جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در نخستین جلد از مجموعه "منادیان تقریب"، دیدگاه‌های امام خمینی (ره) و فعالیت‌های ایشان در ارتباط با مسائل جهان اسلام بررسی و از منظر همبستگی جهان اسلام تجزیه و تحلیل شده است .عناوین فصل‌های کتاب عبارت‌اند از :زندگی فکری ـ سیاسی امام خمینی ;امام خمینی و جهان اسلام ;احیای تفکر اسلامی ;تشکیل دولت بزرگ اسلامی ;اسلام، جهان و دموکراسی ;جایگاه زن در اندیشه امام خمینی ;شخصیت ادبی امام .

کتاب حاضر تحلیلی است بر پاسخ امام خمینی (ره) به نامه شخصی که در آن شبهه عینیت اراده و علم و ذات خداوند را مطرح ساخته بود .در آغاز کتاب نامه سوال کننده به زبان عربی آورده شده که در آن به اختصار اصل شبهه را بیان کرده، سپس دو پاسخ از ملاصدرا آورده و بر هر یک از این پاسخ‌ها اشکالاتی وارد نموده، سپس پاسخ حاج ملا هادی سبزواری را به نقد کشیده و طور جداگانه پاسخ‌هایی را در دفع این شبهه از قول فلاسفه مشاء، شیخ اشراق و دیگران بیان نموده و خود دو استدلال در "کیفیت علم خداوند به شرور "به دست داده است .پس از آن، پاسخ امام خمینی (ره) به زبان عربی درج گردیده است .نگارنده این کتاب کوشیده است به ایرادهای سوال کننده در جوابیه ملاصدرا، ملا هادی سبزواری و شیخ اشراق، و دو استدلال وی در کیفیت علم خداوند به شرور و اباطیل پاسخ دهد .

این نوشتار به «تحلیل محتوا»ی کتاب «سرالاسراء فی شرح حدیث المعراج» تألیف مرحوم آیت‌الله سعادت‌پرور و کتاب «جامع‌السعادات» تالیف علامه نراقی از نظر میزان استفاده‌ی هر یک از این دو کتاب از ادعیه در تحلیل‌های عرفانی و اخلاقی اختصاص دارد تا در یک مقایسه‌ی طولی و یک مقایسه‌ی عرضی، ضمن معرفی عملی کارکردهای تحلیل محتوا در تحقیقات حوزه‌ی متون عرفان اسلامی، به ارزیابی نقش ادعیه در استنباط آموزه‌های عرفانی در مقایسه با استنباط آموزه‌های آموزه‌های اخلاقی در دو کتاب مذکور بپردازد. چارچوب نظری این تحقیق، نظریات «اصول استنباط» و «درایه‌الحدیث» درباره‌ی ارزش استنباطی ادعیه است. و روش تحقیق در این نوشتار، تلفیقی از تحلیل محتوا و روش کتابخانه‌ای است. و نوع تحقیق، توصیفی - تحلیلی است که در تجزیه و تحلیل از روش‌های سه‌گانه‌ی کمّی، کیفی و تطبیقی استفاده می-کند. تحلیل محتوای این دو متن، از استفاده‌ی بیشینه‌ی هر دو منبع از ادعیه در استنباط‌های عرفانی نسبت به برداشت‌های اخلاقی حکایت دارد. و نیز نشان می‌دهد که «سرالاسراء» از گستره‌ای بسیار وسیع‌تر از منابع ادعیه نسبت به جامع‌السعادات در این استنباط‌ها استفاده کرده است. و این افق نو یعنی منبعیّت ادعیه برای عرفان مأثور را در رفتار پژوهشی خود به خوبی ترسیم کند. بنابراین می‌توان گفت بیشترین آموزه‌های مندرج در ادعیه را آموزه‌های عرفانی تشکیل می‌دهند تا اخلاقی. مشخص نمودن دعاهای مورد بیشترین استفاده در استنباط‌های عرفانی نیز از دیگر دستاوردهای این تحقیق است.

عمیق‌ترین ابعاد شخصیت معنوی امام خمینی(ره) بعد عرفان و خداشناسی و به اصطلاح اهل علم «آنتولوژی» وی است که موفق‌ترین و پر ذوق‌ترین جاذبه‌های اجتماعی و دینی او تلقّی میشود. به گواهی مفسران سیاسی و منتقدان اجتماعی، همین وجهه انسانی وی بوده کهاو را به مقاومت در برابرطاغوت بیرون وامی‌داشته است. حکیم ترمذی نیز از عارفان تحول برانگیزو محدثان کشف و شهودی قرن سوم هجری است؛ وی نخستین فرد از سنت اول عرفان اسلامی است که مساله ولایت را به عنوان نظریه یا نظام فکری کامل بیان نمودهاست. در این مقاله نگارندگان؛ پس از تحلیل شیوه ولایتی این دو مرد وارسته، به نظرگاه‌هایی تازه در عرفان ولایی و اجتماعی دست یافته اند. این پژوهش می‌تواندگنجینه‌های اشتراک نظریات شاخصان عرفان اسلامی اهل سنت و تشیع معاصر را پویا نموده، بر غنای ادب عرفانی بیفزاید.

اختلاف در آراء فقیهان در باب «ولایت فقیه و حدود آن» از عمده ترین مناقشات فقهی در سده ی اخیر بوده است. اما علت این اختلافات را باید در پس مباحث و مناقشات نظری در کتب و رساله های استدلالیِ فقها جستجو کرد. در این میان به نظر می رسد رویکردها و نظریات تفسیری کلاسیک در غرب ظرفیت بدیعی برای توضیح و تبیین علل شکل گیری این اختلافات از نظرگاهی نو به این آراء دارند. این نوشتار در پی آن است که اختلاف آراءِ مرحوم نائینی و امام خمینی(ره) در مقوله ی ولایت فقیه را با استمداد از دستاوردهای نظریه ی «تفسیر بازشناسانۀ» اِریک هِرش، متفکر متأخّر هرمنوتیک کلاسیک، به کنکاش بگذارد. در پژوهش حاضر پس از عیان سازی مفروضات دو فقیه با تحلیل محتوای کیفی متون ایشان، در نهایت علت اصلی تفاوت آراء را تفاوت در تلقی آن دو از «ژانر درونی» روایات محل رجوع، به عنوان مفهومی کلیدی در نظریه ی هرش، قلمداد می کند.