مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

بحث امامت از زنده ترین و ارزنده ترین بحثهای کلامی، فقهی و اجتماعی است , که پس از رحلت پیامبر عظیم الشان اسلام راجع به برخی مسائل مهم اسلام نظیر:ضروت وجوب امام درجامعه اسلامی، انتخابی یا انتصابی بودن امام، اوصاف و ویژگی های امام، و...،اختلاف نظرها و دیدگاه های مختلفی درمیان مسلمانان به وجود آمد که پاسخ به این مسائل باعث بوجود آمدن مذاهب وفرق مختلفی گردید. لذا بناست دراین تحقیق به حول و قوه الهی جهت روشن شدن برخی از سوالات و ابهامات در بحث شرایط و اوصاف امامت، برخی از دیدگاه ها و نظرات ، سه شخصیت مهم کلامی : قاضی عضدالدین ایجی و امام فخررازی از متکلمان معروف اشاعره وشیخ طوسی از علمای گرانقدر شیعه مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش به طور کلی در 6فصل گرد آوری شده است کهفصل اول شامل طرح مساله، فصل دوم به بررسی امامت در آیات قرآن ، روایات و تفاسیر مختلف از منظر متکلمان شیعه و سنی پرداخته است. فصل سوم ، شرایط اوصاف امامت را از نظر فخر رازی بیان می کند، در فصل چهارم شرایط و اوصاف امامت از نظر قاضی عضدالدین ایجی و در فصل پنجم نظرات شیخ طوسی در باب شرایط و اوصاف امامت بیان گردیده است. در فصل ششم به مقایسه آراء سه متکلم و وجوه تشابه و تفاوت در باب شرایط و اوصاف امامت پرداخته شده است .نوع و روش تحقیق بررسی فرضیه ها و پاسخ گویی به سوالات توصیفی و تحلیل محتوا می باشد. حاصل این بررسی این است که ،در بحث وجوب امامت هرسه متکلم نصب امام را واجب می دانند ولی متکلمان اشعری من جمله فخر رازی و عضدالدین ایجی نصب امام را بر مردم واجب می دانند به صورت سمعا و نقلی ولی شیخ طوسی و سایر متکلمان شیعه با استناد به دلایل عقلی متعدد نصب امام را از باب قاعده لطف بر خدا واجب می دانند.فخر رازی و ایجی تعیین امام را به انتخاب مردم صحیح می دانند اما شیخ و سایر علمای شیعه تعیین امام را از طریق نص ممکن می دانند.در خصوص شرایط و اوصاف امام، فخر و ایجی عصمت امام را نمی پذیرند و تقدیم مفضول بر فاضل را اولی می دانند زمانیکه تقدیم فاضل سبب شرو فتنه ای شود.شیخ طوسی از این نظر قائل به عصمت امام ازهر گونه خطا و اشتباه و معتقد به انتخابی بودن امام از طریق نص، افضلیت، که علاوه بر متکلمان شیعه، مورد قبول جمعى از متکلمهاى اهل سنت نیز بوده است.قریشى بودن ،که مورد قبول متکلمهاى شیعه و اهل سنت است.

گفتمان آیات قرآن کریم با چینش دقیق دال ها، تألیف بی نظیر عبارت ها و درنتیجه، عمق مدلول ها سبب شده مفسران گوناگون بنا به توان علمی و رویکرد عقیدتی خود، تفسیرهای گوناگونی از آیات ارائه دهند که البته فقط خوانش درستی (تفسیری) پذیرفتنی است که مطابق با روح هدایتگر قرآن صورت گیرد. این نوشتار در نظر دارد با روش توصیفی– تحلیلی، به تحلیل گفتمان آیات نخست (16-32) سورۀ مریم بپردازد که به شخصیت حضرت مریم (س) در تعامل با عرف و عفاف توجه دارد. این مقاله صورت های زبانی و سطوح گوناگون معانی، بافت موقعیتی و سیاق آیات را بررسی می کند و ضمن تأکید بر پیوند تنگاتنگ آیات از لحاظ ساختار متنی می کوشد با بهره از الگوهای تحلیل گفتمان، با استناد به خود آیات و گفتمان مطرح در آنها، به بازکاوی مفاهیم قرآنی بپردازد. این بررسی روشن می سازد سازواره های زبانی این دسته از آیات در عین انسجام ساختاری وموضوعی، براساس فراکارکرد اندیشگانی و بینافردی پایه ریزی شده اند.گفتمان مریم (س) جهت تحقق کنش ایمانی وی در تعامل با عرف و تأکید بر اهمیت حفظ عفاف شکل گرفته است. در گفتمان این بانوی نمونه، عفت و تعامل با عرف محور انسجام بخش عام و سازندۀ صورت های زبانی و جهت دهندۀ کنش های گفتاری آیات محسوب می شوند.

«بغض»، از مهم‌ترین عواطف دینی است که در این مقاله از دو زاویه بررسی می‌شود. از زاویه نخست ماهیت این مفهوم و تفاوت آن با مفهوم کینه بررسی می‌شود و از زاویه دوم، هنجارهای اخلاقی حاکم بر این عاطفه در روابط دیندارانه تبیین خواهند شد. نتیجه این بررسی حاکی از آن است که اولاً: مفهوم بغض با مفهوم کینه بسیار متفاوت است؛ کینه ماهیتی غیراخلاقی دارد؛ اما بغض دینی، عاطفه‌ای اخلاقی است که هنگام نقض ارزش‌های دینی ـ اخلاقی نمودار می‌شود؛ ثانیاً: در صحنه عمل، افراد با ادعای بغض دینی،‌ اغراض شخصی و کینه خود را آشکار می‌سازند. اصول مختلفی همچون پرهیز از خوش‌بینی به خود به هنگام بغض‌ورزی، خیرخواهی مبغوض، پرهیز از پیش‌داوری از جمله هنجارهای حاکم بر این عاطفه برای عدم خروج بغض از حالت اخلاقی آن است. این تحقیق به هدف برداشتن گامی برای کاربست صحیح بغض در روابط دین‌دارانه جمعی صورت گرفته است. دست‌مایه تحقیق حاضر، آموزه‌های قرآنی ـ روایی درباره بغض و کینه و برخی مطالعات اخلاقی و روان‌شناختی مرتبط با این موضوع می‌باشد. بر این اساس، تحقیق حاضر به روش اسنادی مبتنی است و به تناسب مقام، شکلی توصیفی یا تحلیلی پیدا می‌کند.

عفت از جمله فضائل است که از جنود عقل بوده و مانع از غلبه خواسته های نفسانی و ظهور فعلی نفس اماره به عقل و دینداری انسان می شود. معنای لغوی عفت: حیا، چشم پوشی، تقوی، پرهیزکاری است. هر قدر این احساس شرم از زشتیها در انسان بیشتر باشد عفت او نیز بیشتر خواهد بود. حضرت علی ( ع) می فرماید: «با عفت ترین شما با حیاترین شماست.» حیا عامل بازدارنده ای است که همچون لباس، تمام زشتیها را می پوشاند و موجب پایبند شدن انسان به قوانین و دستورات دین می شود. حیا بر دو گونه است: حیایی که انسان را از کارهای زشت باز می دارد حیای خوبی است و نشانه عقل و ایمان است. حیایی که انسان را از کارهای نیک باز می دارد ناپسند و منفی است و اسلام آن را در انسان نشانه نادانی و ناتوانی می داند. تنها سرمایه زن عفت و پاکدامنی است زن اگر بالاترین مقامات و عالی ترین معلومات را دارا باشد و نتواند عفت خود را نگهداری کند و پاکدامنی نداشته باشد ارزش واقعی ندارد حتی خود زن ها برای چنین زنی احترام قائل نیستند. مرد نجیب و زن عفیف کسانی هستند که جز همسر خود دیگری را دوست نداشته باشند زن باید شوهرش را بهترین فرد و زیباترین و محترم ترین کس بداند و مرد باید زنش را نمونه جمال و زیبایی و رآراستگی و پیراستگی بشمارد. رابطه ای است بین لباس و عفاف و در این جنبه می توان گفت لباس اسلحه دفاعی زن در حفظ عفاف است و قدرت ایمان و جنبه شرافت طلبی او را نشان می دهد. بنابراین تنها راه حفظ شخصیت و حرمت زن روی آوردن به حجاب است. اگر او به حجاب رو ی آورد پایگاه خانوادگی اش قوی می شود، مردها ناچار می وشند به زندگی خانوادگی خود ارج نهند و به همسران خود واقعا توجه کنند. همواره باید هرچه سلامت اخلاقی جامعه لطمه می زند ریشه کن شود و هرچه سلامت اخلاقی جامعه را تضمین می کند تقویت گردد. امروزه در جوامعی که حجاب نیست اخلاق جامعه به شدت آسیب دیده و برای ترمیم و اصلاح جامعه چاره ای جز ارزش بنیادین حجاب وجود ندارد. برهنگی ارزش را از بین می برد و او را تا حد یک کالا و یک جنس پست می کند، زنیکه تن و اندام خود را در معرض و دید همگان می گذارد و آنچه را که به جنسیت او مربو ط می شود به کوچه و بازار می کشد، در حقیقت می خواهد با تکیه بر زنانگی خود در جامعه جایی باز کند نه با تکیه بر انسانیت خویش. در واقع او بدین ترتیب اعلام می کند که آنچه برای او اصل است « زن بودنم اوست نه انسان بودن و نه اندیشه و لیاقت و کارایی او. هر قدر زن از شخصیت معنوی و زیبایی های درونی برخوردار باشد به همان میزان خود را از به نمایش گذاشتن زیبایی های ظاهری و جسمانی و خودنمایی وتن آرایی بی نیاز می بیند. زن نجیب و با عفت نباید طوری رفتار کند یا قدم بردارد که شهوت مرد شهوت پرست را براگیزاند. راه رفتن زن باید راه رفتن آرام و نجیبانه باشد، سخن گفتن زن باید بسیار ساده باشد و هیچ گونه کرشمه ای در آن به کار نرود. بسیاری از مردان به چنین زنی رحمت می کنند و نجابت و عفت او را می ستایند. زیرا هر مردی نظرباز و شهوتران نیست یا اگر هم چنین باشد در برابر این گونه عفت و نجابت و پاکدامنی سر تسلیم فرود می آورد و با نظر اعجاب و تحسین به چنین زنی می نگرد.

در این تحقیق سعی شده تا عفت به عنوان یک فضیلت اخلاقی و آثار آن در اجتماع بررسی شود بنابراین با استفاده از متون اخلاقی به تبیین آن ها پرداخته شده است.عفت حالتی برای نفس انسان به وجود می آورد که او را از شهوت حفظ می کند و عفیف کسی است که این حالت را بر اثر تمرین و ممارست و تلاش به دست می آورد. بدین معنا، اگر این فضیلت در نفس ما به وجود آید می توانیم بر شهوت خود غلبه کنیم و انسان عفیفی شویم. در علم اخلاق عفت مقابل قوه شهویه است.از دیدگاه اسلامعفت در نظام تربیتی انساناز جایگاه والایی برخوردار است زیرا عفت نیرویی مهار کنندهو نظم دهنده است که رفتار های روانی و فیزیکی انسان را بر اساس شرع و عرف تنظیم می کند.عفت مبتنی بر کرامت انسانی است که بر اساس آن ، وقتی فرد خود را در حضور شخصی کریمبیابد از ارتکا به زشتی ها خودداری کرده و رفتار خود را تنظیم می کند .اکثر جوامع کنونی با مشکلات و معضلات متعدد اجتماعی دست بر گریبانند که حیات جوامع بشری را با تهدید مواجه ساخته است.گروهی از خانواده ها و جوانان به علت عدم آگاهی از عفت و پاکدامنی به خود و جامع زیان هایی را می رسانند.تحقیقی پیرامون عفت و عرضه آن به خانواده ها و جوانان از موارد ضروری است تا با مطالعه آن بتوان عفت را در جامعه پیاده کرد و از بلای خانمان سوز بی عفتی در امان بود.در نتیجه حریمی که اسلام در روابط بین زن و مرد قرار داده، برای جلوگیری از اختلاط جنبه های عاطفی با تمایلات غریزی است؛ اصل پوشیدگی و سادگی حاصل از آن، مراعات متانت و وقار در رفتار، گفتار و حرکات، جلوگیری از اختلاط زن و مرد و مراعات اصل اساسی حیا که شامل لباس پوشیدن، سخن گفتن، نگاه کردن... می باشد و سرانجام پرورش روح تقوی بر اساس ایمان و تربیت الهی، همه و همه عواملی هستند که از آلوده شدن روابط زن و مرد جلوگیری می کنند.

عفاف به عنوان یک فرهنگ، روش و منش مسلمانان را تبیین می کند و به آنها چگونه بودن و چگونه زیستن را آموزش می دهد. هر جامعه دارای فرهنگ معین و با اهدافی از پیش تعریف شده می باشد، فرهنگی که قرآن به جوامع اسلامی عرضه می کند، فرهنگ عفاف است که هدف آن امنیت جنسی زن و مرد و رسیدن به کمال مطلوب می باشد، بخش عظیمی از این فرهنگ باشکوه را حجاب تشکیل می دهد. به عبارت دیگر این دو، جدایی ناپذیرند و بدون یکدیگر معنای حقیقی و اصیل خود را از دست می دهند، حجاب بدون عفاف خود نوعی برهنگی فرهنگی در جهت گسترش فساد می باشد. در این نوشتار، نگارنده به تعریف مفاهیم مربوط به حجاب و عفاف، پرداخته و در پایان رابطه منطقی این دو را از منظر قرآن به بحث گرفته است.

این نوشتار در پی طرح و اثبات این مسئله است که حجب و حیا نقش اصلی در حفظ و صیانت از فضای عفت عمومی دارد و باید به موازات سرمایه گذاری در ترویج حجاب به زمینه سازی برای تقویت حیا و آزرم پرداخت. نویسنده نخست از فطری بودن پدیده حیا یاد می کند. آنگاه از نخستین اقداماتی که باعث در خطر قرار گرفتن این پدیده می شود سخن می گوید و بر این باوراست که این اقدام نخست از سوی زن صورت می گیرد و سپس توسط مرد تقویت می شود. در ادامه به عوامل انگیزش پرداخته و در پایان از راهکارهای جلوگیری از لغزشها و خنثی سازی تأثیر عوامل یاد شده سخن گفته است.

لباس پوشیدن شانى از شؤون انسانى است، که عمرى به قدمت‏ خود انسان دارد. تا جایى ‏که مطالعات مردم شناسانه قد مى‏ دهد، تلبس، دست کم سه نیاز متفاوت، حفاظت در مقابل سرما، گرما و برخى دیگر از عوارض طبیعى "نیاز طبیعى"، حفظ عفت "نیازاجتماعى" و بالاخره آراستگى و زیبایى "نیازروانى" را در عرض‏ هم تامین مى‏ کرده است. نوع پوشش در هر جامعه، علاوه برخصوصیات جغرافیایى و طبیعى، موفقیت جنسى، سنى، شغلى‏ و دیگر عوامل اقتصادى و اجتماعى تابعى از فرهنگ و جهان‏ بینى حاکم بر آن جامعه است. تن‏ پوش یک جامعه بیش از آنکه تبلور سلیقه ورزیها و تنوع طلب‏ هاى بى‏ حد و حصر انسانى ‏باشد، آئینه تمام‏ نماى جهان‏ بینى و ارزش‏هاى حاکم بر فرهنگ‏ یک جامعه است. البته نمى‏ توان منکر شد که عوامل شناخته و ناشناخته دیگرى نیز همواره وجود دارد که افراد را به نقض ‏ارزش‏ها و عدم تمکین الگوهاى فرهنگى حاکم سوق مى ‏دهد. اسلام به‏ عنوان یک مکتب جامع، ارزش‏هایى را متناسب با بینش‏هاى خود بر رفتارها و آداب فردى و اجتماعى دینداران، از جمله پوشش آنها حاکم کرده و با توجه به ضرورتهاى طبیعى، اجتماعى و روانى معیارهایى را در کم و کیف لباس مدنظر قرار داده است که برخى واجب و برخى مستحب مى‏ باشند. طبیعى ‏است عینیت‏ یابى این‏ الگوها نیز همچون سایرین رهین علم و آگاهى به مطالبات دین و میزان دغدغه خاطر در اجراى فرامین ‏الهى است. در این مقاله سعى ما برآن است تا در حد بضاعت‏ مزجاة خود، دیدگاه اسلام را با استناد به آیات و روایاتى چند مطرح سازیم.