جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی و تحلیل زمینه‌ها و علل دگرگونی‌ها و «منازعات مذهبی» سیاسی ایران در دوره‌های گوناگون می‌باشد. نویسنده ابتدا در مدخلی تاریخی به عدم وحدت مذهبی در ایران و علل آن در اوایل ورود اسلام اشاره نموده و عوامل متقابل رشد فرقه گرایی در اسلام و ایران را بررسی می‌نماید. فصل دوم علاوه بر ریشه‌یابی علل و عوامل اختلافات مذهبی، به چگونگی پیدایش نخستین فرق اسلامی پرداخته است. در فصل سوم از چگونگی اعتلای سیاسی مذهبی جریانات شیعی در قرن چهارم سخن به میان آمده و چگونگی بالا گرفتن سطح تعصبات فرقه‌ای بررسی گردیده است. فصل چهارم به واکنش جریانات سیاسی مذهبی سنی بر علیه تشیع پرداخته و احیای حاکمیت آنان را بر پایه شک و تردید واکاوی می‌نماید. در فصل پایانی به زمینه‌های ایجاد همگرایی بنیادین میان نخبگان مذاهب گوناگون در قرن هفتم پرداخته و سیر آن را به سود شیعه به تصویر می‌کشاند.

عدل دومین اصل از اصول عقائد معتزله به شمار می رود که حتی برخی از بزرگان معتزله مثل ابی الهذیل علاف عدل را مقدم بر توحید می دانند. بر همین اساس بسیاری از آیات محکمات قرآن را با عدل تفسیر و آیات متشابه را به محکمات تاویل می کنند و به همین منظور در کتاب حاضر دکتر محمود کامل به بررسی مفهوم عدل در آیات قرآن پرداخته است و اختصاصا بحث حریت انسان در تکلیف مورد تاکید بیشتری قرار گرفته است.

کتاب منهج الامام فخر الدین الرازی بین الاشاعره و المعتزله در واقع رساله دکتر خانم خدیجه حمادی می باشد که به بررسی شخصیت و منهج فخر رازی در بین مذاهب معتزله و اشاعره و جایگاه والای ایشان نزد این دو گروه می باشد. مصنف موضوعات مختلف کلامی را در کتاب ذکر و نظر فخر رازی را بیان می کند موضوعات کلی از قبیل انسان، نبوات، سمعیات، وجود، وجود خدا، صفات خدا، صفات ثبوتیه و سلبیه، خلق آدم، افعال خدا و... را مطرح و در کنار آن نظرات اشاعره و معتزله هم را ذکر می کند.

این اثر در حدود 44 سالگی در پاسخ به رساله ‏‏«اسرار هزار ساله‎‏»‏‏ علی اکبر‏‎ ‎‏حکمی زاده (منتشره در سال 1322 در 38 صفحه) به رشته تحریر درآمد.‏‎ ‎‏حکمی زاده در جزوه خویش علاوه بر طرح شبهاتی نسبت به مذهب تشیع و اهانت‏‎ ‎‏و تبلیغات سوء علیه روحانیت، درباره مسائل حکومتی اسلام نیز اظهار نظرها و‏‎ ‎‏خرده گیرهای نموده بود. امام پس از مشاهده این جزوه انحرافی دو ماه‏‎ ‎‏درس های خود را تعطیل نمودند تا در اسرع وقت پاسخی مناسب برای آن فراهم و‏‎ ‎‏از حریم روحانیت و تشیع دفاع کنند. ‏‏کشف الاسرار‏‏ اولین بار در سال 1323 و‏‎ ‎‏چاپ سوم آن در سال 1327 در 334 صفحه توسط کتابفروشی علمیه اسلامیه‏‎ ‎‏تهران انجام شده و سپس بارها تجدید چاپ گردید. کتاب فوق از فصل بندی و‏‎ ‎‏نظم مشخص در مطالب برخوردار نبوده و ظاهراً به مقتضای مسائلی که در کتاب‏‎ ‎‏اسرار هزار ساله‏‏ نوشته شده پاسخگویی پرداخته است. کتاب ‏‏کشف الاسرار‏‎ ‎‏محتوی مطالب متنوع اعتقادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بوده و در عین حال‏‎ ‎‏خیانتهای رضاخان در آن با صراحت بیان شده است. نقدهای حکمی زاده درباره‏‎ ‎‏مسائل حکومتی اسلام بناچار امام را که متکفل پاسخ به همه اشکالات او بودند را‏‎ ‎‏به وادی مباحث ولایت فقیه و شأن فقها کشانده است. مطالب مربوط به ولایت فقیه‏‎ ‎‏را در صفحات 179 تا 192 و 221 تا 224 این کتاب می توان مورد مطالعه قرار‏‎ ‎‏داد. ولایت فقیه در عصر غیبت در این کتاب بدون توضیح وافی و پرداختن به‏‎ ‎‏فروع مسأله مطرح شده است و حتی با تردید همراه بوده است امام در این زمینه‏‎ ‎‏می فرمایند: «ولایت مجتهد که مورد سؤال است از روز اول میان خود مجتهدین‏‎ ‎‏مورد بحث بوده؛ هم در اصل داشتن ولایت و نداشتن و هم در حدود ولایت و دامنۀ‏‎ ‎‏حکومت او، این یکی از فروع فقهیه است که طرفین دلیلهائی می آورند که عمده‏‎ ‎‏آنها احادیثی است که از پیغمبر و امام وارد شده است.‎ امام با توجه به شرایط‏‎ ‎ ‎‏زمانی و حال و هوای تألیف کتاب و هوچیگریهای نویسنده کتاب ‏‏اسرار هزار ساله‏‎ ‎‏و وضع استثنائی کشور به نظریه نظارت فقها بر قوانین مجلس و حکومت پادشاهان‏‎ ‎‏صحه گذاشته‏‎‏ تا بلکه از این طریق در حفظ و اجرای دستورات اسلام و نگاه‏‎ ‎‏داشتن حکومت از فساد موفق شوند. البته حضرت امام اشاراتی مبنی بر حداقل‏‎ ‎‏بودن این نظریه داشته و روایاتی که به شأن مطلوب فقها اشاره دارد را ذکر‏‎ ‎‏نموده اند. ‏ ‏‏این کتاب مجموعاً سند گویایی از ظلم ستیزی و مبارزه با استعمار و افشای چهره‏‎ ‎‏رضاخان و عمال او بوده و نشان دهنده عمق تفکر ضد استبدادی و ضد استعماری‏‎ ‎‏امام خمینی می باشد. (منبع : http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_124286)

مؤلف‌ اندیشمند در این‌ اثر، پژوهشی‌ از مهمترین‌ اندیشه‌های‌ کلامی‌ِ معتزله‌و اشاعره‌ عرضه‌ می‌کند، آنگاه‌ به‌ بررسی‌ دیگر مذاهب‌ اسلامی‌ که‌ دارای‌اندیشه‌های‌ فلسفی‌ و مبتنی‌ بر چنین‌ اندیشه‌هایی‌ هستند می‌پردازد. به‌ همین‌دلیل‌ در سخن‌ از فرقه‌های‌ اسلامی‌ تنها جنبه‌ فلسفی‌ آن‌ مورد مدّاته‌ قرار می‌گیرد ترجمه‌ روان‌ و پاورقیهای‌ ارزشمند مترجم‌ از امتیازات‌ این‌ کتاب‌ به‌ شمارمی‌رود.

الحاشیة علی شرح العقاید العضدیة از شیخ‌زاده کلنبوی، اسماعیل بن مصطفی بن محمود(د 1205ق/1791م). (نک‍ : آداب البحث). «حاشیه»ای است بر «شرح العقائد العضدیة» (نک‍ : هف‍‌ ) دوان نی، که خود شرح «العقاید العضدیه» ایجی می‌باشد. نسخۀ در دست گزیدۀ آن است.

الحاشیة علی شرح العقاید العضدیة از شیخ‌زاده کلنبوی، اسماعیل بن مصطفی بن محمود(د 1205ق/1791م). (نک‍ : آداب البحث). «حاشیه»ای است بر «شرح العقائد العضدیة» (نک‍ : هف‍‌ ) دوانی، که خود شرح «العقاید العضدیه» ایجی می‌باشد. نسخۀ در دست گزیدۀ آن است. جلد دوم از حاشیه بر شرح عقائد عضدی به بررسی اسماء و صفات الهی و کلیات وجود و احکام آن می پردازد.