مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

آموزۀ «عصمت» هيچ‌گاه تازگي خود را از دست نداده است. در اين ميان، يکي از حوزه‌هاي مسئله عصمت، حوزۀ «عصمت از گناه» است. درباره حقيقت «عصمت از گناه» ديدگاه‌هاي متنوعي ارائه شده است. اگرچه غالب متکلمان شيعه بر موهبتي ‌‌بودن مقوله عصمت پيامبران و امامان تأکيد کرده‌اند، اما به چگونگي هبۀ اين موهبت از سوي خداوند کمتر توجه شده است. آيا خداوند متعال يک‌بار اين موهبت را به پيامبر و امام مي‌دهد و او خود از اين موهبت بهره برده، خود را از گناه مصون مي‌دارد؟ يا آنکه خداوند متعال دمادم اين موهبت را ارزاني مي‌دارد؟ اين نوشتار در پي بررسي چگونگي هبۀ عصمت از سوي خداوند بر مبناي آيات و روايات است. آيات و روايات مرتبط با اين موضوع نشان می‌دهد خداوند متعال همواره پيامبران و امامان را زير چتر حمايت خويش نگه ‌داشته و چنين نيست که يک‌بار عصمت را به ايشان هبه کند و آنها از آن پس بتوانند خودشان از گناه بپرهيزند.

از جمله موضوعاتی که شیعیان با اهل تسنن اختلاف نظر دارند، می‌توان به تقیّه، رجعت و عصمت اشاره کرد. این موضوعات علاوه بر استدلالات عقلی، با آیات قرآن نیز قابل اثبات است. از بزرگان شیعه و اهل تسنن می‌توان به علامه طباطبایی و فخر رازی اشاره کرد که اثری گرانبها برای مذهب خویش، در تفسیر قرآن از خود بر جای نهاده‌اند. هدف از این پژوهش تطبیق نظریات این دو مفسر در موضوعات یاد شده، برای مشخص شدن ضعف و قدرت دیدگاهشان است. قرآن با ذکر داستان‌هایی از جمله تقیّه مؤمن آل فرعون، اصل تقیّه را امری جایز دانسته است. علاوه بر آیاتی که صراحت در تقیّه دارد، از آیات نفی حرج و اکراه و کتمان نیز می‌توان این حکم را استخراج کرد. فخر رازی تقیهّ را محدود و منحصر به میان کفار دانسته است. شیعیان اعتقاد دارند که رجعت قبل از وقوع قیامت صورت می‌گیرد. آیات زیادی از رجعت و زنده شدن مردگان در گذشته خبر می‌دهد، که وقوع این حادثه بهترین دلیل بر امکان عقلی آن است. فخر رازی این آیات را پذیرفته ولی این باور شیعیان را هرگز قبول نمی‌کند و برای آیاتی همانند حشر گروهی از امت، توجیهاتی را آورده است. علامه طباطبایی بارها در تفسیر آیات قرآن به عصمت پیامبران اشاره کرده است. همچنین ایشان علاوه بر آیات عصمت، از آیاتی که خداوند امر به اطاعت محض از پیامبران الهی کرده است، عصمت آنان را نتیجه گرفته است. پیامبران الهی از مرحله دریافت و حفظ و ابلاغ وحی، مصون از اشتباه و خطا هستند و به اصطلاح معصوم هستند، وگرنه نقض غرض الهی از هدایت انسان‌ها پیش می‌آمد. فخر رازی عصمت انبیاء را برای زمان بعد از بعثت لازم می‌داند و خطای سهوی از پیامبر را جایز می‌داند. روش کار ما در این تحقیق، مطالعات کتابخانه‌ای است.

موضوع این پایان نامه، به کارگیری متن قرآنی در مناظرات امام رضا × در کتاب عیون اخبار الرضا به عنوان مثال در مورد «توحید» و «عصمت پیامبران» است. در برخی از ظواهر متون قرآنی، موضوعاتی وجود دارد که مفهومی غیر از معنای واقعی از آنها برداشت می‌شود، و برخی از مفسران آنها را در معنای غیر صحیح به کار برده‌اند، همانطور که بعضی از آنها گفته‌اند و آنچه را که مقصود قرآن نیست، به خداوند متعال نسبت داده‌اند و عصمت پیامبران را مخدوش ساخته‌اند. این تحقیق سعی دارد راه حل و پاسخی برای اشکالات یا شبهات ناشی از درک ظاهری برخی از متون ارائه نماید، که با ساحت قدس خداوند متعال و توحید و صفات او و منزه بودن او از داشتن جسم، اشغال فضا و مکان و قابل رؤیت بودن و غیره سازگار نیست. با توجه به پاسخ‌هایی که در کاربرد نص قرآنی در بین مناظرات امام رضا × آمده است، از جمله تنزیه ذات خداوند از این شبهات در توحید ذاتی، و توحید صفاتی و افعالی و نفی شباهت صفات او به مخلوقات و پدیده‌ها، و پاسخگویی به تهمت‌هایی که با استفاده از ظاهر متون، به پیامبران و عصمت آنها نسبت داده شده است. به عنوان مثال، متهم کردن خاتم پیامبران ’ به گمراهی، که (العیاذ بالله) بسیاری از مفسران عامه (اهل سنت) آن را شرک تفسیر کرده‌اند. اما می‌بینیم که امام الرضا × معنایی کاملاً متفاوت از آنچه گفته شد، در تفسیر آن بیان فرموده است. در جایی که گمراهی را به پنهان کردن مقام خویش نزد قومش تفسیر نمود، سپس خداوند آنها را به سوی شناخت تو هدایت کرد. بدین سان همه شبهات مطرح شده علیه پیامبران با استفاده از متون قرآنی و استفاده از سایر متونی که دلالت بر عصمت آنها دارد، برطرف شد. اهمیت این مطالعه در توان به کارگیری متن قرآن در پاسخگویی و رفع بسیاری از مشکلات، به ویژه در دو اصل مهم (توحید) و (عصمت پیامبران) نهفته است. اگر شخص پاسخگو معصوم باشد، این اهمیت تأیید می‌شود. اما آنچه در این تحقیق جدید است، تجزیه و تحلیل واژگان است، که ممکن است ریشه مشکل در همین جا باشد، یعنی در متونی که ظاهر آن چیزی را به خداوند متعال نسبت می‌دهند، که در قرآن نیست، همچنین در مورد نکوهش و افترا به پیامبران، و موضوع بحث آن زبان‌شناسی و تفسیری است، و نتیجه همان است که از فرمایشات امام × حاصل می‌شود. محقق در این مطالعه از روش تحلیلی استفاده کرده است و نتیجه ای که از این تحقیق به دست می‌آید، نفی همه برداشت‌های ظاهری از ذات مقدس خداوند و صفات اوست، و همچنین نفی مفاهیمی که با به کار بردن همان متن و گاهی متن‌های دیگر، عصمت پیامبران را خدشه دار می‌کند.

ترجمه ماشینی: معنای امامت و خلافت و دیدگاه شیعه و سنی در موضوعاتی مانند ضرورت امامت، عصمت و شورا. این کتاب یکی از انتشارات متعدد اسلامی است که توسط سازمان اهل بیت علیهم السلام به زبان های مختلف در سراسر جهان با این هدف توزیع شده است. انتقال پیام اسلام به مردم جهان. سازمان اهل بیت(ع) (www.shia.es) یک سازمان ثبت شده است که با تلاش های مشترک داوطلبان در بسیاری از کشورهای جهان فعالیت می کند و پایدار است و از مشارکت و حمایت شما استقبال می کند. اهداف آن متعدد است، اما هدف اصلی آن گسترش حقیقت در مورد دین اسلام به طور عام و مکتب شیعه به طور خاص است، زیرا این مکتب به دلیل سوء تعبیر، سوء تفاهم و تعرض به اصول آن توسط بسیاری از افراد ناآگاه، مسلمانان و مسلمانان. غیر مسلمانان هدف سازمان تسهیل انتشار دانش از طریق یک رسانه جهانی، اینترنت، به مکان‌هایی است که چنین منابعی معمولاً یا به راحتی قابل دسترسی نیستند یا مورد آزار، مقاومت و مبارزه قرار می‌گیرند! علاوه بر این، برای دریافت فهرست کامل کتاب‌های منتشر شده ما، لطفاً به وب‌سایت ما (www.shia.es) مراجعه کنید یا به آدرس info@shia.es ایمیل ارسال کنید.

«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)» مشهور به بحار الانوار، مفصل‌ ترین مجموعه حدیثی شیعه است که با نظارت علامه مجلسی تألیف شده است. تألیف این کتاب که مجموعه‌ ای از آموزه‌ ها و تعالیم شیعی است، بیش از ۳۰ سال طول کشیده و گروهی از شاگردان علامه مجلسی او را در این کار یاری کرده‌ اند. مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن را در ۲۵ جلد جای داده است (در دوره‌ های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌ شود). در هر جلد ریز موضوعات مربوط به آن را در ابواب مختلف گرد آورده است. او در هر باب، ابتدا آیات قرآنی مرتبط با موضوع را ذکر کرده و تفسیر آنها را می‌ آورد و در مرحله بعد احادیث مربوط به آن باب را نقل می‌ کند. مجلسی تلاش کرده است که در بحار الانوار تمام موضوعات و مسائل موجود را پوشش دهد. برای مثال، این مجموعه با عنوان کتاب العقل و الجهل آغاز و با مباحث مربوط به خداشناسی و توحید، عدل الهی، و تاریخ پیامبران ادامه پیدا می‌ کند. از جلد ۱۵ تا ۵۳ چاپ ۱۱۰ جلدی، به تاریخ زندگی و فضایل پیامبر اسلام (ص) و حضرت زهرا (س) و امامان شیعه (ع) اختصاص دارد. بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر روایت‌ های منقول از ائمه شیعه (ع)، باب‌ بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون کلامی، تاریخی، فقهی، تفسیری، اخلاقی، حدیثی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌ های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌ هایی از آن بارها به چاپ رسیده است.

دلیل و علت که هر کدام از رابطه و ملازمه ی بین دو شیء یا دو امر با هم حکایت می کنند، مقولاتی بسیار نزدیک به هم هستند که گاه تفکیک آنها بسیار دشوار می شود و به این دلیل ممکن است حکم یکی به دیگری سرایت یابد؛ در هم آمیختن این مفاهیم و مغالطه ی خلط علت و دلیل موجب اشتباهات بسیار می گردد و توجه به تمایز بین علت و دلیل راهگشای حل بسیاری از مسائل علوم انسانی( از جمله علوم اجتماعی، نحوی، کلامی، فلسفی و ... ) است. این نوشتار با تبیین جایگاه بحث علت و دلیل در مسأله عصمت و با توجه به این تمایز بسیار مهم و ارتباط آن با تمایز بین دو مقام ثبوت و اثبات درصدد بیان این مطلب است که نبوت و امامت، علت عصمت برگزیدگان الهی نیست، بلکه عصمت مطلق آنها از جمله علل برخورداری آنان از این مقامهای والا است.

کتاب نقد اصول المذهب الشیعة نوشته ناصر القفاری، به صورتی گسترده و شدید، عقاید و باورهای شیعی را نقد، و به آن هجمه کرده است. از جمله باورهایی که هدف هجمه وی قرار گرفته، عصمت امام است. نویسنده در کتابش با استفاده از مغالطات متعدد، باور شیعیِ عصمت امام را نقد می‌کند. این پژوهش، با هدف تبیین مغالطات قفاری در نقد عصمت صورت گرفته و با توجه به محدودیت مقاله، فقط به سه مغالطه دروغ، مغالطه منشأ و مغالطه نقل‌قول ناقص می‌پردازد. شواهد متعدد در این پژوهش نشان می‌دهد نویسنده با نسبت‌دادن دروغ به افراد و جریان‌ها، ایجاد منشأ متعدد برای عقیده عصمت و تقطیع روایات ائمه b در قالب شبه‌استدلال‌ها، قصد تحریف حقیقت و القای دیدگاه‌های غیرواقعی بر مخاطب را دارد. در این مقاله از روش توصیفی‌تحلیلی استفاده شده و شیوه گردآوری داده‌ها نیز کتاب‌خانه‌ای است.

مسئله عصمت امام از مسائل مهم کلامی است که در طول تاریخ علم کلام مورد بحث متکلمات بوده و در اکثر کتب کلامی امده است. متکلمان قائل به عصمت امام دلایلی متعددی بر آن اقامه کردهاند عدهای از متکلمان امامت را استمرار مقام رسالت می‌دانند و برای امام همان جایگاه پیامبری غیر از مقام دریافت وحی را قائل هستند در این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی حقیقت عصمت با استفاده از آیات روایت و سخنان متکلمان تبیین و به منشاءهای آن از نگاه متلکمان اشاره شده و با دلایل عقلی و نقلی فلسفه ضورت عصمت امام به اثبات رسیده است.

در این تحقیق به مسئله رابطه علم و عصمت نگاهی هرچند اجمالی شده است. در باب رابطه عصمت و علم سوّال اصلی این است که کیفیت رابطه این دو (علم و عصمت) چگونه است؟ در میان متکلمان پیش از محقق طوسی دیدگاه غالب این است که عصمت نوعی لطف از جانب خداوند متعال است و یا اینکه انبیاء و اولیاء دارای روحی به نام «روح‌القدس» هستند که آنان ر از معاصی و اشتباه حفظ می‌کند. بعد از دوران محقق طوسی عصمت به یک ملکه علمی راسخ در نفس نبی مطرح شد. تا مدت زیادی این دیدگاه موردتوجه اکثر علمای شیعه بود. علامه طباطبایی + در باره رابطه علم و عصمت دیدگاه دقیق‌تری را مطرح کرد که رابطه آن دو (علم و عصمت) به صورت عینیت است. این دیدگاه سبب شد دیدگاه‌های بعدی معطوف به این دیدگاه شود؛ زیرا که علم معصومین با علم غیر معصومین تفاوت دارد و اگر هم تفاوت ماهوی نداشته باشدء حداقل این مقدار سطلم است که بالاتوین حرتیه از علوم حضوری وا هارند, بر همین آماس تفصیل‌های بعدی در این مسئله تفسیرهای دیدگاه دقیق ایشان است.