مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

طبق مبانی حکمت متعالیه، نفس انسانی بعد از حدوث در این عالم، بنابر استعدادی که دارد، آن به آن از فعلیتی خارج می شود و فعلیتی جدید می یابد و در این سیر به تجرد می رسد تا آنگاه که بدن را رها می کند و مسیر تکاملی خود را بدون بدن عنصری (دنیوی) ادامه می دهد. تلقی ابتدایی این است که طبق این مبانی، بازگشت نفس به بدن دنیوی در دار دنیا امری ناممکن است، و مهم ترین دلیل آن نیز قاعده امتناع تراجع است. اما وقتی در نظر آوریم که عموم مسلمانان، به ویژه شیعیان، بر اساس برخی آیات قرآن کریم و روایات معتقدند که تاکنون، در مواردی مردگان زنده شده اند و در دوره آخرالزمان نیز برخی زنده می شوند و رجعت می کنند، عویصه و مشکلی خاص در این باره ظاهر می شود، چرا که اعتقاد به رجعت یا احیای مردگان، به منزله بازگشت نفس به بدن دنیوی در دار دنیاست.بر این اساس، عموم فلاسفه و به ویژه صدرائیان باید به گونه ای رجعت و احیای مردگان را به صورت عقلانی تبیین کنند که به نفی قاعده امتناع تراجع نینجامد، زیرا ابطال تناسخ را بر مبنای همین قاعده پذیرفته اند. سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، از معدود اندیشمندانی است که در این باره سخن گفته و ضمن پذیرش این قاعده، رجعت و بازگشت نفوس به بدن دنیوی را از مصادیق این قاعده نمی داند. او، با دست نکشیدن از مبانی صدرایی، تلاش کرده است تا از طریق قاعده «القسر لایدوم» و نیز «اثر وجودی لازم البروز خاص هر موجود»، تبیینی عقلانی از بازگشت برخی نفوس به زندگی دنیوی به دست دهد، و از رجعت مورد اعتقاد شیعه دفاع کند و تفاوت آن را با تناسخ توضیح دهد.

یکی از باورهای مشـترک میان شـیعۀ امامیه و ایرانیان زرتشـتی، آموزۀ رجعت و حیات دوبـارۀ برخـی از انسـان ها قبـل از رسـتاخیز عـام اسـت. ایـن امـر سـبب شـده برخـی از سـال اخیـر بـه دنبـال تبارشناسـی ادیـان شـرق بوده انـد، ادعـای 150مستشـرقین کـه در تأثیرپذیـری بـاور رجعـت در میـان شـیعیان را از آموزه هـای ایـران باسـتان مطـرح نمایند. ایـن مقالـه پـس از بیـان احتمـالات متصـور در تأثیرپذیـری باورهای شـیعه _ به ویـژه باور رجعـت _ و بیـان این کـه اشـتراک برخـی از باورها در میان ادیـان الهی (درصورتی که دین زرتشـت را آیینی آسـمانی قلمداد نماییم) طبیعی اسـت، سـعی بر آن دارد تا با نگاهی کامـی ایـن ادعـا را نقـد نمـوده و اصالـت و وحیانـی بودن بـاور رجعت در میان –تاریخی : بـا وجـود تفاوت های اساسـی میـان این دو ً شـیعیان را بـا دلایـل ذیـل اثبـات نمایـد؛ اولا بازگشـت بـه تمایز ماهـوی آنها دارد، نمی توان ادعای اشـتراک و یکسـان ًبـاور، کـه بعضـا : شـواهد و قرائـن تاریخـی فراوانـی حاکـی از ایـن اسـت کـه ًبـودن آنهـا را مطـرح کـرد. ثانیـا : شـواهد و قرائـن تاریخـی فراوانـی حاکـی از ایـن اسـت کـه ایـن بـاور در میـان مسـلمانان عـرب، سـال ها قبـل از ارتبـاط بـا ایرانیـان وجـود داشـته : تشـیع، منحصـر در ایـران نبـوده و ایـن عقیـده و سـایر باورهـای شـیعی در ًاسـت. ثالثـا میـان شـیعیان سـایر بـاد نیـز رونـق داشـته اسـت؛ از سـویی دیگـر تـا قـرن دهـم هجـری در ایـران غلبـه بـا سـنی ها بـوده و غالـب ایرانیـان از مخالفـان شـدید تشـیع و آموزه هـای : وجـود تعصبـات قومیتـی در میـان اعـراب بـه ویـژه نسـبت بـه ایرانیـان ً آن بوده انـد. رابعـا عجـم و باورهایشـان، مانـع مهمـی در تأثیرپذیـری باورهـای شـیعی _ کـه دارای نهـاد : از آنجـا که زرتشـتیان ایرانی فاقـد منابع معتبر ً عربـی بـوده _ بـه حسـاب می آیـد. خامسـا هسـتند، بسـیار دشـوار اسـت تـا بتـوان آمـوزه ای را بـه ایشـان نسـبت داد و سـپس ادعـای تأثیرپذیـری مکاتـب متأخـر را از ایشـان کـرد؛ بلکـه بـا اسـتناد بـه مـدارک و شـواهد معتبـر تاریخـی می تـوان بسـیاری از شـباهت های اعتقـادی موجـود در میـان آموزه هـای ایـن شـیعی دانسـت و – دو مکتـب را ناشـی از تأثیرپذیـری متـون ایرانـی از آموزه هـای اسامی چه بسـا بـاور رجعـت نیـز از چنیـن سرنوشـتی برخـوردار شـده باشـد

«معاد شناسی»، یکی از آثار ارزشمند علامه طهرانی بشمار می‌ رود. دوره کتاب های «معاد شناسی» نگارش سخنرانی های مجالسی است که توسط علامه طهرانی با عنوان معاد برگزار می شده است. معاد یکی از اصول عقاید پنج گانه شیعه است و در این زمینه سخنان زیادی گفته شده و کتب فراوانی نگارش یافته است. ایشان با استفاده از آیات قرآنی و اخبار معصومین علیه‌ السّلام و ادله عقلی و مطالب ذوقی کیفیت سیر و حرکت انسان در دنیا و نحوه تبدل و نشأت غرور به عالم حقائق و ارتحال او به سوی خدا را به نحو وافی وافر مطرح کرده‌ اند. مولف همچنین درباره عالم برزخ، نحوه خلقت فرشتگان، نفخ صور، حشر و نشر مردم در صحرای قیامت، حساب و کتاب، میزان، صراط، شفاعت، بهشت و دوزخ بحث مستوفایی به عمل و در خلال مباحث به داستان‌ های جذاب و شیرینی اشاره می‌ کند. این مباحث در حدود ده مجلد خواهد شد که قسمت معاد شناسی از دوره علوم و معارف اسلام را تشکیل می دهد. اهم عناوین و مباحث جلد چهارم عبارتند از: علائم‌ پیدایش‌ قیامت، علائم‌ قیامت، نفخ‌ صور و زنده‌ شدن‌ مردگان، مراد از زنده‌ شدگان‌ به‌ صور و افراد مورد استثناء، کسانی‌ که‌ در اثر نفخ‌ صور نمی‌ میرند مُخلَصین‌ هستند، انبیاء و ائمّه‌ متحقّق‌ به‌ اسماء الله‌ الحُسنی‌ هستند. معنای‌ وجه‌ الله‌ و وجه‌ موجودات و...

«معاد شناسی»، یکی از آثار ارزشمند علامه طهرانی بشمار می‌ رود. دوره کتاب های «معاد شناسی» نگارش سخنرانی های مجالسی است که توسط علامه طهرانی با عنوان معاد برگزار می شده است. معاد یکی از اصول عقاید پنج گانه شیعه است و در این زمینه سخنان زیادی گفته شده و کتب فراوانی نگارش یافته است. ایشان با استفاده از آیات قرآنی و اخبار معصومین علیه‌ السّلام و ادله عقلی و مطالب ذوقی کیفیت سیر و حرکت انسان در دنیا و نحوه تبدل و نشأت غرور به عالم حقائق و ارتحال او به سوی خدا را به نحو وافی وافر مطرح کرده‌ اند. مولف همچنین درباره عالم برزخ، نحوه خلقت فرشتگان، نفخ صور، حشر و نشر مردم در صحرای قیامت، حساب و کتاب، میزان، صراط، شفاعت، بهشت و دوزخ بحث مستوفایی به عمل و در خلال مباحث به داستان‌ های جذاب و شیرینی اشاره می‌ کند. این مباحث در حدود ده مجلد خواهد شد که قسمت معاد شناسی از دوره علوم و معارف اسلام را تشکیل می دهد. اهم عناوین و مباحث جلد پنجم عبارتند از: در طلیعۀ قیامت‌، موجودات‌ با ربط‌ خود به‌ خدا ظهور دارند، خفاء جنبۀ‌ وجه‌ الخلقی‌، و ظهور جنبۀ‌ وجه‌ اللهی‌ در قیامت، معاد بازگشت‌ به‌ خدا و شهود وجه‌ الله‌ است، قیامت‌ در عرض‌ عالم‌ نیست‌ بلکه‌ بر آن‌ احاطه‌ دارد، قیامت‌، عالم‌ نور و اشراق‌ و بروز حقائق‌ است، در قیامت‌، در عین‌ نور و اشراق کفّار و فجّار محجوبند، قیام‌ انسان‌ در پیشگاه‌ خداوند عزّ و جلّ، انکار معاد توسط طبیعیون مبتنی بر اصول علمیه نیست.

اعتقاد به رجعت یکی از امور مسلّم مذهب شیعه می باشد تا آنجا که علمای شیعه در این باره ادّعای اجماع کرده اند و برای امکان وقوع آن به آیات 82 و83 سورة نمل، آیات 55، 72، 254 و 259 سورة بقره و 43 سورة ص استناد شده است و روایات بی شماری در حدّ تواتر بر امکان وقوع رجعت دلالت می کنند که برخی از آنها دربارة اهمیّت و عظمت روز رجعت، بعضی در تفسیر آیات رجعت و برخی دیگر دربارة رجعت کنندگان وارد شده است. مهم ترین دلایل عقلی امکان وقوع رجعت، امتناع ذاتی و امکان وقوعی، قاعدة فلسفی وقوع هر چیزی دلیل بر وقوع آن چیز، و حکم امثال «فِی مَا یَجُوز وَ فِی مَا لاَیَجوز وَاحد» می باشند.

" فى رحاب اهل البيت " مجموعه كتابچه‌هايى است كه در بیش از چهل مجلد موضوعات مختلف كلامى، فقهى و احياناً تاريخى و قرآنى را مورد بررسى قرار داده است. سيد عبدالرحيم موسوى و يك گروه تحقيقى تدوين و تنظيم آن را به انجام رسانده‌اند. "انگيزه تأليف" پاسخگويى و ردّ شبهاتى كه در عصر جديد از طرق شبكه‌هاى اينترنتى و ارتباطى در مسائل اسلامى مطرح مى‌شود، سبب ايجاد گروه‌هاى بحث و پاسخگويى به شبهات در مجمع جهانى اهل بيت علیهم السلام گرديد كه اين مجموعه حاصل آن جلسات است. "ساختار كتاب" در هر جلد از اين مجموعه مهم‌ترين مباحث پيرامون آن موضوع اعتقادى يا فقهى و نيز نظرات و آراء اهل سنت و شبهات مرتبط به اختصار آمده است. در پايان نيز نتيجه و خلاصه بحث ديده مى‌شود. "جلد7" موضوع مورد بحث کتاب درباره رجعت می باشد. رجعت یکی از اعتقادات اختصاصی شیعه است که اهمیتی خاص و ویژه دارد.

کتاب «عقائد الإمامیة في ثوبة الجدید» در اصل مجموعه سخنراني هاي علامه مظفر در سال 1363 هجری قمري در دانشکدة ديني «منتدي‌ النشر» است که ايشان آن را بازبيني كرده و در سال 1370 هجری قمري منتشر نموده است. در سال 1380 هجری قمري، اصلاحاتی دیگر بر روی کتاب صورت گرفت و به همراه مقدمة مؤلف و مقدمه‌ای دیگر از حامد حفنی، استاد سنی مذهب دانشگاه قاهره، در مصر منتشر شد. در پايان این کتاب، مؤلف منابعی را که از آنها بهره جسته ذکر می‌کند. برخي از اين منابع عبارتند از: اعتقادات شیخ صدوق، شرح عقائد صدوق، اوائل المقالات از شیخ مفید، تجرید الاعتقاد خواجه نصیر، شرح التجرید علامه الحلی، شرح الباب الحادی‌عشر فاضل مقداد، اعتقادات علامه مجلسی، بخش اصول عقاید از کتاب کشف الغطاء، اصل الشیعه و اصولها از محمدحسین کاشف الغطاء و دلائل الصدق فی نهج الحق از برادرش محمدحسن مظفر. نویسنده فقط در یک مورد در پاورقی به کتاب کشف الغطاء شیخ جعفر ارجاع داده است و در پاورقي و متن به كتاب‌هاي ديگر ارجاع نداده است و در پایان کتاب به ذکر نام آن کتاب‌ها بسنده کرده است. با مقایسة مطالب و موضوعات کتاب عقائد الامامیه، با ديگر کتب، شباهت‌ها و تفاوت‌هايي را مشاهده مي‌كنيم. از این رو، مي‌توان گفت كه ایشان بدون آنکه مقید به یک کتاب خاص باشد، از مجموع آن کتب بهره گرفته است. طرح برخی از مطالب همانند طرح مباحث تربیتی و اجتماعی در فصل چهارم عقائد الامامیه را می‌توان از ابداعات ایشان تلقی کرد که در ادامه بدان خواهیم پرداخت. مرحوم مظفر دو مقدمه بر چاپ اول و دوم کتاب نوشته است. علامه مظفر در مقدمة کتاب عقائد الامامیه، بحث وجوب عقلي تحقيق و تفکر در اعتقادات را مطرح می‌کند و در چهار اصل ديني توحيد، نبوت، امامت و معاد، پرهيز از تقليد را لازم می‌داند.علامه مظفر در فصل اول دیدگاه امامیه را در مسائل خداشناسی بیان می‌کند