فعاليتهاي ديني و علمي سيزده تن از اصحاب امام عليه السلام، نيز اشاره کرده است. وي در بحث مربوط به اوضاع اجتماعي شيعيان در عصر امام رضا عليه السلام، از جمله به اوضاع اجتماعي خراسان و عوامل گسترش تشيع پرداخته و نقش حضور امام عليه السلام در خراسان را جلوگيري از انحراف علماي عامه و تهاجم امواج فکري بيگانه دانسته و نقش امام عليه السلام در برابر فرقههاي کلامي را بيان کرده است. در پايان، قيامهاي شيعي در عصر مأمون و تأثير ولايتعهدي بر قيامهاي شيعي ارائه شده که اين تأثير، فروکش کردن قيامها و جلوگيري از ريختن خون علويان بوده است. همچنين نويسنده به رابطه دربار با شيعيان و مواضع شيعيان در خصوص ولايتعهدي اشاره کرده است.

‫بخش اوّل: به بيان موقعيت سياسى، اجتماعى وفرهنگى قرن هفتم وهشتم پرداخته شد. بخش دوم: ارائه تصويرى از رجال ومحدثان اين دو قرن كه داراى سه فصل: محدثان قرن هفتم، محدثان قرن هشتم، محدثان شيعه ويك تكمله: تصحيح برخى از اشتباهات اعيان الشيعه مى‏باشد. بخش سوم: مختص بيان دانشهاى حديثى اين دو قرن مى‏باشدكه در سه فصل دراية الحديث وسير تطور آن، رجال ودر نهايت نيز از اجازات موجود در اين دو قرن بحث شد. بخش چهارم: به بيان آثار تأليفى قرن هفتم وهشتم كه داراى دو فصل با عناوين: آثار خطى وشرح آثار چاپى موجود از اين دو قرن مى‏باشد. در انتها نيز خاتمه‏اى ذكر شده كه در آن نتايج كلى حاصله از بيان مطالب پايان نامه ارائه گرديده است.