مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

معرفت با موانع و آفاتی مواجه است که ازجمله آنها گناه است. از آیات و روایات چنین برمی آید که محرومیت از دستیابی به معرفت، زوال و وارونگی آن از آثار سوء و تبعات منفی گناهان است. گناه باعث می شود انسان با یک چرخش معکوس، نیک را بد و بد را نیک و افعال زشت خود را زیبا بپندارد.درباره چگونگی وارونگی معرفت، تبیین های مختلفی قابل ارائه است. براساس معارف اسلامی شیطان از طریق نفوذ در عواطف و احساسات در افکار تصرف می کند و با به کارگیری ابزار ادراکی به تدبیر باطن فرد می پردازد و معارف و حقایق را وارونه جلوه می دهد.انجام مکرر گناه باعث می شود قوه عاقله به اسارت هوای نفس درآید و ابزار دست شیطان شود. در این حالت، قوه واهمه و خیال در جایگاه عقل قرار می گیرند و آدمی دچار مغالطه بینشی می گردد و امر باطل، موهوم و خیالی را حق می انگارد که این همان وارونگی شناخت است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 109 تا 134

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

عصمت پیامبران از گناه در قرآن با محوریت دیدگاه علامه طباطبایی(ره) در المیزان

نویسنده:

محمد حسین فاریاب، حمید امامی فر

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

معصوم , پیامبران , عصمت , عصمت انبیاء (ع ) , گناه , قرآن , اصطلاحنامه علوم قرآنی , درباره علامه طباطبایی

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی

چکیده :

مسئلۀ عصمت پیامبران از گناه از مسائلی است که نقشی به‌سزا در اثبات یا انکار دیگر عقاید دینی دارد؛ از این‌رو، همواره یکی از دغدغه‌های فکری مسلمانان بوده وهست. نظر به اهمیت این مسئله، قرآن کریم نیز به آن پرداخته است. در این میان، برخی متفکران غیر مسلمان، آیات قرآن را دلیلی بر انکار عصمت پیامبران پنداشته‌اند؛ در حالی‌که اغلب دانشمندان مسلمان آیات یادشده را توجیهی قابل قبول کرده‌اند. در این میان، برخی از عالمان مسلمان نیز با ارائۀ آیاتی چند از قرآن، به اثبات عصمت پیامبران از گناه همت گماشته‌اند. ما در این نوشتار به دنبال بررسی مهمترین آیاتی هستیم که به آنها برای اثبات عصمت پیامبران از گناه استناد شده است. در این میان، از میان متفکران مسلمان، علامه طباطبایی با روش تفسیری قرآن به قرآن، به طور مستقل به اثبات عصمت پیامبران از گناه پرداخته است؛ از این‌رو، محوریت این نوشتار، بررسی دیدگاه این متفکر بزرگ است، هرچند در مواردی نیز به دیدگاه دیگر متفکران استناد کرده‌ایم. بر اساس مهم‌ترین یافته‌های این تحقیق، عصمت پیامبران از گناه، تنها بر اساس برخی آیات قرآن کریم، قابل اثبات است و اغلب آیات مورد استناد در این باره، توانایی اثبات چنین آموزه‌ای را ندارند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 53 تا 76

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تفسیر المیزان و قرائات غیرمتداول

نویسنده:

رضا مؤدب، على خوشنویس

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

قم: موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني قدس‌سره,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

قرآن , قرائت قرآن , علامه طباطبائى , مبانى قرآنى امامیه , تفسیر المیزان (کتاب)

کلیدواژه‌های فرعی :

عدم تحریف قرآن , اهل بیت(ع) , تفسیر قرآن , قرائت متداول , شیوه قرائت قرآن در احادیث , قرائت غیرمتداول , وحدت نص و قرائت قرآن , لزوم تواتر برای اثبات قرآن , عدم حجیت قرائات , شهادت سیاق , تکلفات دستوری , اقتضای طبع المعنی , تطابق با حکم مسلم اسلامی , گواهی لغت ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

محمد بن یعقوب کلینی , شیخ طوسی‏: ابوجعفر محمد بن حسن , علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی

چکیده :

علامه طباطبائى در المیزان در مواردى معدود، قرائاتى غیرمتداول را به عنوان قرائت اصیل قرآنى ترجیح داده است. شناخت تفصیلى این موارد مقدمه اى است براى طرح پرسش هایى درباره برخى مبانى قرآنى ایشان؛ پرسش هایى برآمده از احساس تعارض میان اقدام فوق با پذیرش برخى مبانى اجماعى یا مشهور طائفه امامیه درباره قرآن؛ از جمله: 1. وحدت نص و قرائت قرآن؛ 2. لزوم تواتر براى اثبات قرآن؛ 3. مصونیت قرآن از تحریف؛ 4. عدم حجیت قرآئات. این مقاله با اتخاذ روشى توصیفى تحلیلى، به بیست مورد از این دست قرائات در المیزان دست یافت که غالبا با ادله اى همچون «شهادت سیاق، هماهنگى با آیه اى دیگر، تطابق لفظى با سنت، دورى از تکلفات دستورى، حذف یا کثرت حذف، اقتضاى طبع المعنى، تطابق با حکم مسلم اسلامى، و گواهى لغت» مستدل شده اند. از مجموع این قرائات، نُه قرائت منجر به تبدیل معنا، یک قرائت منجر به افزایش معنا، دو قرائت منجر به تبدیل جایگاه معنا و یک قرائت منجر به تغییر در کیفیت معنا شده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 41 تا 54

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

سه نظریه دربارۀ زبان دین و شش مفسر قرآن

نویسنده:

میر سعید موسوی کریمی، حمیده طهرانی حائری

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

قم: پرديس فارابی دانشگاه تهران ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

قرآن , زبان دین (مسائل جدید دین شناسی) , اصطلاحنامه علوم قرآنی , تفسیر قرآن , نظریه تمثیلی , اشتراک‌ لفظی , اشتراک‌ معنوی , زبان دین (فلسفه دین)

کلیدواژه‌های فرعی :

متون دینی , اشاعره (اهل سنت) , معتزله (اهل سنت) , ملائکه , شناخت سلبی خدا , زبان دین (مسائل جدید دین شناسی) , سوره اَنفال , سوره طه , آیات متشابه , فلسفه دین ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی

چکیده :

هدف این مقاله بررسی و ارزیابی دیدگاه تفسیری شش مفسر مشهور، با پیش زمینه های فکری مختلف، امین الاسلام طبرسی، جاراللّه زَمَخْشَری، فخر رازی، ابوالقاسم قشیری، رشیدالدین میبدی و علامه طباطبایی است تا دریابیم از دیدگاه آنان، در تفسیر آیات متشابه قرآن، وزن هر کدام از سه نظریۀ مطرح دربارۀ چیستی زبان دین، یعنی اشتراک معنوی، اشتراک لفظی، و تمثیلی، چیست. برای رسیدن به این هدف، ابتدا، این سه نظریه را بررسی و به اختصار نقد خواهیم کرد. سپس آرای شش مفسر مشهور در تفسیر چند آیه از آیات متشابه کلام الله مجید بررسی خواهد شد. در پایان نشان می دهیم همۀ این مفسران کمترین استقبال را از نظریه اشتراک لفظی کرده اند و اصل را بر اشتراک معنوی واژه ها و عبارت ها گذاشته اند. در مقام بعد و بسیار نزدیک به نظریۀ اشتراک معنوی، نظریۀ تمثیلی قرار گرفته است. به علاوه، تمایل به نظریۀ اشتراک لفظی در بین مفسران دارای دیدگاه صوفیانه - عارفانه بیشتر است. اما عارفی شیعی مثل علامه طباطبایی، به این نظریه تمایلی ندارد. بالأخره، می توان گفت که نظریۀ تمثیلی شاید فصل مشترک دیدگاه های مفسران مختلف با پیش زمینه های فکری گوناگون باشد و این مزیت دیگری برای این نظریه است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 393 تا 428

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

نگاهی به تجربه دینی

نویسنده:

محمد محمدرضایی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

متن

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

گوهر دین , شلایرماخر , قرآن , تجارب عرفانی (تجربه عرفانی) , برهان تجربه دینی (مسائل جدید کلامی) , وحی , تجربة‌ حسی , خدا، اساس‌ دین , تجربة‌ نبوی‌ و رسالی , تجربه‌ دینی , تجربه دینی (فلسفه دین)

چکیده :

این‌ مقال‌ بر آن‌ است‌ تا افق‌ روشنی‌ از تجربة‌ دینی‌ را فراروی‌ ما قرار دهد. ابتدا به‌ تصویری‌ اجمالی‌ از تجربة‌ دینی، سپس‌ به‌ تعریف‌ و انواع‌ و اقسام‌ آن‌ اشاره‌ کرده، و بر آن‌ است‌ که‌ مد‌عیات‌ تجربة‌ دینی‌ را می‌توان‌ در سه‌ محور گنجاند که‌ عبارتند از: 1. آیا تجربة‌ دینی‌ و عرفانی‌ می‌تواند منبع‌ شناخت‌ تلقی‌ شود؟ 2. آیا تجربة‌ دینی‌ و عرفانی‌ می‌تواند خدا را اثبات‌ کند؟ 3. آیا تجربة‌ دینی‌ و عرفانی‌ می‌تواند اساس‌ دین‌ و دینداری‌ تلقی‌ شود؟ این‌ سه‌ محور بررسی‌ شده‌ و این‌ نتایج‌ به‌ دست‌ آمده‌ است: تجربة‌ دینی‌ و عرفانی‌ می‌تواند منبع‌ شناخت‌ تلقی‌ شود؛ البته، حقانیت‌ مد‌عیات‌ این‌ تجربه‌ها، معیارهای‌ خاص‌ خود را می‌طلبد. چنین‌ تجربه‌هایی‌ می‌توانند خدا را برای‌ عارف‌ و شخص‌ تجربه‌گر اثبات‌ کنند؛ البته‌ دیگران‌ ملزم‌ نیستند، چنین‌ اد‌عاهایی‌ را بپذیرند، مگر این‌ که‌ متعلق‌ آن‌ها را برهان‌ عقلی‌ اثبات‌ کند یا به‌ طریقی‌ به‌ خطاناپذیری‌ و عصمت‌ عارف‌ و شخص‌ تجربه‌گر اذعان‌ یابیم. تجربة‌ دینی‌ همچنین‌ نمی‌تواند محور و اساس‌ دین‌ و دینداری‌ واقع‌ شود و اشکالات‌ فراوانی‌ متوجه‌ آن‌ است. در پایان، مقایسه‌ای‌ بین‌ تجربة‌ عرفانی‌ و دینی‌ و وحی‌ به‌ عمل‌ آمده‌ و به‌ برخی‌ شبهات‌ دربارة‌ بسط‌ تجربة‌ نبوی‌ پاسخ‌ داده‌ شده‌ است.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تفسیر عقلی روشمند قرآن

نویسنده:

محمدعلی رضایی اصفهانی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

متن

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

تفسیر , قرآن , اصطلاحنامه علوم قرآنی , تفسیر اجتهادی , عقل , تفسیر عقلی‌ قرآن , تعارض‌ عقل‌ و نقل

چکیده :

در این‌ مقال، مطالب‌ زیر مورد بررسی‌ قرار گرفته‌ است‌ و نتایج‌ ذیل‌ به‌ دست‌ آمده‌ است. 1. در مقدمه‌ بیان‌ شده‌ که‌ تفسیر عقلی‌ از جایگاه‌ ویژه‌ای‌ در روش‌های‌ تفسیری‌ بر خوردار است‌ و مورد نقض‌ و ابرام‌ مذاهب‌ (شیعه، معتزله‌ و اشاعره) قرار گرفته‌ است‌ و معانی‌ متفاوتی‌ از آن‌ ارائه‌ شده‌ است. 2. در مبحث‌ واژگان، مقصود از روش‌ تفسیر و عقل‌ روشن‌ می‌شود که‌ در این‌ جا گاهی‌ عقل‌ فطری‌ یا نیروی‌ فکر مراد است‌ و گاهی‌ عقل‌ اکتسابی‌ یا مدرکات‌ و برهان‌ عقلی‌ که‌ هر دو در تفسیر کاربرد دارد. 3. برخی‌ صاحب‌ نظران‌ تاریخچه‌ تفسیر عقلی‌ را از عصر پیامبر(ص) دانسته‌اند؛ ولی‌ ریشه‌های‌ این‌ روش‌ در روایات‌ اهل‌بیت(ع) یافت‌ می‌شود. و در دوره‌ تابعین‌ توجه‌ بیش‌تری‌ به‌ آن‌ شد و در قرون‌ بعدی‌ اوج‌ گرفت. 4. دیدگاه‌ها درباره‌ تفسیر عقلی‌ بیان‌ شده‌ که‌ برخی‌ استفاده‌ ابزاری‌ از برهان‌ و قراین‌ عقلی‌ را تفسیر عقلی‌ دانستند و برخی‌ استفاده‌ از نیروی‌ فکر در جمع‌بندی‌ آیات‌ و احادیث‌ را تفسیر عقلی‌ دانستند و برخی‌ هر دو را مطرح‌ کردند. و ما در پایان‌ به‌ نتیجه‌ رسیدیم‌ که‌ در حقیقت‌ تفسیر عقلی‌ قسم‌ اول‌ است، ولی‌ طبق‌ اصطلاح‌ مشهور - و به‌ طور تسامحی‌ - قسم‌ دوم‌ نیز از تفسیر عقلی‌ به‌شمار می‌آید

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تحلیل و نقد مقاله «انبیا و نبوت» در دایره المعارف قرآن

نویسنده:

حسن رضایی هفتادُر,حسین علوی مهر

نوع منبع :

مقاله , نقد دیدگاه و آثار(دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات)

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

نبوت , محمد (ص) , انبیا , خاورشناسان , نبوت , وحی , قرآن , قرآن , وحی , یوری روبین , اصطلاحنامه علوم قرآنی , خاور شناسان

چکیده :

هدف: هدف این مقاله معرفی و نقد مدخل «انبیا و نبوت» از دایره المعارف قرآن می پردازد. مقاله یوری روبین مشتمل بر این مباحث است: تفاوت بین رسول و نبی؛ فرشتگان و ماموریت آنان؛ جایگاه، مرتبه و تبار پیامبران؛ کاربرد های وحی و برخی ویژگی های آن؛ معجزات؛ رابطه محمد و کتاب ایشان با دیگر پیامبران؛ گستره رسالت؛ اهداف رسالت؛ برخوردهای امتها؛ قصه های پیامبران الهی؛ گزارشی از پیامبر در منابع حدیثی و تاریخی؛ جانشینان پیامبر اسلام؛ تحقیقات جدید در مورد پیامبرشناسی.روش: روش تحقیق بکار گرفته شده روش تحلیل اسنادی بوده است.یافته ها: این مقاله از تاثیر و نفوذ شیطان در پیامبران الهی و وحی آنان و اقتباس قرآن از کتب عهدین سخن به میان آورده است. این مطالب با مفاد آیات قرآن، اصول و مبانی اسلام و واقعیت تاریخ، ناسازگارند. وی در بررسی موضوع انبیا و نبوت، از منابع شیعی استفاده نکرده است. استفاده نکردن از منابع شیعی، مشکل عمده ای است که نه تنها در پژوهش او، بلکه در تحقیقات بسیاری از خاورشناسان نیز جلب نظر می کند.نتیجه گیری: هر چند در مقاله «انبیا و نبوت»، نکات و برداشتهای مثبتی از آیات قرآن آمده، ولی برخی شبهات و مطالب نقد پذیر نیز بدان راه یافته است؛ از جمله: تاثیر و نفوذ شیطان در وحی، اقتباس قرآن از عهدین و کتب مقدس، تبار محمد و محمد عرب. در نوشتار پیش رو، به این شبهات پاسخ داده شده است.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

نقد و بررسی بخش‌های اوّل و دوّم کتاب «درس‌هایی درباره اسلام» نوشته ایگناس گلدزیهر

نویسنده:

علی چمنی

نوع منبع :

رساله تحصیلی , کتابخانه عمومی , نقد و بررسی کتاب

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

قرآن , مستشرقان , گلدزیهر , دین اسلام (دامنه ادیان پیشرفته) , پیامبر (ص) , درس‌هایی درباره اسلام.

چکیده :

کتاب «درس‌هایی درباره اسلام» با عنوان اصلی «VORLESUNGEN UBER DEN ISLAM» به زبان آلمانی و ترجمه‌ی عربی آن به نام «العقیده و الشریعه فی الإسلام»، نوشته ایگناس گلدزیهر (مستشرق یهودی) می‌باشد و از جمله نوشته‌هایی است که همواره مورد استفاده بسیاری از مستشرقان و مغرضان بلکه برخی از غربگرایان، از جمله: جرجی زیدان، احمد امین، دکتر نثار برای بیان شبهات گوناگون پیرامون حوزه‌های مختلف اعتقادی دین اسلام بوده است. گلدزیهر در بخش اوّل این کتاب با عنوان « محمّد »، به بیان مباحثی پیرامون شخصیّت پیامبر اسلام (ص) در مکّه و مدینه و ارزیابی روش‌ها و برنامه‌های فردی، اجتماعی و سیاسی ایشان در این دو شهر پرداخته و با مقایسه‌ی غیر منطقی بین آنها، مدّعیِ نتایجِ غیر منصفانه ای، از جمله: غیر الهی بودن مصدر قرآن، روحیه جنگ طلبی پیامبر(ص) و گسترش اسلام با زور شمشیر، شده است. نظرات گلدزیهر، با استفاده از ادلّه‌ی معتبرِ تاریخی، عقلی و نقلی و تبیین مسائلی، از جمله: تفاوت شرایط مکّه با مدینه، مسأله‌ی اُمّی بودن پیامبر اسلام (ص)، ابعاد مختلف سیره‌ی پیامبر اکرم (ص)، تفاوت‌های قرآن با عهدین، تضاد ادعاهای گلدزیهر با عقل و مستندات تاریخی، قابل نقد و بررسی است. در بخش دوّم کتاب با عنوان « فقه و آیین اسلام » به جایگاه قرآن در نظام اسلامی و علل تکامل فقه و آیین اسلام می‌پردازد. در این بخش با کم رنگ جلوه دادن نقش قرآن در فقه اسلام، تکامل و گسترش فقه را مربوط به دوران بعد از پیامبر(ص)، به خصوص، دوران خلیفه دوم و کشورگشایی‌های او و برخورد اسلام با تمدّن‌های بزرگ می‌داند. بررسی جایگاه قرآن در تدوین فقه اسلامی، در زمان حیات پیامبر(ص) و بعد از ایشان، در دوران صحابه تا عصر حاضر، میزان اعتبار قرآن در بین تمام فِرَق اسلامی، خلط و اشتباه گلدزیهر در فهم حدیث « اختلاف امتی »، دیدگاه گلدزیهر در این موضوع را با چالشِ غیر قابل حلّی روبرو می‌کند.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسی تأثیر فرهنگ عربی-اسلامی بر اشعار پروین اعتصامی

نویسنده:

زهره باقری

نوع منبع :

رساله تحصیلی , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

قرآن , ادبیات تطبیقی , پروین اعتصامی , تصویرسازی , شَعَرَ , دین اسلام (دامنه ادیان پیشرفته) , نهج‌الفصاحه , هنر و علوم انسانی , اعتصامی، پروین , برهمکنش

چکیده :

به اعتقاد محققان، هیچ دو فرهنگی، مثل فرهنگ عربی و فارسی در یکدیگر تأثیر نگذاشته اند. این تأثیر به صورت تعامل بین دو فرهنگ، ابتدا از فرهنگ ایرانی به عربی سرایت کرد و سپس از فرهنگ عربی به فارسی منتقل شد. اندیشه های ایران باستان در قالب های اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و فلسفی از آن جا که ریشه در وحی، عقل، تجربه و فطرت انسان ها دارد، با استقبال فرهنگ عربی رو به رو شد و در هاضمه ی فرهنگ عربی افتاد.هدف اصلی این پژوهش، آن است تا با کنکاش و بررسی، تأثیر حکمت ها و امثال و اشعار عرب و به طور کلی تأثیر فرهنگ عربی- اسلامی را بر شعر و اندیشه پروین اعتصامی برسی نماید. نیز تلاش ما در این مقال، مقایسه ی تصویرگری های دو قه بلند ادب فارسی و تازی و کشف نقاط مشترکی است که در دیوان پروین و ادب عربی وجود دارد. با توجه به حاکمیت زبان عربی در ایران و تسلط پروین بر این زبان و تصویرهایمشترک استخراج شده در این پایان ناه، می توان گفت پروین از ادب عربی و اسلامی (فرآن و نهج البلاغه) متأثر بوده است.اندیشه های موجود در اشعار پروین اعتصامی و اشعار شاعران عرب از این موضوع حکایت دارد که، خمیرمایه ی واحدی دارند. در ریشه ی این اندیشه های مشترک، احتمال های زیر وجود دارد:1- برخی از این متشابهات، زاییده ی تجربه، عقل ، فرهنگ مشترک بشری و تعالیم ادیان است.2- برخی از این مضامین، از ایران باستان وارد فرهنگ عربی شده، سپس به فرهنگ فارسی بازگشته اند.3- قسمتی دیگر از این شباهت ها سرچشمه از دین مبین اسلام است که هر دو اثر را غنا بخشیده است.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر