مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

الحياة السیاسیة و الفكرية للزيدية في المشرق الإسلامي، اثر نویسنده معاصر عرب، احمد شوقى ابراهيم العمرجى است كه پيرامون حيات سياسى و فكرى فرقه زيديه در طول سال‌هاى 132 - 365ق، به نگارش درآمده است. كتاب، به شيوه‌اى علمى و با استفاده از منابع تاريخى اهل سنت تأليف شده است. كتاب، مشتمل بر مقدمه و سه باب است كه مطالب هر باب در ضمن عناوينى دسته‌بندى و ارائه شده است. در نگارش اين اثر از تعداد زيادى از كتب خطى و مصادر قديمى استفاده شده كه از آن جمله است: «الحدائق الوردية في مناقب أئمة الزيدية»، تأليف حميد المحلى (متوفى 652ق)؛ «كتاب في نصرة المذاهب الزيدية»، تأليف احمد بن حسین هارونى (متوفى 421ق)، «بغية الطالب في معرفة أولاد سيدنا علي بن أبي‌طالب»، تأليف طاهر بن حسین اهدل يمنى (متوفى 998ق) و «تاريخ الأمم و الملوك»، تأليف محمد بن جرير طبرى (متوفى 310ق). نویسنده در مقدمه كتاب به تبيين اهميت مقطع زمانى مورد بحث كه قيام زيد بن على در آن اتفاق افتاد و تأثير زياد آن بر دولت اسلامى و نيز معرفى مختصرى از اين فرقه و افكار آن پرداخته است. آنچه در ذيل خواهد آمد خلاصه‌اى از مطالب ابواب كتاب است كه البته بايد توجه داشت كه اين مطالب با استفاده از منابع تاريخى اهل سنت تأليف شده است: در باب اول، شكل‌گيرى و تطورات فرقه زيديه مورد بررسى قرار گرفته است. در ابتداى قرن دوم هجرى (هشتم ميلادى) به تبعيت از زيد بن على بن حسین كه بر امويين خروج كرد، فرقه زيديه شكل گرفت. نویسنده، فرقه زيديه و اماميه را مهم‌ترين مذاهب شيعه دانسته است. وى اماميه را كه پيروان راستين پيامبر اسلام(ص) و على(ع) هستند، با استناد به منابع اهل سنت رافضى مى‌نامد. از لابه‌لاى مطالب مى‌توان علت متصف كردن شيعه به چنين لقبى را دريافت؛ چراكه به نقل از بعضى، لقب رافضه به دليل آن است كه اماميه امامت عمر و ابوبكر را رد كرده و نپذيرفته‌اند و يا اينكه به گفته نوبختى اين لقب را مغيرة بن سعيد عجلى به دليل اينكه شیعیان از او تبرى جسته و او را رها كردند، به كار برده است. در ابتداى اين باب، صفات و ويژگى‌هاى اخلاقى و علم زيد بن على، خروج و اسباب خروج او، اقدامات او در كوفه و سرانجام قيام او بيان شده است. پس از شهادت زيد بن على(ع)، فرقه‌هاى ديگرى از اين فرقه منشعب شد كه در منابع از سه تا ده فرقه به زيديه منتسب شده‌اند كه از آن جمله است: جاروديه، سليمانيه، صباحيه. نویسنده، هريك از اين فرقه‌ها را به‌تفكيك معرفى كرده است. در اين باب، حيات سياسى فرقه زيديه در زمان عباسيان از زمان منصور عباسى تا حكومت المستعين مورد مطالعه قرار گرفته است. حسن بن زيد، از نوادگان زيد بن على، توانست دولت زيديه را در طبرستان بنيان نهد كه نزدیک به يك قرن (250 - 355ق) تداوم يافت و بخشى از كتاب بدان اختصاص يافته است. زيديه معتقدند كه مسئله امامت از مهم‌ترين مسائل اصول دين است. نویسنده، اعتقادات زيديه در رابطه با امامت را چنين برمى‌شمارد كه به اعتقاد زيديه با وجود افضل، مفضول هم مى‌تواند امام باشد. وى تصريح مى‌كند كه زيد قائل به افضليت على(ع) بر ابوبكر و عمر بود، اما درعين‌حال معتقد بود كه خلافت آن دو حق و اطاعت از آنها واجب است؛ اگرچه على(ع) به لحاظ مناقبش در اسلام و مواقفش در جنگ‌ها افضل است، اما مصلحت مسلمين در تولى منصب امامت توسط شيخين بوده است. از اولاد فاطمه(س) بودن، عدم عصمت امام، جايز بودن قيام دو امام هم‌زمان و وجوب اطاعت از آن دو از ديگر ويژگى‌هاى امام از ديدگاه زيديه است. در باب سوم، به آثار و تأليفات و حيات فكرى زيديه پرداخته شده است. نویسنده پيش از ورود به بحث، لازم ديده است كه فقها و علماى زيديه را ذكر كند؛ لذا شرح حال قاسم رسى (ت 246ق)، يحيى بن حسین (ت 298ق) و صاحب بن عباد (ت 385ق) را ذكر نموده است. مبادى عقيدتى زيديه عبارت است از توحيد، عدل، وعد و وعيد، منزلة بين المنزلتين، امر به معروف و نهى از منكر. اين مبادى، در همين باب، مورد بحث قرار گرفته است. زيديه اعتبار قرآن و سنت متواتر را از جهت قوت استدلال به آن دو در يك حد دانسته و عقل و اجماع را نيز حجت مى‌دانند. ارتباط زيديه با معتزله و اماميه در بخش ديگرى از مطالب اين باب آمده است. آخرين مطلب اين باب به حيات ادبى زيديه اختصاص دارد كه در دو بخش نثر و نظم تبيين شده است. در بخش نثر، ابتدا خطبه و مواعظ بزرگان زيديه و سپس نامه‌هاى سياسى و ادبى شخصيت‌هایى چون محمد نفس زكيه و صاحب بن عباد ارائه شده است. از جمله بخش‌هاى جالب توجه كتاب، انتساب كميت به فرقه زيديه و استفاده اعتقادات زيديه از «هاشميات» كميت است و حال‌آنكه كميت از بزرگ‌ترين شعراى شيعى است كه در فضائل اهل‌بيت(ع) شعر سروده و به مبارزه با حكام جور زمان پرداخته است. وى در بخشى از هاشمياتش از فدك و ميراث غصب‌شده حضرت زهرا(س) توسط ابوبكر و عمر و بازخواستى كه از آن دو در اين مورد در روز جزا خواهد شد، سخن گفته است. منابع مورد استناد نویسنده و به تبع آنها خود وى بر وجوه بلاغى شعر كميت چشم بسته و به سهو يا به عمد آنچه را كه امويين از آن دريافته و به وحشت افتاده‌اند را منكر شده‌اند. در بخش الحاقى كتاب، متن كامل خطبه زيد بن على بن حسین به هنگام خروج بر امويان، خطبه ابوعباس عبدالله در مسجد كوفه، خطبه ناصر اطروش در امل و چند نامه محمد نفس زكيه و يا جوابيه آن آمده است.

کتاب «جنبش زیدیه در ایران» اثری پژوهشی است از عبدالرفیع حقیقت شامل فعالیت‌های فکری، اجتماعی و سیاسی علویان زیدی در ایران. علویان زیدی مذهب (زیدیه شاخه‌ای از تشیع است) که در قرن سه و چهار هجری در طبرستان حکومتی تشکیل دادند، به نوعی بنیانگذاران تفکر شیعی در ایران زمین هستند. مقارن با حکومت این دودمان، تفکرات شیعی زیدی در شمال ایران گسترش یافته و پس از فتح تمام ایران توسط آل‌بویه، تفکر شیعی در تمام ایران منتشر می‌شود. در این کتاب, اقدامات و فعالیت‌های سری و زیرزمینی علویان و ایرانیان بر ضد عمال عباسی به ویژه در نقاط کوهستانی شمال و شمال شرق ایران در قرن‌های نخستین اسلامی بازگو شده است. مولف در کتاب نشان می‌دهد که چگونه 'بر اثر پی‌گیری و پشت‌کار علویان زیدی با همفکری و همکاری ایرانیان معتقد به تشیع علوی نخستین دولت مستقل علویان در جهان اسلام و ایران در آغاز نیمه دوم قرن سوم هجری (250) در شمال ایران تشکیل گردید و تا قرن چهارم (316 هجری) بر نواحی طبرستان و گرگان و گیلان و کومش (سمنان, دامغان, بسطام) تا نیشابور تسلط داشت'.

«دليل المرشدين إلى الحق اليقين» تأليف آيت‌ الله شيخ جعفر سبحانى است. اين كتاب، به‌ منظور تبيين عقايد شيعه و پاسخ به شبهات مخالفان و به انگيزه روشن ساختن حق و كنار زدن نقاب از چهره حقيقت و به هدف ايجاد وحدت ميان شيعه و فرقه‌ هاى ديگر اسلامى، نوشته شده است.

مجلد سوم موسوعه حدیث ثقلین به بررسی حدیث ثقلین نزد زیدیه از قرن دوم تا قرن دهم می پردازد و وضعیت حدیث را در هر دوره بیان می کند.

کتاب «مرز ها» نوشته آیت الله العظمی محمدعلی گرامی، درباره مفاهیم اسلام و کفر، تشیع و تسنن، تصوف و افساد فی الارض و ... و موضوعاتی چون بررسی و شناخت اسلام، دین شناسی تطبیقی و ادیان و مسائل متفرقه می باشد.

کتاب نقد کتاب اصول مذهب الشیعة، جزء دوم توسط سید محمد حسینی قزوینی به رشته تحریر در آمده است. وهابیون نسبت به بقیه مسلمانان مخصوصا شیعه شبهات زیادی را در دین وارد کرده اند که نه جنبه عقلی دارد و نه جنبه روایی و حدیثی صحیح دارد یکی و مهمترین شبهات وهابیون در زمینه اثبات أدله امامت می باشد. نویسنده درصدد بیان شبهات امامت در بین وهابیت و پاسخ به این شبهات از طریق آیات و روایات می باشد. این کتاب شامل فصل سوم: که شامل شبهات حدیث منزلت دلالت بر امامت امام علی ندارد, حدیث غدیر دلالت بر امامت امام علی ندارد, کتاب نهج البلاغه نفی نص بر امامت می کند, چون در کتاب خدا اسم ائمه شیعه نیامده همین دلالت بر بطلان امامت می کند, اگر صحیح باشد که نص بر خلافت را صحابه انکار کرده اند لذا باید صحیح باشد فضائل بسیار بر امام علی را کتمان کنند, اگر امام علی منصوص بوده از جانب نبوی پس نباید با ابابکر و عمر و عثمان بیعت کند, شبهات مهدویت و ... می باشد. وهابیت با ایجاد هر گونه شبهه و سوال در دین و اعتقادات مسلمانان مخصوصا شیعه سعی بر آن دارد تا اعتقادات آنان خصوصا" جوانان را متزلزل سازند و دست از مکتب اهل بیت بردارند لذا شناخت و محکم کردن اعتقاد هر کسی که پیرو مکتب اهل بیت می باشد واجب است تا دچار انحراف بر اثر شبهات وهابیت نشویم./////

نقد کتاب اصول مذهب الشیعه توسط حسینی قزوینی به رشته تحریر در آمده و سید مجتبی عصیری آن را به فارسی ترجمه کرده است. ناصر بن عبدالله بن علی القفاری از اساتید دانشگاه محمد بن سعود ریاض، کتاب «اصول مذهب الشیعه الامامیه الاثنی العشریه» را در رد مذهب حقّه تشیع نوشته است. این کتاب به عنوان رساله دکترایش بوده و در متن آن، شبهات زیادی را به شیعه وارد کرده است. آیت‌الله سیدمحمد حسینی قزوینی، این کتاب را به زبان عربی نقد کرده است که حاصل آن کتاب ارزشمند «نقد کتاب اصول مذهب الشیعه» شد و محکم‌ترین پاسخ‌ها به شبهات القفاری در آن داده‌‌ شده است. این کتاب شامل مقدمه و موضوعاتی به شرح ذیل می باشد: نگاهی به محتوای کتاب اصول مذهب الشیعه الامامیه الاثنی العشریه، شبهاتی حول عقیده شیعه به سنت رسول الله، حدیث سفینه، روش قفاری در بریدن و گزینش بخشی از احادیث، ابن کثیر و سیوطی حضرت مهدی را از دوازده خلیفه می داند، دستور به سوزاندن احادیث، استدلال به روایات نواصب، تکامل روح و راههای دریافت علوم الهی، معنای لغوی امامت./////

این کتاب یک کتاب نقد می باشد بر کتاب تطور الفکر السیاسی الشیعی و در این کتاب نقد فصل اول آن کتاب می باشد که درباره نظریه رهبری شورایی و جریانات و اتفاقات بعد از مرگ خلیفه اول را ذکر می کند که منجر به انتخاب عمر از طریق شورای شش نفره شد.

این کتاب به بیان اصول تشیّع و اسلام با ادلّه عقلیّه و نقلیّه و آراء فلاسفه اسلامی می‌پردازد. مؤلّف از قلم زیبا و قدرت تحلیل خود بهره برده و کتاب حاضر را در تحلیل جامع اصول تشیّع نگاشته است. وی در این کتاب جواب شبهات ملاحده و مادّی گران و غیره را داده و به بیان ادلّه احکام نزد شیعه می‌پردازد. مؤلّف از خلافت بعد از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) و تاریخ تشیع که آغاز و پیدایش آن را از دوره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌داند، شروع و به نقد و بررسی اصول تشیّع در مورد خداوند و صفات الهی پرداخته و بحث جامعی در خلافت و شروط امامت را بیان می‌کند. مؤلّف در بخش دیگری از کتاب به بحث معاد و مباحث مربوط به آن پرداخته و در نهایت به بحث ائمه اثنی عشر (علیهم‌السلام) می‌پردازد. کتاب حاضر به ادلّه چهار گانه شیعه پرداخته و در آخر کتاب فرقه‌های شیعه را ذکر می‌کند. موضوعات مطرح شده در این کتاب به همراه روایت مناسب با آن موضوع آورده شده است.

خداوند در آيه استخلاف (نور: 55) به مومنان شايسته كردار، چهار وعده داده است: صاحب حكومت جهاني مي‏شوند؛ دين پسنديده خود را براي آنان استوار مي سازد؛ نگراني‏هايشان را تبديل به آرامش؛ و توحيد خالص را برايشان امكان پذير مي كند. برخي مفسران مقصود آيه را يا افرادي هم چون آدم، داود، سليمان و بني اسرائيل يا گروهي از اقوام مومن و صالح كه بر زمين حكومت كرده اند، مي دانند. برخي از مفسران نيز وعده الهي در مورد خلافت را مخصوص صحابه پيامبر"ص"، برخي اشاره به همه مسلمانان مومن و شايسته كردار و برخي اشاره به حكومت جهاني امام‏مهدي"عج" دانسته اند كه مصداق كامل آن در زمان حضرت تحقق يافته و هدف نهايي آن، توحيد خالص، نيل به آرامش و استقرار آئين حق در جامعه و تكامل و رشد عالم است. مصداق اتم آيه در احاديث اهل بيت: با در نظر گرفتن قرائن، مهدي آل محمد"عج" است. زيديان هم به رغم آن كه در مسئله توحيد، تشبيه و... قائل به تاويل اند، در تطبيق آيه توضيح وافي نداده و آن را منحصر در مورد نزول و صدر اسلام دانسته اند.