جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ِاِحْقاقُ الحَقّ و اِزْهاقُ الباطِل مشهور به احقاق الحق کتابی کلامی نوشته شهید قاضی نورالله شوشتری (متوفای ۱۰۱۹ هجری قمری) عالم شیعه است. شوشتری این کتاب را در دفاع از تثبیت ولایت و امامت امیرمؤمنان و تبیین اندیشه‌های کلامی شیعه و در ردّ کتاب ابطال نهج الباطل و اهمال کشف العاطل نوشتۀ فضل الله بن روزبهان عالم شافعی نوشته است. قاضی نورالله به علت نگارش این کتاب، شهید شد. پژوهش‌های متعددی در حوزه ترجمه و شرح پیرامون این اثر صورت گرفته است.

ِاِحْقاقُ الحَقّ و اِزْهاقُ الباطِل مشهور به احقاق الحق کتابی کلامی نوشته شهید قاضی نورالله شوشتری (متوفای ۱۰۱۹ هجری قمری) عالم شیعه است. شوشتری این کتاب را در دفاع از تثبیت ولایت و امامت امیرمؤمنان و تبیین اندیشه‌های کلامی شیعه و در ردّ کتاب ابطال نهج الباطل و اهمال کشف العاطل نوشتۀ فضل الله بن روزبهان عالم شافعی نوشته است. قاضی نورالله به علت نگارش این کتاب، شهید شد. پژوهش‌های متعددی در حوزه ترجمه و شرح پیرامون این اثر صورت گرفته است.

ِاِحْقاقُ الحَقّ و اِزْهاقُ الباطِل مشهور به احقاق الحق کتابی کلامی نوشته شهید قاضی نورالله شوشتری (متوفای ۱۰۱۹ هجری قمری) عالم شیعه است. شوشتری این کتاب را در دفاع از تثبیت ولایت و امامت امیرمؤمنان و تبیین اندیشه‌های کلامی شیعه و در ردّ کتاب ابطال نهج الباطل و اهمال کشف العاطل نوشتۀ فضل الله بن روزبهان عالم شافعی نوشته است. قاضی نورالله به علت نگارش این کتاب، شهید شد. پژوهش‌های متعددی در حوزه ترجمه و شرح پیرامون این اثر صورت گرفته است.

یکی دیگر از کتاب های جناب عبید کلبانی که به بررسی مسائل اختلافی که در مذاهب اسلامی وجود دارد می پردازد کتاب من الذی قال بالنص علی الامامه که درباره امامت و جانشینی رسول الله ص می باشد که آیا در این زمینه نص جلی و دلیل مورد اعتمادی وجود دارد که جانشین پیامبر امام علی ع و ائمه اثنی عشر می باشند یا نه. نکته جالب توجه کتاب این است که بیشتر منابع و مصادر استفاده شده در کتاب از منابع و مصادر خود اهل سنت می باشد که راه را بر متعصبان خواهد بست.

أبكار الأفكار في أصول الدين، تأليف ابوالحسن على بن ابى على بن محمد بن سالم، معروف به سيف الدين آمدى(551-631 ق)، متكلم بزرگ اشعرى است. اين اثر دائرةالمعارفى كلامى است، كه با قلمى شيوا، رسا و به دور از اغلاق در بيان مطالب و نقل و نقد اقوال و نظم فصول و ابواب به شكلى روشمند نگارش يافته است. «ابكار الافكار»، مهم‌ترين اثر كلامى آمدى و بلكه از مهم‌ترين آثار كلامى اشعريان و حتى جهان اسلام به شمار مى‌آيد و بر آثار كلامى اشعرى پس از خود تأثير قابل توجهى داشته است.اين كتاب، به يك اثر مرجع و بنيادين براى دورۀ پس از خود بدل گشت كه به دورۀ كلام متأخران شناخته مى‌شود. آمِدی در ابکار الافکار می‏کوشد تا دیدگاه‏های نحله‏های کلامیِ مختلف اسلامی و گاهی آرای ادیان آسمانی دیگر را نقل کند که از آنها با عبارت مِلّیّون یاد می‏کند. در جایی که اجماع میان همه ملل و نحل را گزارش می‏کند. تعبیر قد اجمع العقلاء را به کار می‏گیرد. گاهی برای نشان‏دادن رأی فرق اسلامی در برابر ملل غیراسلامی می‏گوید رأی اسلامیان چنین است. در برخی موضوعات نام اشخاص را می‏برد؛ مثلاً، جبّایی، نظّام، هشام بن حکم، اشعری، باقلانی، جوینی و... ؛ گاهی به جای اشخاص نام یک فرقه را می‏برد، برای نمونه، خوارج، امامیّه، معتزله، اشاعره، حشویّه، کرامیّه، واقفیه و... ؛ گاهی دیدگاه فلاسفه را با تعبیر مثلاً ذَهَبتِ الفلاسفة نقل می‏کند. تقریبا در اکثر قریب به اتفاق موارد، دیدگاه معتزله یک سویمهم بحث است. گاهی تمامی متکلّمان در برابر فلاسفه قرار داده می‏شوند. در بسیاری از موارد برای اشاره به رأی موردپسند خود، که موافق اسلاف اشعری وی است تعبیر مذهب اهل حق را به خدمت می‏گیرد. همیشه دیدگاه‏ها را به صورت منظم و دسته‏بندی شده و در چندین مسلک و تقریبا به ترتیب تاریخی گزارش می‏کند. از دیگر ویژگی‏های روش آمدی در این کتاب آن است که پس از نقل آرا و اقوال واردِ نقض و ابرام‏شده، از جهات متعددی همچون جهت لغوی، معنایی، نصّ و نقل، اجماع و عقل به نقد و بررسی آنها می‏پردازد. پس از تحریر محل نزاع و نقد و بررسی اقوال یا همه را ردّ می‏کند و رأی تازه‏ای می‏آورد یا در آن توقف کرده، فروتنانه اعتراف می‏کند که این همه آن چیزی است که در بساط و توشه‏اش یافت می‏شود و ادامه راه را بر آیندگان می‏سپارد.ن نتیجه اینکه کتاب ابکار الافکار به یک اثر پایه و بنیادین برای دوره پس از خود بدل گشت که به دوره کلام متأخران شناخته می‏شود. شیوه تحقیق آرا و تقریر مطالب و اخذ موضع آمدی در ابکار الافکار نیز، جالب و خاص اوست. گذشت که وی در خلاف و جدل، منطق و فلسفه دارای تخصص و آثار عدیده است که حاکی از گرایش عقلی و روح نقدیِ او است. نیز، گفته آمد که وی به بررسی پاره‏ای از قواعد مهم فلسفی همت گماشت و با وجود این به جدل و نیز منطق اهتمام ویژه ورزید. این امر یادآور سلف بزرگ او امام محمد غزالی (م504) است که به رغم نقد تند و حتی دشمنی با فلسفه و فیلسوفان توجه فوق‏العاده‏ای به منطق معطوف ساخت که آن هم دانشی برآمده از یونان و ابزار کار فیلسوفان بود. امّا ماجرا به همین جا ختم نمی‏شود. آمدی در مخالفت تند با جریان باطنیّه از یک‏سو و به‏خاطر تمایل به تصوف از سوی دیگر نیز یادآور غزالی است. این امر از یک‏سو تأثیرپذیری وی را از غزالی و تمسک او را به جدل و منطق برای هماوردی با فلسفه و کلامِ عقلانیِ معتزله نشان می‏دهد. از دیگر سو، رویکرد عقلی ـ نقلیِ او را به مباحث کلامی می‏نُمایاند. كتاب در پنج جلد و هشت قاعده تنظيم شده است. شایسته ذکر است که مصحح و محقق کتاب پانوشت‏های مفید فراوانی اعم از ذکر منابعِ مطالب مذکور در متن و نیز ارائه توضیحاتی جهت روشن شدن برخی ابهام‏ها یا معرفی افراد یا مکاتب و فرق آورده و به این نحو بر کمال اثر افزوده است. همچنین فهرست تمام موضوعات اصلی هر مجلّد در پایان آن ذکر شده است.

الموقف الخامس:مبحث الهيات در هفت مرصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:المرصد الاول:موضوع ذات در سه مقصد بيان مى‌شود كه شامل:اثبات صانع،ذات حق تعالى كيفيت وجود حق تعالى با ماهيت. المرصد الثانى:صفات سلبيه خداوند در هفت مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:تصور مكان و جهت براى خداوند،جسم نبودن خداى تعالى،رابطه جوهر و عرض با خداوند، رابطه زمان با خدا،اتحاد وجودى خداوند،امتناع مقوم بودن حدوث حق تعالى به ذات او،اتفاق عقلا بر عدم اتصاف حق تعالى به عرض محسوس و غير محسوس المرصد الثالث:توحيد المرصد الرابع:صفات وجودى حق تعالى در هشت مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از: اثبات صفات حق تعالى،قدرت حق تعالى،علم حق تعالى،زنده بودن حق تعالى،مريد بودن حق تعالى،سميع و بصير بودن حق تعالى،متكلم بودن حق تعالى، صفات مورد اختلاف حق تعالى. المرصد الخامس:امور جايز براى حق تعالى در دو مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:رؤيت و كلام حق تعالى،علم به حقيقت حق تعالى. المرصد السادس:افعال حق تعالى در هشت مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:اختيار بندگان، توليد و فروعات آن،امورى كه قرآن كريم به آنها تصريح كرده است،اراده خداوند،حسن و قبح،افعال الله،تكليف ما لا يطاق،عدم تعليل افعال حق تعالى به اغراض،اسم،اسماء حق تعالى الموقف السادس:سمعيات در چهار مرصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:المرصد الاول:نبوت در 9 مقصد بيان مى‌شود كه شامل:معناى نبى،حقيقت معجزه،امكان بعثت،اثبات نبوت،عصمت انبياء،حقيقت عصمت،عصمت ملائكه،برترى انبياء بر ملائكه،كرامات انبياء. المرصد الثانى:معاد در 12 مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:اعاده معدوم،حشر اجساد، معاد روحانى،مخلوق بودن بهشت و جهنم در حال حاضر،حسن و قبح افعال،عذاب و عقاب،احباط عمل،عفو الهى،شفاعت،توبه،احياء مردگان در قبر و سؤال نكير و منكر و عذاب قبر،صراط و ميزان و حساب و قرائت كتاب و حوض و شهادت اعضاء. المرصد الثالث:اسماء در سه مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:حقيقت ايمان، زيادت و نقصان ايمان،كفر،مرتكب كبيره. المرصد الرابع:امامت در شش مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:وجوب نصب امام،شروط امامت،شرائط امام،امام حق بعد از رسول الله‌افضل ناس بعد از رسول الله. المقصد السادس:مبحث افضليت امام افضل بر مفظول بيان مى‌شود. المقصد السابع:تعظيم صحابه

إسْتِقْصاءُ النّظَر فِی القَضاءِ و القَدَر کتابی کلامی و به زبان عربی در باب قضا و قدر از مسائل مهم علم کلام، تألیف علامه حلی عالم مشهور شیعه در قرن هشتم هجری. نویسنده در این اثر به تبیین دیدگاه‌های امامیه، معتزله و اشاعره پرداخته است.

«أبهى المراد في شرح كتاب مؤتمر علماء بغداد»، تأليف مقاتل بن عطيه از علماى قرن پنجم است كه توسط شيخ محمد جميل حمود در سال 1423 ق شرح و تحقيق شده است كه پيرامون امامت و خلافت و اين كه تشيع بدعتى در اديان نيست، بلكه دين رسول اكرم (ص) است كه در خلال يك مناظره تاريخى در عهد ملك‏شاه سلجوقى و وزيرش خواجه نظام ‏الملك قرن پنجم بين علماى اهل تسنن و تشيع صورت گرفته، بيان شده است. كتاب؛ شامل مباحث علمى است كه با تحقيق و دقت و دورى از سليقه شخصى و منازعات سياسى و تعصبات مذهبى تدوين گشته است و تصوير واضحى از دين به خواننده ارائه مى ‏دهد.

کتاب «الثقلان الكتاب و العترة»، اثر عربى شيخ محمدحسين المظفر، به بررسى و تحليل محتواى حديث ثقلين و تعيين مصاديق آن و نيز اثبات امامت، علم امام، عصمت امام و ثمرات وجود امام از منظر شيعه اماميه، اختصاص يافته است.