جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سنن ‌‌الهی جایگاهی پربسامد و مؤثر در تحلیل‌ها و تدبیرهای سیاسی ـ اجتماعی حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای دام عزّه دارد که این تحقیق درصدد تبیین کارکردهای اجتماعی سنن ‌الهی با روش توصیفی-تحلیلی و تفسیری-استنباطی از کلام ایشان است. سنن در این مقاله قوانین و ضوابط الهی حاکم بر جهان و انسان است که به‌صورت تکوینی و مطلق یا به‌صورت تشریعی و مشروط به نیت و عمل انسانی پدیدار می‌گردد. سنت‌های الهی، روش‌های هستند که خدای متعال امور عالم و آدم را بر پایه آنها تدبیر و اداره می‌کند. همان‌طور که در عالم طبیعی، سنن و قوانین الهی وجود دارد، قوانین و سننی نیز در جوامع انسانی وجود دارد که ممکن است کسی با چشم مادی نتواند درک کند، امّا وجود دارد. کارکرد، اصطلاحی جامعه‌شناختی است که به معنای اثر و نتیجه به‌کار می‌رود. کارکرد سنن ‌الهی و نتایج و آثاری که بر سنن مترتب می‌شود، هم فردی و هم اجتماعی است؛ این نوشتار درصدد بیان کارکردهای اجتماعی می‌باشد. تحقق نظارت، پاسداشت ارزش‌ها، تحقّق عزت، قدرت و مقاومت، معنویت، عقلانیت، عدالت، بصیرت، دشمن‌شناسی و تحقق پیشرفت در جامعه و... از مهمترین کارکردهای اجتماعی است که از کلام مقام‌معظم رهبری می‌توان استخراج نمود.

هدف پژوهش حاضر بررسی گفتمان تعدیل ساختاری، توسعه سیاسی و آثار و پیامدها و نیز مبانی و مولفه‌های الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای است. گفتمان اسلامی ایرانی پیشرفت در فضای فرهنگی جامعه ایرانی درصدد تولید الگوی توسعه بومی است. با روش پژوهش تحلیلی- تبیینی نشان داده شد که سنخیت گفتمان غربی توسعه با متن جامعه و فرهنگ ایرانی و ناکامی آنان، باعث شده آیت‌الله خامنه‌ای با طرح انتقاداتی به این گفتمان‌ها و با طرح «الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت»، در چارچوب متن و ذهنیت فرهنگ و هویت اسلامی- ایرانی، درصدد هویت‌سازی و معنابخشی به گفتمان پیشرفت در جمهوری اسلامی برآید. منظومه دال‌های گفتمان پیشرفت اسلامی- ایرانی، دارای نظام هویتی، معنایی و نمادین، از فرهنگ و هویت اسلامی و ایرانی است. این گفتمان علاوه بر هویت‌سازی و معنابخشی، درصدد غیریت‌سازی با غرب، به عنوان ابزاری برای مقابله با غرب، مرزسازی و بازتعریف مرزهای هویتی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی اصول و روش حکمرانی مطلوب در انقلاب اسلامی با رویکردی بر اندیشه مقام معظم رهبری است. در این راستا، میزان سازگاری این ایده با شیوه حکمرانی موجود در نظام جمهوری اسلامی و اندیشه ولایت فقیه بررسی می‌شود. روش پژوهش تحلیل محتوا بوده و نتایج حاکی از آن است که مفاهیم و اجزای مندرج در نظریه حکمرانی مطلوب، تضاد و تعارضی با اندیشه‌های مقام معظم رهبری ندارد، ولی نظریه حکمرانی مطلوب از دیدگاه ایشان، بر اصولی استوار است که از طریق خودسازی، جامعه‌سازی و دولت‌سازی امکان‌پذیر خواهد بود و همین امر می‌تواند نظام جمهوری اسلامی را در گام دوم انقلاب اسلامی به جایگاه مطلوب و کارآمدتری برساند.

‌یکی از نیازهای محوری تمامی رسانه‌‌های فعال در جمهوری اسلامی ایران در مسیر پیشرفت و تعالی جامعه، شناخت بایسته‌‌های عملکرد رسانه‌‌ها در منظومه گفتمان انقلاب ‌‌اسلامی است که بخش مهمی از آن ریشه در اسناد بالادستی و دیدگاه سیاست‌گذاران عالی دارد. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف کشف و صورت‌‌بندی مؤلفه‌های رسانه تراز انقلاب به مطالعه این اسناد و بیانات رهبران نظام اسلامی پرداخته است. مطالعه و تحلیل اسناد و بیانات مرتبط با موضوع رسانه و فرهنگ، براساس روش تحلیل‌ مضمون سه‌مرحله‌ای ولکات صورت گرفته و نمونه‌‌گیری نیز از نوع «نمونه‌‌گیری نظری» بوده است. داده‌‌ها در قالب 13مضمون محوری به‌عنوان اصول مبنای گزاره‌‌های هنجاری سازماندهی شد. درنهایت بررسی عمیق‌‌تر مضامین استخراج‌شده نشان داد که نگاه رهبران انقلاب و اسناد بالادستی کشور در زمینه رسانه، حداقل در چهار محور کلی رسالت‌‌ها و مأموریت‌‌ها، باید و نبایدهای محتوایی، باید و نبایدهای فرمی، و ساختار مدیریتی و نیروی انسانی طرح شده و با یکدیگر ارتباط برقرار کرده‌‌اند که مؤلفه‌‌های ذیل آن در سطوح و موضوعات مختلفی (در منابع هنجاری) لحاظ شده است که نه تنها می‌تواند به‌عنوان راهنمای عملکرد سازمان‌‌ها و فعالان رسانه‌‌ای به آن توجه شود، بلکه از قابلیت کاربست در حوزه ارزیابی برخوردار است.

در طول تاریخ درخشان اسلام، مساله ی تقریب مذاهب اسلامی مورد توجه اندیشمندان و عالمان دینی بوده است و مطالعه و بررسی اندیشه دانشمندان و نخبگان در به تصویر کشیدن جریان صحیح در مساله تقریب مذاهب اسلامی بسیار ضروری و شایسته است. مقام معظم رهبری به عنوان رهبر مقتدر حکومت اسلامی یکی از طلایه‌داران تقریب مذاهب اسلامی دارای مبانی و شاخصایی منطبق بر آموزه‌های اصیل اسلامی است که بررسی عملکرد نخبگان بر اساس این مبانی و شاخصا می‌تواند مقایسه‌ و ارزیابی دقیقی از نخبگان سیاسی و دینی ارائه نماید. از این رو در این پژوهش تلاش بر این است که تحلیلی بر اندیشه و مبانی و درستآوردهای تقریبی نخبگان سیاسی دینی جمهوری اسلامی ایران بر اساس شاخصا و مبانی تقریبی مقانم معظم رهبری داشته باشیم و نیز کنکاشی علمی در عملکرد و تحلیلی و ارزیابی تقریبی ایشان بنماییم. شاخص‌های تقریب نزد آیه الله خامنه ای را می توان به دو دسته شاخص های نظری و عملی تقسیم کرد. این مطالعه نشان داد که حضرات آیات واعظ زاده خراسانی، تسخیری و هاشمی رفسنجانی در شاخص‌های نظری همچون درک و شناخت از مفهوم تقریب مذاهب اسلامی و پایبندی پیروان مذاهب به آموزهای مذهبی و عدم انصراف از اعتقادات خویش و شاخص های عملی نظیر عدم تنازع مذهبی و حفظ قدرت اسلام در برابر دشمنان اسلام و همبستگی در محور مشترکات و هدف نگاری تقریب مذاهب اسلامی و نه وسیله دانستن آن در نزدیکترین حد ممکن به مواضع آیه الله خامنه ای بوده‌اند. آیت الله واعظ زاده خراسانی و آیت الله تسخیری نیز از معدود نخبگان دینی شیعی ایران بودند که نقشی بی بدیل در ارتباط با اندیشمندان جهان اسلام و جامعه علمی اهل سنت را داشتند و در این روابط آثار و دستاوردهای قابل ارائه ای از خود به یادگار گذاشتند و به ترتیب ذکر شده بیشترین قرابت فکری را با مقام معظم رهبری داشتند و آیت الله هاشمی رفسنجانی یکی از نخبگان سیاسی دوران معاصر می‌باشد و نقش تاثیر گذاری در انقلاب داشتند و همواره نقش کلیدی در روابط با کشورهای اسلامی داشته است و در اغلب مواضع با مقام معظم رهبری قرابت فکری داشتند. حاصل آنکه نخبگان دینی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران در مساله تقریب مذاهب اسلامی، طبق شاخص های تقریبی مقام معظم رهبری عمل کردند و در اقدامات خود همواره طبق سیاست های مقام معظم رهبری در مساله وحدت اسلامی را رعایت کرده اند. چه بسا دلیل این هماهنگی متوازن، منبع واحدی است که مقام معظم رهبری و نیز نخبگان سیاسی و دینی جمهوری اسلامی ایران از آن کسب معرفت کرده اند.

شاخص‌های «مدینه فاضله» همان اهداف عقلانی، پویا و واقعی‌اند که در صورت پایداری، نسبت به دو مسئله «ارائه الگوی وضع مطلوب» و «عدم مقبولیت وضع موجود» بشریت را به حیات در آرمان‌شهر رهنمون می‌سازند. این سؤال مطرح است که چگونه می‌توان با پایداری و استقامت در سه گستره معنویت، روح و روانی و سیاست زمینه‌های تعجیل حکومت آرمانی مهدوی را فراهم کرد؟ در این مقاله با روش تحلیلی _ توصیفی راهکارهای پایداری برای ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عُظمی اسلامی در بُعد معنوی از منظر مقام معظم رهبری بررسی شده که عبارت از: یاد خدا (اقامه نماز)، ایمان به وعده الهی و اعتقاد به مهدی موعود؟عج؟ می‌باشد. معرفت‌افزایی جهانیان به موعـود عدل‌گستر، ایستادگی بازدارنده از طریق حذف مدیریت دیکتاتوری و تشکیل کمپین ضد استکباری علیه آمریکا و اسرائیل، اعتلای اقتدار ایرانیان مشروط به روش دمکراسی اسلامی، تشکیلات نظامی و امنیتی، پیشرفت در بُعد نرم‌افزاری و سخت‌افزاری راهکارهای پایداری علیه ظلم و بی‌عدالتی است. در آخر، سرّ کامیابی پایداری در دو گستره قبلی، مزین شدن انقلابیون با روحیاتی چون برخورداری از عزت ملی، امید و قوت قلب است که با این شاخص‌ها باید آرمان‌ها را از اهداف فردی به اهداف جمعی با رویکردی جهانی مبدّل سازند.

پیش از انقلاب اسلامی ایران، زمینه سازی جهت توسعه و پیشرفت تحصیلات عالی بانوان به عنوان مصداقی از حقوق بشر در جوامع مختلف و از جمله در ایران مورد توجه قرار داشته است. پس از انقلاب اسلامی و مواجهه با رویکرد جدی‌تر قوانین ایران به مبانی اسلامی، حفظ مردان در مرکز قدرت خانوادگی و اجتماعی، فرصت‌های برابر تحصیلات عالی بانوان بخصوص در حوزه‌های علمیه که مرکز اندیشه‌سازی حقوقی ایران به شمار می‌رود را با چالش‌هایی از جمله تضعیف سطح علمی بانوان طلبه نسبت به مردان حوزوی علیرغم برخورداری از سطوح هم‌نام، روبرو کرد. چراکه اعطای فرصت‌های برابر شغلی و مدیریتی به بانوان، لازمه‌ی بهرمندی ایشان از فرصت‌های برابر علمی در سطوح عالی حوزوی و دانشگاهی است. لذا پژوهش حاضر در راستای بررسی دیدگاه امامین انقلاب در خصوص تحصیلات عالی زنان در حوزه و دانشگاه، به تبیین رویکرد آیت‌الله خامنه‌ای در این خصوص پرداخته است. یافته‌ها حاکی از الزام و ضرورت و بلکه وجوب کفایی تحصیلات عالی دانشگاهی در برخی زمینه‌ها همچون پزشکی، قضاوت، سیاستگذاری و مدیریت، همچنین تحصیلات عالی حوزوی زنان تا سطح اجتهاد بخصوص در حوزه مسائل زنان و خانواده است. نتیجه اینکه اعطای قدرت حاصل از تحصیلات عالی به بانوان مورد تاکید و بلکه مطالبه آیت الله خامنه‌ای از جامعه زنان است.

بازگشت به قرآن یکی از نظریه‌های اجتماعی اندیشمندان اسلامی است که در دو سده اخیر برای رهایی از انحطاط و عقب‌ماندگی جوامع اسلامی مطرح‌شده است. برای ایجاد چنین جنبش و حرکتی در سطح جامعه اسلامی، نیازمند راهکارهایی هستیم که بتوانیم با کاربست آن به معنای حقیقی به قرآن بازگردیم. رهبر معظم انقلاب در دوران معاصر به‌عنوان یکی از سردمداران این جنبش و حرکت بیدارگرانه، راهکارهایی را از جنبه علمی برای بازگشت به قرآن توصیه کرده‌اند که توجه به چنین راهکارهایی در توسعه فرهنگ قرآنی مؤثر بوده و باعث بازگشت به قرآن در سطح جامعه خواهد بود. روش تحقیق در این مقاله به‌صورت توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد تاریخی با استفاده از اسناد کتاب‌خانه‌ای است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد: راهکارهای مقام معظم رهبری (دامت‌برکاته) برای این منظور عبارت‌اند از: ارائه تفسیر صحیح و همه‌فهم از قرآن، ایجاد رشته‌هایی جهت ورود به عرصه تفسیر اجتماعی قرآن، اسلامی سازی علوم انسانی بر اساس مبانی قرآنی، ایجاد بسترهای لازم جهت نظریه‌پردازی قرآنی در علوم انسانی و ایجاد آموزش‌وپرورش قرآنی

در عصر حاضر مفهوم امنیت اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه‌های نظم اجتماعی مورد توجه محققان و اندیشمندان قرار گرفته است. درمیان منابع متعدد‌، وحی ارزشمندترین منبع برای پژوهش درباره این موضوع است. اما پژوهش جدی در راستای تبیین دیدگاه وحی در این زمینه انجام نشده است. با توجه به « رابطه ارزش‌های اخلاقی و امنیت اجتماعی»‌‌، این نوشتار در پی تحلیل آ‌یات مربوطه به ارزش‌های اخلاقی است تا به رابطه آ‌نها و امنیت اجتماعی برسد. در تبیین روابط از روش‌های معنی شناسی‌، هم نشینی واژه‌ها و سیاق آ‌یات استفاده شده‌است و در روش اجرایی از دیدگاه مفسران و تفسیر مقام معظم رهبری در این موضوع استفاده شده‌است. ارزش‌های اخلاقی مانند ایمان‌، عدالت‌، خیر خواهی‌، رفتار نیک‌، ایثار‌، امانت داری‌، تواضع‌، فروتنی‌، نیکی به پدر و مادر‌، احسان‌، تقوی‌، صلح‌، اخوت‌، نرمش‌، عفو و گذشت‌، راستگویی‌، اعتدال‌، صبر و استقامت‌، و نیکوکاری‌ از جمله کارهای است که قرآ‌ن برای تامین امنیت اجتماعی به آ‌نها توصیه می‌کند. علاوه بر آ‌ن قرآ‌ن به ضد ارزش‌های نیز اشاره دارد که سبب بر هم زدن امنیت اجتماعی است. کفر‌، ظلم‌، فتنه‌، تعدی به حقوق دیگران‌، تکبر‌، عیب جویی‌، سخریه‌، گمان بد‌، تجسس‌، غیبت‌، ستمگری‌، طعنه زدن‌، حسد‌، اسراف‌، خشونت‌، قتل‌ و مقابله به مثل کردن از جمله ضد ارزش‌های است برای امنیت اجتماعی خطر محسوب می‌شوند. ایمان‌، امر به معروف و نهی از منکر‌، عدالت اجتماعی‌، اعتدال‌، عفو و گذشت‌، صدق و راست گویی‌، وحدت و همگرایی‌، صبر و استقامت‌، احسان و نیکوکاری وغیره از جمله ارزشهای است که با نهادینه سازی آ‌ن می‌شود امنیت اجتماعی را تقویت کرد.همچنین لازم است که از ظلم و تعدی‌، محیط‌های ناسالم‌، سست شدن پایه‌های ایمان‌، عدم تعادل بین طاقت و رافت‌، قضاوتهای ناسالم‌، افراد بیمار دل‌، فقدان ارزشهای اخلاقی در دانشگاهها و مراکز علمی‌، ارتجاع‌، مفاسد اقتصادی‌، تنبلی و فراری از کار‌ و عوض کردن صحنه جامعه را پاک نگه داریم تا به امنیت اجتماعی آ‌سیبی وارد نشود.

عدل و عدالت یکی از صفات الهی است که هر دو جهان بر آن استوار است. یعنی عالم تکوین بر عدالت محوری در حال سیر و حرکت است و کوچکترین ظلم و ستم از ناحیه خداوند به مخلوقات روا نشده است. در عالم تشریع نیز مقوله عدل و عدالت الهی در اتقان کامل و والا قرار دارد. از این رو به بندگان خود امر کرده است که تمام کارهای خویش را بر اساس عدالت به پیش ببرند. از انجا که عدالت آرمان حکومت اسلامی شمرده شده تا در سایه سار عدالت افراد جامعه به سعادت برسند لذا حکومت انبیاء و صالحان بر عدالت و حق محوری شکل می گیرد و افراد جامعه دینی در واقع حامیان مظلوم و ظلم ستیز می باشند، تدبیر و مدیریت این جامعه توسط حاکم عادل صورت می گیرد، و برای تحقق عدالت در جامعه همه زیر دستان خود را به عدالت، قسط، انصاف و مساوات دعوت می نماید، چرا که مهمترین غایت در تشکیل حکومت الهی برقراری عدالت است و این مهم با رفع موانع آن میسر است. در این تحقیق که با رویکرد توصیفی-تحلیلی صورت گرفته به این نتایج دست یافته ایم. موانعی همچون؛ انسان محوری، مادی گرایی، غفلت از مبانی اعتقادی، عدم شایسته سالاری، اسراف و تبذیر، توزیع ناعادلانه ثروت، نبود قانون عادلانه و نبود روحیه انتقاد پذیری می باشد. که برطرف شدن آنها گامی موثر در اجرای عدالت می باشد. تحقیق حاضر این موانع را بر اساس آموزه های اسلامی مورد تحلیل قرار داده و برای برطرف شدن موانع، راهکارهای معرفتی و مدیریتی عبور از موانع اجرای عدالت از دیدگاه قران و روایات پرداخته است. راهکارهایی همچون؛ خدا محوری، توجه به مبانی اعتقادی، تقویت روحیه انتقاد پذیری، شایسته سالاری، توزیع عادلانه ثروت ملی، ترویج روحیه قناعت و پرهیز از اسراف، حاکمیت قانون عادلانه در جامعه. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای بوده است.