جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این کتاب ، ماهیت عقل و حدود توانایی آن در شناخت مورد بررسی قرار گرفته است به این منظور، دیدگاه دین ودیدگاههای برجستگان فلسفه اسلامی و غرب را درباره عقل مورد مطالعه قرار داده ایم.در عین حال در حین بررسی نظرات متعدد، با اختلافات، تضاد و تشتت آراء فراوانی در مورد ذات و حقیقت عقل، ارائه یک تعریف جامع و محدوده شناخت عقل مواجه شدیم.به همین دلیل همواره عقل را مقابل دین ،علوم تجربی و عرفان قرار داده اند .از آنجاکه عقل نقش بارزی در تقویت دین داشته ودین هم در ترویج تعقل گامهای موثری برداشته است،طبیعی است که بین این دوگزینه رابطه تنگاتنگی برقرار باشد .در قرآن کریم آن مقدار که از عقل ستایش شده از کمتر مقوله ای تمجید گردیده است. عقلی که قرآن وروایات روی آن عنایت دارند،بیشتربرقوه فهم اطلاق می گردد . عقل با این معنا قادر به شناخت حقایق عالم هستی ، تمییز صحیح از ناصحیح و نیز استنباط احکام شرعی خواهد بود ، اما شناخت او رابطه مستقیمی با داده های حسی وفراحسی دارد ، به این صورت که عقل پس از دریافت این داده ها به تجزیه و تحلیل آنها ودر نتیجه بدست آوردن شناخت و معرفت اقدام می کند. ضمناً با بررسی مفهوم عقل ونقش آن در شناخت حقایق در فلسفه ابن سینا ، صدرالمتألهین و کانت مشخص می گردد که مفهوم عقل وتوانایی آن در شناخت ، در تفکر ابن سینا و ملاصدرا ، نزدیک به اسلام بوده در حالی که همین موضوع در فلسفه کانت دورتر از اسلام است زیرا کانت ، عقل را منشأ گمراهی معرفی می‌کند و معتقد است که این قوه با بلندپروازی، پای از حد فراتر می‌گذارد و سبب مغالطه و تعارض و توهم می‌شود .این نوشتار ، ضمن تعریف عقل به معنای فهم، ثابت می کند که فهم از علوم تجربی، فلسفه، عرفان، دین و سایر معارف، ابزار،مواد و مصالح خودش را می گیرد و با وارسی هریک از آنها به تحلیل و داوری می پردازد. بنابراین با هیچیک از آنها تضادی ندارد و می توان به کشاکش ها در این زمینه پایان داد.

با این که کانت به صورت نظام‌دار به پی‌ریزی نظامی برای تربیت اخلاقی نپرداخته، لیکن به علت این که مفهوم انسان و انسانیت محور اصلی فلسفه اوست، توجه به اندیشه‌هایش می‌تواند غنای بیش‌تری به فلسفة تعلیم و تربیت اخلاقی ببخشد. دربارة دیدگاه خواجه نصیر طوسی در زمینة تربیت اخلاقی نیز می‌توان گفت که وی در تاریخ اندیشة اسلامی نقشی بسیار حیاتی داشته است؛ یعنی وی در دوره‌ای از تاریخ اسلام به پاسداری و حراست از اندیشة دینی پرداخت و نقش احیاگری خود را به انجام رساند که شاید بدترین دورة تاریخ اسلام باشد؛ دوره‌ای که مغولان به ایران هجوم آورده و به تاراج و تخریب میراث فرهنگی این مرز و بوم پرداختند. در چنین برهه‌ای خواجه نصیر رسالت خود را حفظ و احیاگری اندیشه‌های اسلامی حکمای پیش از خود قرار داد. شاید به همین دلیل معلم ثالث لقب گرفت. خدمت بزرگ وی در احیای حکمت عملی به صورت ویژه‌ با تالیف کتاب اخلاق ناصری بود. کتاب حاضر پس از معرفی احوال و آثار کانت و خواجه‌نصیرالدین طوسی، به خاستگاه‌ها و مبادی تربیت اخلاقی و ارزیابی تطبیقی دلالت‌های مربوط به تربیت اخلاقی دو اندیشمند مزبور، و در پایان نقد و بررسی دیدگاه کانت و خواجه نصیرالدین طوسی در زمینة تربیت اخلاقی اختصاص دارد.

کتاب حاضر، حاوی نظرات و فلسفة دو فیلسوف بزرگ؛ «کانت» و «هایدگر» دربارة مقولة زمان است. نگارنده در این کتاب ابتدا، تاریخچة مختصری دربارة مفهوم زمان از افلاطون تا هایدگر را ارائه کرده است. سپس در فصل اوّل و دوّم کتاب، زمان در اندیشة کانت و هایدگر را به ترتیب بررّسی کرده، و در فصل سوّم و پایانی کتاب، به مقایسة نظرات آن‌ها با هم پرداخته است. وی در هر فصل ابتدا، فیلسوف مورد نظر را معرّفی کرده است. «امانوئل کانت» در سال 1724 میلادی در «کونیگزبرگ»، از شهرهای پروس شرقی متولّد شد. دوران حیات فکری و علمی کانت را می‌توان به دو مرحلة مشخّص، یعنی قبل و بعد از نقّادی تقسیم کرد. از سال 1770 به بعد کانت به عنوان فیلسوفی مستقل و صاحب مکتب بدیعی در فلسفه، قد علم کرد. همچنین «مارتین هایدگر»، در سال 1889 در روستایی در جنوب غربی آلمان زاده شد. او را از بزرگ‌ترین، مبتکرترین و با نفوذترین متفکّران قرن بیستم محسوب می‌کنند. شاید هیچ فیلسوفی به اندازة او مورد تفسیرهای گوناگون و متفاوت قرار نگرفته است.

ژیل دلوز، فیلسوف پست مدرن فرانسوی بود که از پیشگامان نحلۀ پست مدرنیسم به حساب می‌آید. کتاب «انسان و زمان آگاهی مدرن» او با زیرعنوان «درسگفتارهای ژیل دلوز دربارۀ کانت» بررسی ایده‌های انقلابی امانوئل کانت، درباره زمان و سنتز (تألیف/ترکیب) است. دلوز پیش‌تر در کتاب «فلسفۀ انتقادی کانت» با فلسفه کانت درگیر شده بود و به تفسیر آن پرداخته بود. کتاب حاضر مجموعه سخنرانی‌های او در دانشگاه ونسان است که حول محور مفهوم زمان و ترکیب در فلسفۀ کانت می‌گردد. دلوز ابتدا تغییر رادیکال کانت در درک زمان را برجسته می‌کند. به طور سنتی، زمان به عنوان تابع حرکت تلقی می‌شد، دیدگاهی که ریشه در فلسفه باستان و کلاسیک دارد. با این حال کانت این رابطه را معکوس می کند و معتقد است که حرکت وابسته به زمان است. این تغییر در نگرش، زمان را از یک مفهوم دایره‌ای که به چرخه‌های طبیعت گره خورده است، به یک پیشرفت خطی تبدیل می‌کند. دلوز از سه تألیف زمان که کانت برای شناخت انسان ضروری می‌داند سخن می‌گوید. تألیف اول شامل درک فوری ابژه است، جایی که ذهن داده‌های حس را در تجارب منسجم ترکیب می‌کند. تألیف دوم به نقش حافظه و تخیل در بازتولید تجربیات گذشته اشاره دارد که امکان تداوم در ادراک را فراهم می‌کند و تألیف سوم شامل شناخت اشیا و رویدادها و ادغام آنها در یک درک کلی واحد است. به بیان دلوز، در همۀ این تألیف‌ها که در نهایت منجر به شناخت تجربی آدمی می‌شوند، نقش زمان برجسته است. علاوه بر این، زمان در زیبایی شناسی استعلایی کانت نیز نقش به سزایی دارد، چراکه عمیقا تحت تأثیر شروط تحلیلی حس، یعنی زمان و مکان، قرار دارد. تحلیل استعلایی کانت نیز که به مقوله های فاهمه اختصاص دارد جز با شرط پیشینی زمان ممکن نیستند. قابل ذکر است که کار دلوز بین رشته‌ای است و از فلسفه، روانشناسی و زیبایی‌شناسی استفاده می‌کند. همچنین تفسیر دلوز از کانت تفسیری بدیع است که در تضاد با تفاسیر سنتی از این فیلسوف بزرگ تاریخ فلسفه قرار دارد.