مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

حضرت زینب(علیها السلام) دارای اوصاف جدّهاش حضرت خدیجه(علیها السلام) بود. این بانوی با عظمت افزون بر ویژگیهایی مانند عفّت، صبر، عقیله بنیهاشم، عالمه غیرمعلَّمه و شریکةالحسین بودن، نقش سرنوشتسازی در نهضت کربلا و حفظ این قیام عظیم داشت. در تکوّن شخصیت حضرت زینب(علیها السلام)، عامل وراثت، تربیت و محیط نقش بنیادین داشتند. بدین لحاظ، در پی حادثه کربلا، حضرت زینب(علیها السلام)مسئولیت سنگینی عهدهدار گردید. امام حسین(علیه السلام) پدیدآورنده نهضت بود، ولی ادامهدهنده آن خواهرش حضرت زینب(علیها السلام) گردید. این بانو پس از شهادت امام حسین(علیه السلام) و یاران ایشان در کربلا، در کوفه و شام، رسالت خویش را به خوبی انجام داد و با استفاده از فرصتها، ضربههای کاری بر دشمن وارد ساخت. حضرت زینب(علیها السلام) با خطبههای آتشین خویش، تبلیغات دروغین بنیامیّه را خنثا نمود. ایشان مردم کوفه را به خاطر پیمانشکنیشان، از خواب غفلت بیدار ساخت و نیز هیاهوی تبلیغات دروغین یزید در میان مردم شام را برملا ساخت و زمینه انقلاب را در کوفه و شام فراهم نمود، به گونهای که یزید با دستپاچگی از کار خود اظهار ندامت نمود و اهلبیت پیامبر(علیهم السلام) را با قافلهسالار آن، حضرت زینب(علیها السلام)، با احترام فراوان به مدینه بازگرداند. هدف نوشتار حاضر بررسی شخصیت حضرت زینب(علیها السلام)، جایگاه رسالت ایشان و به انجام رسانیدن آن است.

عبودیت‌ و بندگی به‌معنی تسلیم محض‌بودن در مقابل اراده‌ و مشیّت الهی و توأم با آگاهی از عظمت‌ معبود و به انگیزه‌ی تقرّب به او است.موضوع این پایان‌نامه، بررسی عبودیت و بندگی در مثنوی‌معنوی است. که دو محور شریعت و طریقت را شامل می‌‌گردد.شریعت همان راه و طریقی است‌که به خدا منتهی می‌شود و اصول و فروع دین و دستورهای اخلاقی را دربرمی‌گیرد که در این پایان‌نامه تنها اصول و فروع دین مورد بررسی قرار گرفته است و دیدگاه مولانا در این موارد مطرح شده است.محور دیگر پایان‌نامه طریقت می‌باشد که همان بُعد درونی و باطنی اسلام است و شامل آموزه‌هایی راجع‌به سیروسلوک روحانی‌ و مراحل طریقت است. در این قسمت عبادت‌های مستحبّی که عرفای اسلامی در سیر تکامل خود در راه کشف و شهود عرفانی انجام می‌دهند، مورد بررسی قرار گرفته است و در فصل چهارم عقاید و دیدگاه مولانا در مثنوی‌معنوی دراین‌باره، مطرح شده است.مولانا جلال‌الدّین‌ همواره و در همه‌حال خدا را مدّنظرِ خود داشته و می‌کوشیده تا از عبادت و توجه به او غفلت نکند است. او ذکرالله را همواره بر زبان جاری می‌کرد و به‌ همه‌ی احکام و عبادت‌های شرعی اعتقاد داشته و آن‌ها را انجام‌ می‌داده است. و علاوه‌براین‌ها به‌ عبادت‌های مستحب نیز شدیداً پای‌بند بوده است. مولانا در مثنوی‌معنوی یک عابد عاشق است و سماع صوفیانه اوج وجد و سرور او را بازگو می‌‌کند.

این که آثار روحی و جسمی دعا چیست؟ نمادهای ظاهری و باطنی دعا چه گونه در ما و در جهان تجلیمی یابد؟ نشانه هایی که دعا و ارتباط با خدا در وجودمان ایجاد م یکند چیست؟چه نقطه ها و ارتباطاتی در جهان وجود دارد و به ارتباط موجودات با خدای جهان اشاره دارد؟در کل آن چه به همه عواملی که یاد خدا و خواستن حاجت ها را از او یادآوری می کند، مورد بررسی وتحقیق قرار داده ام تمامی نمادها و نشان ههای ظاهری و باطنی دعا کردن و آثار آن.رسیدن به مکانی که نشان دهد دعا کردن امری فقط محصور شده در دین نیست و آن چه آثار دعا استفرامادی است.نشانه های حاصل روحی و جسمی آن فقط در حیطه دین خلاصه نمی شود کما این که در ادیان به اینمسأله تأکید شده است.یکی از روش های مورد استفاده روش کتابخان های و استفاده از کتاب های موجود خواهد بود در کنار نگاهبه آرشیوهای کشورهای مسلمان. استفاده از سایت های مذهبی.

تبدیل مزاح روحانی و ولادت ثانوی در لسان عرفا تعبیر دیگری از موت ارادی است. موت ارادی که مستلزم اعراض از مشتهیات نفسانی است به انتقال از حیات نفسانی و ظاهری می انجامد و این انتقال از بُعد ظاهری، نفسانی و خاکی آدمی منجر به ظهور بُعد غیبی و الهی انسان می گردد و این مسئله در آرای امام خمینی و مولوی به کرات مورد بحث قرارگرفته است. ولادت ثانوی که یک ولادت ربانی است با مرکب عشق، رضا، تسلیم و سرسپردگی خالصانه محقق می شود؛ ازسوی دیگر در این سلوک متعالی و هجرت از بُعد فرودین به اعلی مرتبه وجود، تأییدات الهی نیز درکنار مجاهده محبانه سالک کارساز است. سالک با عنایت حق بیدار می شود و هدف از خلقت را درمی یابد و با همین آگاهی در طریق هجرت که در آرای امام خمینی و مولوی نقطه آغاز آن «خویشتن» سالک است قدم برمی دارد. ازاینرو در تبدیل مزاج روحانی و تجربه موت ارادی، درکنار اختیار انسان، فیض حق نیز از جایگاه مهمی برخوردار بوده و این نقش به ویژه در آرای مولوی بیش از اختیار انسان تأثیرگذار می شود. در این مقال به تبیین مفهوم تبدیل مزاج روحانی به امکان این تبدیل، راههای تحقق آن و غایت آن از منظر امام خمینی و مولوی می پردازیم.

گرایش به معنویت و نگاه‌های عارفانۀ دینی در دورۀ معاصر و نیاز مبرم به بازبینی متون عرفانی، پژوهشگران را بر آن می‌دارد تا نگاهی دوباره به آثار عرفانی دوره‌های گذشته بیندازند. از سویی، نگاه‌هایی با تفسیر عارفانه یا رویکرد عرفانی به قرآن مجید، زبان این کتاب را برای فهم مخاطبان امروز، ساده‌تر می‌کند. در بازار ارائۀ مکاتب مختلف عرفانی، آن دسته از منابع که مطابقت بیشتری با مفاهیم کلام وحی دارند، هم معتبرترند و هم ماندگارتر و به حق نزدیک‌تر. از این میان، یکی از ارزشمندترین متون برجای مانده در حوزۀ متون عرفانی، منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری است. ویژگی این کتاب تطبیق منازل سلوک با مفاهیم قرآن کریم است. خواجه عبدالله در این کتاب، با استناد به آیات شریفۀ قرآن، در ابتدای هر باب، منازلی برای تشنگان حقیقت و سلوک اهل معرفت معرفی کرده است. بنابر‌این، این پژوهش در‌صدد تفسیری قرآنی از متن عرفانی خواجه عبدالله و تفسیری عرفانی برگرفته از کتاب منازل السائرین از قرآن کریم است. در این راستا نویسندگان تحقیق حاضر با بهره‌گیری از روش معناشناسی تعاریف، در توصیفات و تقسیمات خواجه عبدالله انصاری در کتاب منازل السائرین تأمل کرده و بر اساس محور جانشینی مفاهیم، به تبیین منشأ قرآنی آموزه‌های این کتاب پرداخته‌اند.

عبودیت گوهر اساسی دین است و همه معارف و احکام دینی برای تحقق عبودیت خدای سبحان است و غایت خلقت نیز چیزی جز عبودیت نیست. از طرف دیگر قوام وجود آدمی به عقل اوست و مخاطب خداوند و عامل اجرای اوامر و نواهی عقل است، بنابراین تحقق عبودیت جز با واسطه عقل امکان ندارد. اما همانگونه که علم و ادراک در عالم هستی دارای درجات و مراتب است عبادت نیز دارای درجات و مراتب است. عبودیت تکوینی یا عبادت بالاضطرار همه عالم موجودات را شامل می شود و عبادت بالاختیار مختص موجودات خودآگاه است و مراتب ادراک با مراتب عبودیت تلازم دارد. و همانگونه که مرتبه ای از عبودیت فعلیت دارد و باید مراتب دیگری از آن را به فعلیت رساند مرتبه ای از عقلانیت نیز در آدمی بالفعل است و باید مراتب کاملتر آن را کسب کرد.

تفسیر «الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل» ترجمه تفسیر نمونه است. این تفسیر با تجدید نظر جزئی و تکمیل مسانید و ارجاعات آن، به شیوه نوین ارائه شده است و تفسیری کامل و شامل تمام قرآن است که با ویژگی عصری و اجتماعی. و متناسب با نیازها و پرسشهای زمانه، پیام قرآن را تبیین کرده است. از مباحث فنی و کلاسیک ادبی پرهیز نموده و جلوه دیگر آن، گرایش به جنبه‌های هدایتی و تربیتی است که مؤلفان آن را تعقیب کرده‌اند. این تفسیر در کنار تفسیر گرانسنگ المیزان، می‌تواند خلا عدم وجود تفاسیر شیعی عربی را در کشورهای عرب زبان پر نماید و سبب آشنایی بیشتر اهل سنت با دیدگاههای نوین شیعه و اهل بیت علیه‌السّلام گردد. مفسر در مقدمه خود، هدف از تالیف این تفسیر را چنین بیان می‌دارد: «هر عصری ویژگیها، ضرورت‌ها و تقاضاهایی دارد که از دگرگون شدن وضع زمان، و پیدا شدن مسائل جدید و مفاهیم تازه در عرصه زندگی سرچشمه می‌گیرد، همچنین هر عصر، مشکلات و پیچیدگی‌ها و گرفتاری‌های مخصوص خود را دارد، که آن نیز از دگرگونی اجتماعات و فرهنگ‌ها، که لازمه تحول زندگی و گذشت زمان است، نشات می‌گیرد. افراد پیروز و موفق آنهایی هستند که هم آن نیازها و تقاضاها و هم این مشکلات و گرفتاریها را که مجموع آنها را «مسائل عصر» می‌توان نامید درک می‌کنند. گام دیگر استنباط نیازها و تقاضاهای ویژه این زمان، از اصول کلی اسلام می‌باشد. این تفسیر بر اساس دو هدف فوق نگارش یافته است. الامثل، در روش ارائه مطالب و تحلیل و ذکر وجوه و احتمالات متاثر از تفاسیری چون المیزان و تفسیر مراغی است. شیوه ذکر مطالب چنین است که در آغاز، پس از بیان نکات کلی و عام در هر سوره، از قبیل نام، مکی یا مدنی بودن، عدد آیات و ویژگیهای آن، به فضای حاکم بر سوره، سبک و سیاق موضوعات مهم مطرح شده در سوره اشاره می‌شود، آنگاه به مضمون آیه پرداخته و با روش بیانی و تحلیلی در تفسیر، با عباراتی روان و سبک عربی امروزی، مسائل زندگی و هدایت انسان تشریح می‌گردد. ذیل هر آیه با عنوان «بحث» موضوع متناسب با آن را مطرح می‌نماید. موضوعاتی از قبیل، ربا، حقوق زن، آفرینش انسان، و... مفسر در هر مقطع به دنبال آن است که با بیان معانی کلمات و تبیین درست آیه، فهم صحیحی از قرآن به خواننده ارائه دهد و در این مقصود از نقل حدیث، اسباب النزول، قصه‌های تاریخی و مسائل علمی کمک می‌گیرد. در بیان احکام نیز، به حد آیات قرآنی اکتفا کرده و در کنار آن به اسرار و حکمتهای احکام الهی اشاره دارد. در نقل قصه‌های تاریخی تلاش نموده از اسرائیلیات پرهیز نماید. مفسر و همکاران عنایت دارند تا آیاتی را که مربوط به آفرینش انسان، حیوان، آسمانها، زمین و جهان طبیعت است، تفسیر علمی کنند و در آیاتی که احتمالا اشاره‌هایی به نظریات و اکتشافات جدید دارد، آن آیات را منطبق سازند. مانند ذیل سوره یونس آیه ۵ «هو الذی جعل الشمس ضیاء»، که راجع به کرویت زمین و حرکت خورشید و ماه بحث می‌نمایند. و ذیل آیه ۱ سوره انشقاق به نقل حدیثی از حضرت علی علیه‌السّلام و بیان اعجاز علمی آن می‌پردازند. گفته شد که این تفسیر، ترجمه عربی تفسیر نمونه می‌باشد، بنابراین مقدمه تفسیر شامل همان مطالبی است که ما در کتابشناسی تفسیر نمونه بیان کردیم. منابع آن نیز همان ۱۶ تفسیری است که ذکر شد. تنها تفاوت مهم «الامثل» با «نمونه» حذف ترجمه آیات است که بدلیل عربی بودن متن «الامثل» نیازی به آن نبود. از تفاوتهای جزئی دیگر انتقال برخی مطالب به پاورقی الامثل است، مانند آنجایی که بحث را به جلدهای دیگر ارجاع می‌دهد. باید اذعان داشت که ترجمه متن، ترجمه مناسبی بوده و مهمتر از آن توانسته است با بیان عربی روز و متداول، حس مترجم بودن را از بین ببرد و با مخاطب، ارتباط خوبی برقرار نماید. این امر ناشی از این است که مترجمان همگی مسلط بر دو زبان عربی و فارسی بوده‌اند و زبان اصلی اکثر آنها عربی بوده است. مترجمان این اثر آقایان محمد علی آذرشب، محمدرضا آل صادق، استاد اسد مولوی، شیخ مهدی انصاری، سید احمد قبانچی، شیخ هاشم صالحی، استاد خالد توفیق عیسی، استاد سید محمد هاشمی و استاد قصی هاشم فاخر، می‌باشند. فهرستی از مطالب مختلف کتاب، بر اساس ترتیب آیات در پایان هر جلد «الامثل»، یاری رسان محققان خواهد بود.

نجم الدين كبری (د 618 ق)، يكی از شخصيت های اثر گذار و نو انديش در حوزه عرفان نظری است كه تاملات او در حوزه های انسان شناسی، فلسفه ذهن و به خصوص معرفت، در تاريخ تصوف و تاريخ معرفت شناسی اسلامی حايز اهميت است. او در بحث پيرامون "خواطر"، گونه های مختلف خواطر نورانی و ظلمانی را مورد بحث قرار داده و آنگاه به گونه ای برتر از خواطر، يعنی الهام الهی پرداخته و تصويری كامل از نظريه يادآوری را ارايه داده است. نزد او، انسان برای زندگی خاكی خود به حواس و عقل نيازمند است، اما برای دست يافتن به معرفتی درباره حقايق جهان، در حالت كوری است، مگر آنكه با مجاهده پرده از پيش او بر افتد نجم الدين، عقل را به عنوان نعمتی الهی برای دستيابی به معرفت مورد ستايش قرار داده، اما از فريفته شدن آن به ادراكات حسی و دانايی های دنيوی نگران بوده است. او به حقيقتی عظيم در عالم نورانی به عنوان "عقل كبير" باور دارد كه تنها ابزار در يافتن آن، همان عقل فردی متعلق به انسان، يا "عقل صغير" است. به باور او هيچ گوهری جز جنس خود را نتواند ديد. در راستای برون آمدن از كوری، نجم الدين مبحث "غيبت" را گشوده است، حالتی برخاسته از تصفيه وجود كه سالك را قادر می سازد تا برخی از حقايق پنهان عالم را مشاهده كند. او به سه مرتبه از غيبت اشاره كرده است كه مرتبه نازل آن كه برای عموم مردم دست يافتنی است و والا ترين مرتبه اش، شهادت حقيقی است كه برای برترين انسان هاست. نجم الدين با سخن از "ذوق"، به مثابه گونه ای از حس غيبی كه قدرت تميز حقايق را به انسان می دهد، ذوق را در تقابل با مشاهده قرار داده و مباحثه معرفتی خود را بسط داده است؛ وی در اين تقابل بر آن است تا در برابر وضوح حاصل از مشاهده، معرفت حاصل از ذوق را معرفتی حقيقی و شايسته اعتبار، اما با گونه ای از ابهام و عدم وضوح برشمارد. نزد او سبب مشاهده گشوده شدن بصيرت به کنار رفتن پوشش ها از پيش روی، و سبب ذوق تبديل وجود و "ارواح" است.

بعد از قرآن و سخنان رسول خدا (ص) گرانبهاترین اثر معنوی که در دست داریم نهج‌البلاغه است .در این اثر تابناک ه گزیده‌ای از سخنان امام علی (ع) است ، مسائل گوناگون دینی، اخلاقی، سیاسی، اجتماعی، تاریخی و ادبی، در زیباترین الفاظ و عالی‌ترین معانی مطرح شده است .بنابراین، تحقیق در ابعاد مختلف نهج‌البلاغه و سعی در شناختن و شناساندن بیشتر آن، کاری شایسته و ضروری، و خدمتی بزرگ به جامعه انسانی است .در این رساله با توجه به کتب مهمی که دانشمندان اسلام در اخلاق نوشته‌اند، پیرامون بعد اخلاقی نهج‌البلاغه تحقیق شده و 62 موضوع اخلاقی از آن استخراج گردیده است .هر موضوع با آیه‌ای از قرآن یا حدیثی از پیامبر اسلام (ص) آغاز گردیده و مختصری در مورد آن موضوع صحبت شده و خلاصه و نتیجه‌ای از سخنان علی (ع) بیان گردیده است .سپس سخنان آن حضرت (ع) پیرامون موضوع مورد بحث ، با ذکر شماره نقل گردیده و به زبان فارسی ترجمه شده است .همچنین پیرامون 62 موضوع مذکور، در مثنوی مولوی نیز تحقیق شده و سخنان آن عارف بزرگ و فقیه وارسته استخراج گردیده و برای تفسیر و توضیح نکات اخلاقی و کلام علی (ع) مورد استفاده قرار گرفته و میزان عشق و ارادت آن بزرگوار نسبت به علی (ع) و تاثیرپذیری از کلام آن حضرت (ع) روشن گردیده است .