جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از منظر عرفای مسلمان، از جمله امام خمینی(ره)، خلق و تدبیر عالم هستی، ناشی از تجلّیات و جلوه‌های خاص اسماء و صفات گوناگون خداوند است. مقاله حاضر با هدف تبیین خلق و تدبیر عالم هستی از دیدگاه امام خمینی(ره)، با استناد به آثار مکتوب ایشان و با روش توصیفی - تحلیلی با محوریت نظریه حدوث اسمی، طبق مبانی عرفانی امام خمینی(ره) بحث کرده است. دیدگاه حدوث اسمی، از جمله نظریات مطرح در بحث حدوث و قِدَم عالم از سوی حکیم ملاهادی سبزواری است و بر اساس آن، در تعیّن احدیّت که نخستین تعیّن ذات و مرتبه پیش از واحدیّت است، اشیاء سابقه عدم و نیستی دارند. ماهیات و اعیان موجودات در مرحله اسماء و صفات و پس از تعیّن ثانی در مقام واحدیّت ایجاد می‌شود. در این مقاله، خلق و تدبیر عالم هستی‌‌ در پرتو نظریه حدوث اسمی، ثابت کرده که خداوند با تجلّی در اسم «مبدع»، عالم هستی را ایجاد کرده است؛ یعنی عالم هستی با اسم آفریده شده است. ازاین‌رو، هر چیزى ‌که در عالم طبیعت پدید می‌آید، حتماً اسماء الهی در آن نقش دارند. عالَم با اسم «رب» آغاز شده است و بنا و تأسیس عالَم هستی با اسم خداوند است. به همین دلیل، هر موجودی غیر از انسان کامل، در قلمروی تدبیر اسم خاص خداوند قرار دارد که از آن اسم، تعبیر به «ربّ» شده است و حق‌تعالی به لحاظ آن اسم در او نقش‌آفرینی و تصرف می‌کند.

عارفان تقريرهاي گوناگوني از تعداد منازل سلوک الي الله ارائه داده‌اند. امام خميني ره بر اين باور است که مي‌توان اين منازل را در قالب هفت مرحلة کلي تبيين کرد. نوشتار پيش‌رو بر آن است تا هر هفت مرحله را با استفاده از شواهد متعددي که در آثار ايشان به چشم مي‌خورد و با ياري¬ جستن از تقريري که شاگرد ايشان، آية الله مظاهري، از منازل هفت¬گانه منظور نظر استادشان دارند، از ابتدا تا انتها بررسي كند. منازل هفت‌گانه مورد نظر عبارت است از: 1- يقظه؛ 2- توبه؛ 3- تقوا؛ 4- تخليه؛ 5- تحليه؛ 6- تجليه؛ 7- فنا. اين تحقيق به بررسي نگاه عارفان اسلامي و به‌ويژه امام خميني به نقش کليدي هريك از منازل مزبور در مسير سلوک الي الله نشسته و در پايان، پس از آنکه به روش «تحليلي – کتاب‌خانه‌اي»، انديشة ايشان را در اين‌باره استخراج کرده، آن را در قالب يک الگوي مفهومي ارائه داده است.

بررسی اندیشه‌های ملاصدرا و امام خمینی در مورد معرفت دینی و نقش عقل در این زمینه است. در این نوشتار به تبیین کارکردهای عقل در تقویت باورهای دینی و نیز آفات آن در این زمینه پرداخته شده و میزان تعارض و تعامل بین عقل و دین از منظر دو اندیشمند مسلمان فوق الذکر، مورد شرح و بررسی و مقایسه قرار گرفته است. نویسنده سعی نموده است با مراجعه به آرای فلسفی امام خمینی و ملاصدرا به برخی از تعارضات بین عقل و دین و نیز کارکرد و توان عقل در فهم دین و معارف دینی پاسخ داده و تأثیرات متقابل آن دو بر یکدیگر را از منظر آنان مورد کنکاش قرار دهد. وی در همین زمینه بر ضرورت شکوفایی عقل در فهم مسائل دینی و دین باوری عاقلانه از دیدگاه این دو اندیشمند تأکید ورزیده و نقش عقل را در سه حوزه استنباط احکام شرعی، معرفت دینی و اخلاق، تبیین نموده است.

الشيعة في مصر من الإمام علي حتى الإمام الخميني از آثار ارزنده فعّال سياسى و نويسنده و روزنامه‌نگار مصرى صالح الوردانى است كه تاريخ حضور شيعه را در مصر از آغاز تا امروز به صورت اجمالى و مستند بررسى و تحليل كرده است. نويسنده در اين كتاب مباحث متعددى را بدون تقسيم به بخش و فصل ذكر كرده است. پس از مقدمه، عناوين مورد بحث در كتاب بدين‌ترتيب است: 1- تاريخ سخن مى‌گويد؛ 2- صلاح‌ الدين؛ 3- باقيمانده تشيع؛ 4- شخصيت‌هاى شيعه در مصر؛ 5- شهادت‌گاه‌هاى شيعه در مصر؛ 6- مسافرت‌هاى شخصيت‌هاى شيعى؛ 7- غارت‌كردن اموال شيعيان؛ 8- عكس العمل‌هاى شيعى؛ 9- شور و نشاط شيعى؛ 10- جمعيت آل البيت؛ 11- بُهره. دانستنى است كه اين اثر از نظر زبان و ادبيات ممتاز و ستودنى است و به زبان شيواى عربى معاصر -نه عربى قديمى و سنتى- نوشته شده است. جناب صالح الوردانى از نويسندگان موفق جهان اسلام است و در اين اثر نيز قدرت ادبى ايشان به‌خوبى آشكار شده است. نويسنده در پايان هر قسمت از مباحث به صورت پى‌نوشت، منابع مباحث را معين كرده است. در مواردى ارجاعات در پى‌نوشت‌ها كامل است و گاه نيز به ذكر نام كتاب و نويسنده اكتفا شده و شماره جلد و صفحه معين نشده است. اشكال ديگر اين‌كه نويسنده در فهرست مطالب كتاب نيز به ذكر عناوين مطالب اكتفا كرده و از ذكر شماره صفحات خوددارى كرده است. فهرست منابع مورد استفاده خودش را نيز ذكر كرده ولى با تأسف در اين فهرست نيز به ذكر نام كتاب و نويسنده و گاه محل چاپ اكتفا كرده و از ذكر بقيه مشخصات خوددارى كرده است. همچنين نويسنده در قسمت ضميمه‌ها از تصاوير متعددى مانند تصوير شخصيت‌ها و روى جلد كتابها و نشريات و نامه‌ها استفاده كرده است. نيز نويسنده در ابتكارى جالب به صورت جدول موضع ايجابى يا سلبى شيعه را در مورد برخى از صحابه مشخص كرده است. در اين جدول، علت اين موضع‌گيرى نيز بيان شده است. بر طبق اين جدول، سبب نگرش ايجابى شيعه به كسانى مانند سلمان، ابوذر، مقداد، امّ سلمه و نيز سبب نگرش سلبى شيعه به كسانى مانند ابوهريره، عمرو بن عاص، معاويه و مغيرة بن شعبه معلوم شده است

المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، اثر حسن عیسی حکیم کتابی است پیرامون شهر مقدس نجف و رجال و مشاهیر مرتبط با این شهر که به زبان عربی نوشته شده است. مؤلف کتابش را به حضرت علی (علیه السلام) هدیه نموده است. جلد اول کتاب در سال 1427ق و آخرین مجلد، 6 سال بعد؛ یعنی سال 1433ق چاپ شده است. نویسنده کتاب، از ادبا و شخصیت‌های تاریخ دان و شرح حال نویس عراقی است. این اثر که در نوع خود از حیث کمیت بی نظیر است و از حیث کیفیت نیز در رده نسبتا خوبی قرار دارد، علاوه بر علاقه مندان به تاریخ و تراجم، برای زوار عتبات عالیات و همچنین روحانیون کاروان‌های زیارتی نیز اثری مفید است. در "جلد هشتم" نویسنده پس از یک مقدمه و بیان رابطه نجف با حکومت عصر، از مراجع شیعه در دوران معاصر سخن می‌گوید و به طور خاص به مرجعیت شیعه در آخرین دهه هزاره دوم میلادی؛ یعنی 1990-2000 پرداخته و بیشترین مباحث این جلد مختص همین موضوع است. البته از بیان مطالبی که پس از سال 2000 روی داده نیز پرهیزی ندارد. حضرات آیات: سید عبدالهادی شیرازی، سید محسن حکیم، شیخ عبدالکریم زنجانی، سید ابوالقاسم خوئی، امام خمینی، شهید صدر، سید علی سیستانی، سید محمدسعید حکیم، شیخ بشیر نجفی و عده ای دیگر، از کسانی‌اند که در این جلد گزارشی از شرح حال علمی، سیاسی و اجتماعی شان ارائه شده است.

چکیده ندارد.

مشروعیت از مباحثی است که همواره از گذشته دور متفکران را به خود مشغول داشته است.اهمیت این مسئله از آن روست که دوام و جاودانگی نظام سیاسی بدان وابسته است. مشروعیت سرچشمه اطاعت شهروندان از قدرت سیاسی و حاکمیت است و شهروندان بر پایه مشروعیت به حقانیت فرمانروایان باور داشته ، مقررات و موازین وضع شده از سوی آنان را می پذیرند. این تحقیق برآن است تا انطباق دیدگاه دو تن از فقها و متکلمین معاصررا در مسئله مبانی مشروعیت حکومت با یکدیگر نشان دهد. مشروعیت در کلام سیاسی امام خمینی(ره) و استاد مصباح یزدی به معنای حقانیت و قانونی بودن است و ملاک این قانونی بودن و حقانیت ، مطابقت اساس و بنیان حکومت و حاکمان با اراده و ربوبیت تشریعی الهی است. بر مبنای توحید خالقی و مالکیت منشعب از خالقیت و سلطه تکوینی حاصل از مالکیت خداوند بر ماسواء ، که در منظومه کلامی- سیاسی امام خمینی و استاد مصباح یزدی تبیین شده است ، خداوند تنها منبع ذاتی و اصلی مشروعیت سیاسی است ؛زیرا مبانی اعتقادی اسلام، توحید در همه ی ابعاد آن ، یعنی توحید ذاتی ، صفاتی، افعالی، ربوبی ، خالقی و عبادی را از آن خداوند سبحان دانسته و نیز حق حاکمیت، تشریع و قانونگذاری را که از شئون ربوبیت تشریعی الهی است را تمام و کمال مختص آن ذات پاک و یگانه می داند،که در مرتبه بعدی حق فرمانروایی و حاکمیت اجتماعی از سوی خداوند به افراد برگزیده اش یعنی پیامبر (ص) و امام معصوم (ع) و به توسط آنان به وارثان راستین رسالت و امامت یعنی ولی فقیه واگذار شده است.

چکیده: از مسائل مهم و تاریخی تفکر اسلامی، پس از اثبات ذات حق و اقرار به وجوداو، ارائه تصویری از ویژگی¬های حق تعالی است، از این رو معرفت اسماء و صفات خداوند، همواره مورد توجه مکاتب و مذاهب بوده است، در این زمینه چند گرایش عمده در میان مکاتب فلسفی و کلامی و عرفانی وجود دارد؛ «تنزیه محض»، «تشبیه محض» و «جمع بین تشبیه و تنزیه» از مهمترین این گرایش¬ها هستند که هر کدام طرفدارانی دارد. قاضی سعید قمی و حضرت امام خمینی که هر دو فلاسفه¬ای برخوردار از ذوق و مشرب عرفانی هستند، در این زمینه اعتقادات جداگانه¬ و متقابلی دارند؛ قاضی سعید به اقتضای مبنای مورد پذیرش خود، که تباین تام بین خالق و مخلوق است، هرگونه تشبیه خداوند را به مخلوقات، شرک دانسته است، تا جایی که حتی اشتراک معنوی در صفات را نیز به همین دلیل رد می¬کند، اما از طرف دیگر تنزیه محض را نیز نپذیرفته است، وی نسبت دادن هر گونه صفت ثبوتی را به ذات خداوند، مصداق تشبیه می¬داند و از این رو تمام صفات خداوند را سلبی دانسته است و در نتیجه تمام صفات ثبوتی را به سلب نقایض آنها تأویل می¬برد. بنابراین از بین گرایشات مشهور سه¬گانه هیچ کدام را طریق صحیح در معرفی اسماء و صفات نمی¬داند. در مقابل حضرت امام خمینی که از پیروان مکتب حکمت متعالیه و قائل به اصول و مبانی اندیشه صدرایی هستند، جمع بین تشبیه و تنزیه را طریق حق و راه صواب می¬دانند، از این رو به نقد اندیشه¬ها و آراء قاضی سعید قمی می¬پردازند،. این نوشته بر آن است که با تکیه بر آثار این بزرگان و استفاده از منابع اصیل عرفانی و فلسفی، به تبیین دیدگاه¬ها و نقد و ارزیابی اندیشه¬های این دو متفکر بزرگ بپردازد، و کوششی است در جهت بازخوانی آرای این دو اندیشمند و یافتن نقاط اشتراک و افتراق آنها، و تبیین مبانی و اصولی که نقطه اتکای این آراء است. کلیدواژه ها:قاضی سعید، امام خمینی، الهیات سلبی، اسماء وصفات خداوند، تباین خالق و مخلوق،تنزیه و تشبیه

انسان، خلیفه و آئینه تمام نمای خداوند و هستی محسوب می گردد؛ حقیقت انسان، تمام حقایق را در خود جمع کرده است. در میان موجودات، تنها انسان است که در عین این که از اکوان(ماسوی الله) است، می تواند تمام حضرات را در خود جمع کند و جامع جهت حقانی نیز باشد. مرتبه اش از حد امکان برتر و ازمقام خلق بالاتر، بین وجوب و امکان، برزخ و میان حق و خلق واسطه است که به وساطت و مرتبه وی فیض حق که سبب بقاء و حفظ عالَم است به عالَم می رسد. انوار تجلیات حق از آینه دل او است که به عالَم و آدم فیضان می کند. چون این عالَم را رها سازد و به عالَم آخرت منتقل شود، عالم تباه می گردد و معانی و کمالاتش به آخرت انتقال می یابد. انسان کامل روح عالم و عالم جسد اوست. همانطور که روح بوسیله قوای روحانی و جسمانی به تدبیر بدن و تصرف در آن می پردازد، همین طور انسان کامل به وسیله اسمای الهی که خداوند آنها را به وی آموخته و در وی به ودیعت نهاده است، در عالَم تصرف می کند و به تدبیر آن می پردازد. انسان کامل بین صورت حق و صورت عالم جمع نموده وبه صورت آئینه ای درمی آید که حق صورتش را در او مشاهده می کند و خلق نیز صورت حق را در او می بیند. از آنجائی که اعیان جمیع دایره وجود مظهر عین انسان کامل است، از ره گذر شناخت او، نه تنها ساحات وجودی انسان کامل، بلکه پرتوی از اسماء الاهی و مظاهر جمال و جلال آنها در نشئه هستی نیز شناخته خواهد شد. قیصری در مقام شاگردی کاشانی، از انقطاع نسلی میان استاد و شاگردان در قرن هشتم تأثیر پذیرفته است. این انقطاع نسلی بصورت تشویش در متن های عرفانی دو قرن هفتم و هشتم در مقایسه با یکدیگر می انجامد. درمتون بزرگان قرن هشتم همچون کاشانی و قیصری در چینش نظام تجلیات میان ایشان با شاگردان ابن عربی در قرن هفتم اختلاف نظر است، بویژه در بحث از نخستین تجلی از تجلیات ذات که این اختلاف نظرها به اوج خود می رسد. با توجه به اختلاف نظری که در چینش نظام تجلیات میان امام خمینی و قیصری است، این اختلاف نظر، خود را درتفسیرهای متفاوت از واژگان اهل معرفت و مباحثی همچون حقیقت انسانی، جامعیت انسان و نهایت سیر انسان و... نشان می دهد.