مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع و هدف پایان‌نامه ‌پیش‌رو، تحقیق ‌گسترده ‌و همه ‌جانبه ‌پیرامون ‌مفهوم وعده در قرآن کریم‌ می‌باشد. تحقیقات قرآنی ‌نشان ‌می‌دهد قرآن‌ مستقیم‌ وغیرمستقیم‌ به این‌ موضوع ‌پرداخته‌است. ناگفته‌ پیداست‌ هر امری‌ که ‌ازجانب خداوند حکیم صادر می گردد، بر اساس مصلحت بشروحکمت بالغه الهی است و اساسا صدور امور بیهوده و بی‌هدف از سوی باریتعالی محال علی الاطلاق بوده و منتفی است. بایستی توجه نمود که سرشت آدمی اینگونه است که ‌تا میل به انجام کاری نداشته باشد آن را انجام نمی‌دهد، خداوند لذت های پیش روی بشر را بدین منظور وعده می دهد که انگیزه ای برای انسان ایجاد کند. درختان انبوه که رودها از زیر آن جاری است و خوراکی های لذیذ را برای عده ای وعده ‌می‌دهد، زیرا درک درجات بالای انسانی در آغاز راه برای انسان سخت است، برای ایجاد انگیزه و حرکت دادن انسان همین وعده های ملموس کفایت می کند. درسطح بالاتری هم‌، خشنودى پروردگار بعنوان وعده عالی تلقی می گردد بدین معنا که وعده های قرآن بر اساس مخاطب‌ متغیراست، کما اینکه قرآن اشاره به این مطلب دارد که: (کسانی که انفاق می کنند و کارهای خیر انجام می دهند تنها خشنودی و رضایت پروردگار‌ر‌امی‌خواهند). خدا بیش ازآنچه که‌وعده داده است خواهد ‌بخشید ولی انسان قادر به درک آن نعمت ها نیست. از زاویه ای دیگربرخی از وعده ها در دوره حیات با سعادت نبی گرامی اسلام( ص) رخ داده است و بخشی‌دیگر از وعده ها اختصاص به جهان دیگر دارد که دسته ای از وعده ها خطاب به سائر انبیاء عظام الهی است و دسته ای از آنها مخصوص به‌ پیامبر اعظم ‌و مسلمانان می‌باشد که البته هر بار حامل پیامی نو و امید بخش و نوید دهنده برگ زرینی از تاریخ نورانی اسلام را برای مسلمانان رقم بوده است. درخصوص وعد گفته شده ‌وعده به معنی عهداست، و در اصطلاح تعهد نمودن به انجام کاری است، خواه خیر باشد یا شر. علما و مفسران تفاوتهایی بین وعده و وعید و وعده با عهد قایل شده اند. وعده در قرآن بصورت مکرر آمده‌ و این مسئله در سراسر کتاب نورانی الهی به شکل اعطاءنعمت، شفاعت، نصرت و غلبه بر دشمنان و نظایر آن به چشم می خورد و آیات دال بر حق و حتمی بودن وعده های خدا نسبت به نبی گرامی اسلام (ص) و جمیع مسلمانان، جزء مفاهیم پرشمار قرآن به حساب می آید.

پس از بیان معنای لغوی و اصطلاحی تناقض و بیاناسباب اختلافوشرایط آن، آگاه شدیم که خاورشناسانی که قرآن را به تناقض گویی متهم کرده اند،معنای تناقض را درست درک نکرده و آنان به کتاب خدا هم چون کتاب بشری نگریسته، و به آن دید غیر وحیانی داشته اند، در حالی که علمای اسلام به عدم تناقض در قرآن اجماع دارند و حتی برخی از آن ها یکی از وجوه اعجاز قرآن را عدم تناقض در آن می دانند. برخی از ادعاهای خاورشناسان مبنی بر تناقض و تعارض در آیات قرآن درزمینه‌ی اعتقادات، احکام و خلقت می باشد و با بررسی نمونه های آن ها، روشن است که آن ها به دلایل متعددی دچار این توهم شده اند از جمله این دلایل: سطح کم اطلاعات، آگاه نبودن بهقواعد و اسالیب زبان عربی، رجوع به منابع اهل سنت، سوء فهم، آگاه نبودن از شرایط تناقض، تفسیر نادرست آیات، مراجعه به آیات متشابه، ناسخ و منسوخ ، مطلق ومقید و عام و خاص، بدون آگاهی از آن ها و کینه و حقدشان نسبت به اسلام می باشد. با بررسی این نظراتبا تکیه به منابع اصیل اسلامی این نتیجه حاصل می شود که آیات قرآن نه تنها با هم متناقض نیستند بلکه موید و مصدق یکدیگر نیز می باشند.

این پژوهش درصدد تبیین جایگاه معنایی واژه حکمت است و نگاه معناشناختی به این واژه، یک راه دست‌یابی به دقایق معنایی و پی بردن به مقصود خداوند متعال است. تعیین جایگاه معنایی دقیق حکمت با این روش، در گرو بررسی معانی قریب‌المعنی (مانند واژه‌های تفکر، حلم، حجر، لب، فطرت، فقه...)، واژه‌هایی که با واژه حکمت تقابل معنایی دارند (مانند واژه-های جهل، خطا، هوی، خشم، تعصب و..) و نیز سایر واژه‌های هم‌حوزه هم‌چون واژه هم‌نیشن (مانند واژه‌های کتاب، ملک، فصل الخطاب، آیات الله، موعظه‌الحسنه و ...) و یا واژه جانشین (مانند بصیرت، علم، عقل، فهم، معرفت، حکم) است. حکمت یک مفهوم قرآنی است که در روایات اسلامی نیز فراوان به کار رفته، با نگاهی به کتب تفسیری و نیز به کتاب‌هایی در موضوع، وجوه و نظایر و کتب لغت دانسته می‌شود که حکمت در معنایی مختلفی به کار رفته است. هم‌چنین حکمت در حوزه‌های دیگر جنبه اصطلاحی پیدا می‌کند و در آن حوزه‌ها براساس موقعیت خود مورد توجه و استفاده قرار گرفته است. در این پژوهش ابتدا معنای حکمت در لغت، قرآن و تفاسیر، حدیث و اصطلاح حکماء و عرفاء بررسی می‌کنیم. اهل لغت حکمت را چیزی می‌داند که از جهل جلوگیری می‌کند و مفسران نیز معانی هم‌چون قرآن، نبوت، سنت، رسیدن به واقع، معرفت خدا و ترس از خداوند ذکر کرده‌اند. در روایات نیز حکمت به قرآن، اطاعت از خداوند، شناخت امام و دوری از گناهان تفسیر شده است. البته حکما شناخت حق، استکمال نفس، تبحر بسیار در صناعت، تعقل برترین موجودات از طریق برترین علم و علم به احوال موجودات را حکمت می‌دانند و عرفاء معرفت، قوه‌ای نفسانی، مواعظ بصیرت‌آمیز را حکمت معرفی می‌کنند و علماء علم اخلاق، حد اعتدال قوه فکریه را حکمت می‌دانند. با بررسی این دیدگاه‌ها به این نکته پی می‌بریم که حکمت همان علم و دانشی است که فایده و منفعت آن زیاد است.

نا هماهنگی میان مسلمین در جهان اهل سنت و همراهی برخی از آنها با سران صهیونیسم باعث شد تا با تحلیل تاریخ صدر اسلام به کمک قران کریم و روایات تفسیری موجود، روشهای تفرقه انگیزی یهودیان را در صدر اسلام، بررسی و با تطبیق آن بر فعالیت های صهاینه‌ی معاصر و نیز تطبیق ویژگی‌های یهود صدر اسلام بر صهیونیست‌ها، با استفاده از رهنمودهای قران و نظرات اسلام شناسان به بیان راه های مقابله با صهیونیسم، تحت عنوان تفرقه انگیزی یهود در قرآن و انطباق آن بر صهاینه بپردازیم.برای نیل به این هدف، روش تحقیق کتاب خانه‌ای اتخاذ شد و ضمن استفاده از کتب تفسیری شیعه و سنیبه روایات تفسیری و کتب سیره و مغازی مراجعه و با تحلیل تاریخ اسلام، نقش یهود در جنگ های صدر اسلام نمایانده شد و نمونه هایی از تفرقه افکنی های آنان در راستای جلوگیری از رشد و گسترش اسلام تبیین شد. سپس با تبیین فرقه سازی های صهاینه در عصر حاضر و تطبیق ویژگی‌های یهودیان صدر اسلام که قران بیان داشته بر ویژگی‌های صهیونیسم راه‌های مقابله با ایشان ارائه شد.یافته های این تحقیق عبارتند از اینکه اندکی از یهود قبل از اسلام، سعی در جلوگیری از تولد پیامبر داشته لذا به ترور اجداد ایشان پرداخته است و چون در هدف اول خود ناموفق بود به سراغ ترور شخصیتی پیامبر و بعد از آن جلوگیری از گسترش اسلام به وسیله تدارک جنگ ها علیه آن رفته است و بعد از رحلت پیامبر مستقیماً در سازمان حکومتی اسلام نفوذ کرده و ایادی خود را به قدرت رساند. صهیونیست ها نیز با ابزار تفرقه بینداز و حکومت کن به جنگ مسلمین آمده و بعد از موفقیت، ایادی خود را بر کشورهای مهم اسلامی مسلط نموده اند. ویژگی ها و رفتارها و کارهای صهیونیست‌ها بر کارهای یهود صدر اسلام انطباق دارد پس می‌توان با استفاده از رهنمودهای قران و پیامبر به مقابله با نیرنگ های آنها پرداخت.

تحقیق حاضر حاوی تمام مباحث مربوط به احباط و تکفیر از نظر قرآن و روایات می باشد که این مباحث در شش فصل بیان گردیده است. فصل اول: مشتمل بر مقدمات و بیانگر بعضی از مساءل مانند، تبیین موضوع "پیشینه تحقیق" مفهوم شناسی احباط، معنای لغوی تکفیر، گسترده تکفیر و مفهوم حسنات و سیآت می باشد. فصل دوم: بیانگر ادله احباط از نظر قرآن کریم و بیان آیاتی که به روشنی بر احباط دلالت دارد و بیان شبهات و پاسخ به آنها. فصل سوم: راجع به عوامل حبط از دیدگاه قرآن کریم می باشد، اعم از عوامل مستقل و غیرمستقل مانند شرک، نقاق، تکذیب معاد و .... فصل چهارم: عوامل حبط از دیدگاه روایات می باشد، مانند نپذیرفتن ولایت علی (ع) بی صبری هنگام مصیبت، ترک عمدی نماز و.... فصل پنجم: بیان مسأله و عوامل تکفیر از دیدگاه قرآن کریم، مانند ایمان، توبه نصوح،‌تقوی، صدقه پنهانی و .... فصل ششم: بیانگر عوامل تکفیر از دیدگاه روایات می باشد مانند آشکارا سلام گفتن، شفاعت، ولایت و حب اهل البیت (ع) و... لازم به ذکر است، در این تحقیق نظریه ها و اقوال فرق اسلامی راجع به احباط و تکفیر بیان گردیده و بعد از نقد و بررسی آنها قول معتبر پذیرفته شده است.

خاتمیت پیامبر اسلام به معنای آن است که پس از وی پیامبر دیگری نخواهد آمد. این آموزه مورد اتفاق میان مسلمانان جهان است. هر چند مسئله خاتمیت بنابر نصّ صریح قرآن و روایاتی از پیامبر اکرم و معصومین- علیهم السلام - ، بدون هیچ گونه شک و شبهه ای ثابت شده است؛ اما همواره مورد بحث و نظر میان عده‌ای بوده است. در این راستا برخی دنیاطلبان به منظور فرقه‌سازی، دست به تأویل آیات و روایات زده وادله ای بر ردّ خاتمیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بیان کرده اند. از این جهت اهمیت بررسی و فحص این مسأله آشکار می شود که با بیان و بررسی ادله ی متقن قرآنی و رد محکم بر ادعاهای دروغین شبهه اندازان به وضوح مسأله ی خاتمیت افزوده شود. این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و استمداد از اسناد کتابخانه ای به صورت محیطی و محدود به گردآوری و تحلیل و پردازش داده ها پرداخته و با جستاری در آیات مرتبط، به ادله‌ دالّ بر خاتمیت، و تبیین کامل آن از دیدگاه قرآن پرداخته است؛ سپسبا بیان شبهات شبهه‌افکنان بهائی، آنها را پاسخ داده است.نتایج به دست آمده در این پژوهش آن است که آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام دلالت صریح بر خاتمیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله داردواشکالات بهائیت بر خاتمیت چه از حیث قرآنی و چه از جهت برون دینی چیزی جز سفسطه و تفسیر به رأی نیست.

رساله حاضر به منظور بررسی اندیشه ی عدالت صحابه پیامبر گرامی اسلام (ص) در یک مقدمه چهار فصل و نتیجه کلی مباحث تهیه تنظیم گردیده است به این بیان که: در مقدمه به معرفی موضوع و اهمیت آن پرداخته شده است. و فصل حاوی مباحث کلی از قبیل پیشینه ای تاریخی موضوع، اشاره ای به تحقیقات انجام شده در این زمینه اهداف و فرضیه این تحقیق و نیز توضیح کلمات و اصطلاحات کلیدی این مبحث است. و فصل دوم به ریشه یابی این اندیشه اختصاص یافته روی اهداف و انگیزه های طرح این نظریه تکیه ی بیشتر شده است. در فصل سوم دیدگاهها و نظریات عمده در این موارد معرفی شده و فصل چهارم که خود دارای دو بخش است به نقد و بررسی ادله ای این نظریه اختصاص دارد: در بخش اول آیاتی از قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته که شامل آیات ستایشگر و نکوهشگر می شود. و در بخش دوم روایات مربوط به این بحث بررسی شده است. مهمترین اهدافی که برای رسیدن به آنها در این نوشتار سعی گردیده است.1- بیان عدم انطباق اندیشه مذکور با صریح قرآن کریم، روایات صحیحه موجود در منابع معتبر اهل سنت و نیز حقایق تاریخی مورد قبول آنها. 2- تبیین تناقص در مواضع هواداران این نظریه از جهات مختلف. 3-بررسی مفصل انگیزه ها و اهداف طراحان این اندیشه. 4-توجه به این نکته مهم که خوش بینی چشم بسته و بیش از حد به صحابه نه تنها به نفع اسلام و مسلمین نبوده و نیست که پیامدهای بسیار خطرناکی را در پی داشته و دارد.

شخصیتهای برجسته قرآنی در طول حیات تبلیغی خویش بهترین و نافذترین روشهای تربیت ، هدایت و شیوه‌های تبلیغ و دعوت را به جامعه انسانی ارائه کرده‌اند. این چهره‌ها همان اسوه‌ها و نمونه‌های برتر انسانیت‌اند که همه آدمیان را پیروی مطلق ایشان و شیوه‌های تبلیغشان شایسته بل بایسته است . فرستادگان بزرگی چون ابراهیم، نوح، موسی، عیسی و بالاتر از همه محمد، پیامبر خاتم(ص) و نیز پیامبرانی همچون یوسف ، شعیب ، داود، سلیمان، هود، صالح و زکریا، از یک سو و چهره‌های انسانی برجسته‌ای نظیر لقمان، مریم، طالوت ، مومن‌آل فرعون آسیه و ذوالقرنین، از سوی دیگر، در طول زندگانی افتخارآمیز خود به منظور دعوت الی‌الله و سوق دادن انسانها به صفات و رفتارهای نیکو، شیوه‌های متنوعی را به کار گرفته‌اند که هر یک در جای خود تاثیر بسزایی بر شخصیت و رفتار انسانها بر جای نهاد است . به طوری که بیش از یک چهارم آیات قرآن که زندگی درس‌آموز و دعوت انبیاء و اولیاء را شرح می‌دهد، در این بررسی نزدیک به 250 شیوه تبلیغی استخراج و تبیین گردیده است ، از شیوه‌های مستقیم و گفتاری تا شیوه‌های غیرمستقیم و علمی، و از شیوه‌های تبلیغ فردی تا جمعی. در این پژوهش ، پس از بحثهای مقدماتی، روش تبلیغ اسوه‌نمایی و ارائه الگوها به ویژه در عرصه قرآن مورد بررسی قرار گرفته و سپس پیامبران اسوه و شیوه‌های تبلیغی هر یک معرفی شده‌اند. آنگاه به بررسی شیوه‌های تبلیغی دیگر شخصیتهای برتر قرآن پرداخته‌ایم و در پایان، طی پژوهشی تطبیقی شیوه‌های تبلیغی اسوه‌های قرآنی نظیر تاثیر عمیق و پایدار و پایبندی به حقیقت از این رهگذر آشکار گردیده است . از جمله نتایج این تحقیق، اثبات توانائی قرآن در پاسخگویی به نیاز انسان به اسوه در تمام زمینه‌ها، ضرورت پایبندی تبلیغ دینی به حقانیت و قداست انگیزه، عمل و روشها و تاکید قرآن بر اتخاذ شیوه‌های غیرمستقیم و عملی در کنار شیوه‌های گفتاری و انشایی می‌باشد.

«صبر و توکّل» از مفاهیم ارزشمند دینی و اخلاقی است، که خداوند متعال در کتاب شریف خود آیات متعددی را به این دو مفهوم اختصاص داده و از مومنان می‌خواهد که با استمداد از آن‌هاباب نجات دنیا و آخرت را به روی خویش بگشایند. صبر و توکّل به عنوان دو مفهوم ارزشمند قرآنی نقش فراوانی در زندگی پیامبران الهی، خصوصاً پیامبر اسلام(ص)و امامان(ع) داشته است. علاوه بر آن مسلمانان و مومنان نیز با تأسی از آیات قرآنی و سنت و سیره پیامبر(ص)و امامان معصوم(ع) در زندگی مادی ومعنوی خود از این مفاهیم بهره برده‌اند. عالمان، دانشمندان، فلاسفه، عرفا و شاعران مسلمان نیز در طول تاریخ زندگی‌شان متأثر از این مفاهیم بوده‌اند، به گونه‌ای که در زندگی شخصی خویش و نیز آثار و تألیفاتشان این تأثیرات کاملاً آشکار است. خواجه حافظ شیرازی نیز که، مانند ستاره‌ای تابناک درآسمان شعر و ادب و عرفان فارسی به زیبای می‌درخشد، با تأسی و الهام از آیات قرآنی به این دو مفهوم ارزشمند در دیوان خویش بها داده و ابیات زیادی را در مورد صبر وتوکّل به رشته نظم کشیده است و پیوند شعر حافظ با تعالیم دینی به قدری قوی و ناگسستنی است که خود حافظ هم گفت: "صبحدم از عرش می آمد خروش عقل گفتقدسیان گوی‌که شعر حافظ از بر می‌کنند

مسئله ولایت امامان(علیهم السلام) در حوزه تشریع احکام شرعی از زمانی که کلینی و صفار در کتاب‌های خود روایاتی در تفویض تشریع از سوی خدا به پیامبر و امامان آوردند، مورد بحث قرار گرفته است. این نوشتار بر آن است که این مسئله را در سه محور بازکاوی کند: محور اول بررسی اثبات یا نفی حق تشریع از امامان است که پس از اثبات آن با استفاده از آیات و روایات در محور دوم تلاش دارد تا محدوده آن را از روایات استخراج کند و در صورت توان مصادیقی معرفی نماید. در مرحله سوم این پژوهش به شبهه مرتبط با این بحث؛ یعنی ناسازگاری ولایت تشریعی امام با مسئله ختم نبوت می‌پردازد.