جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امر به معروف و نهی از منکر به دلیل نقشی که در رشد جامعه دارند، از مسائل مهم مورد اشارۀ قرآن هستند. در قرآن کریم، امر به معروف به معنای فرمان دادن به هر کاری که عقل و شرع آن را خوب بداند و نهی از منکر به معنای نهی از هر کاری که عقل یا شرع آن را بد بداند، آمده است. مکتب حیات‌بخش اسلام، با نگاه کلان‌ به زندگی اجتماعی انسان، جایگاه برجسته‌ای را به این دو امر اختصاص داده و آنها را از مهم‌ترین ساز و کارها برای تداوم ارزش‌ها و هنجارها و از بزرگ‌ترین اصول نظارتی در جامعه اسلامی دانسته است. مقاله حاضر با روش‌کتابخانه‌ای و رویکردی ‌توصیفی، با هدف بیان نقش امر به معروف و نهی از منکر در رشد جامعه، بر اساس مستندات قرآنی و با تأکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری به مواردی همچون: ایجاد وحدت، اقامۀ قسط و عدل، ایجاد امنیت در جامعه، اعتلای سطح بینش اجتماعی، سالم‌سازی محیط جامعه و بصیرت نسبت به توطئه‌های دشمنان پرداخته است.

موضوع سیاست خارجی در آموزه‌های قرآن کریم قابل پی جویی است؛ ازاین‌رو می‌توان آنچه امروزه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دنبال می‌شود را با آیات قرآن کریم سنجید. یکی از مقوله‌های بسیار مهمی که در سیاست خارجی اسلامی مطرح است، «صلح» است؛ موضوعی که توسط آیت‌الله خامنه‌ای در بیانات و پیام‌های مختلف به آن اشاره شده است. بر این اساس، پژوهش حاضر بر اساس روش تحلیل محتوا و روش معناشناسی درصدد پاسخ‌گویی به این سؤال اصلی است که مستندات قرآنی صلح در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای کدام‌اند؟ برای پاسخ به این پرسش پس از تحلیل صلح در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای و تبیین معناشناسانه صلح در قرآن کریم به بازشناسی این اصل پرداخته‌ شده است؛ بدین معنا که مقولات و نتایج حاصل از بیانات آیت‌الله خامنه‌ای با مقولات و نتایج مفهوم مورد نظر در قرآن کریم مقایسه شده و شباهت‌ها، تفاوت‌ها و میزان تناظر آن‌ها سنجیده و مشخص شده است بیانات رهبر انقلاب اسلامی به چه میزان بر اساس مستندات قرآنی است. بر اساس یافته‌های پژوهش، سلم در قرآن کریم با مفهوم مصطلح «صلح» ترادف بیشتری دارد و رهبر انقلاب اسلامی برای صلح به‌عنوان یکی از اصول سیاست خارجی به آیه 8 سوره ممتمنه و آیه 128 سوره نساء استناد جسته است. بر این اساس دولت اسلامی باید پیشنهاد سازش از سوی کافران را بپذیرد، درصورتی‌که آنان تهاجم نکرده و نکنند.

انتظار فرج، انتظار تحقق یافتن آرمان‌های بزرگی همچون عدالت‌خواهی، اصلاح‌طلبی و ظلم‌ستیزی است که براساس اندیشۀ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ماهیت این چنین انتظاری، قبول نکردن وضع جاهلانه موجود و تلاش برای رسیدن به وضع مطلوب است. این پژوهش با شیوۀ توصیفی تحلیلی و با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه‌ای در پی پاسخ به این سؤال است که آیا انتظار از منظر رهبری دارای مفهومی ذهنی و متواطی است یا واقعیتی خارجی و مشکک، که با توجه به ذومراتب بودن، کارکردها و آثار ویژۀ خود را دارد؟ براساس نظام فکری ایشان، انتظار فرج، حقیقتی تشکیکی و ذومراتب است که رسیدن به اعلی مرتبۀ آن بدون تحقق مراتب قبلی امری محال است. امید به آینده، خودسازی متعهدانه و ظهور محاسن اخلاق و دگرسازی در جامعه منتظر، عدم پذیرش نظام‌های فاسد و عدم تحمل ظلم و ستم مستکبرین دنیا و نجات مستضعفین عالم با تشکیل حکومت دینى در راستاى حاکمیت قرآن و اسلام و در نهایت برافراشته شدن پرچم توحید و عدل به رهبری حضرت بقیةالله الاعظم؟عج؟ از جمله مراتب کارکردگرایانۀ انتظار در منظومۀ فکری آیت‌الله خامنه‌ای است.

«روش اجتهادی در استنباط گزاره‌های کلام سیاسی از متون و منابع آن، بر این مفروض استوار است که کلام سیاسی به تبع علم کلام، به رغم بهره‌گیری از تکثر روشی در دو بخش «تبیین» و «دفاع» در بخش «تولید و استنباط نظریات و مسائل اساسی خود از فقدان دستگاه روشگانی مستقل رنج می‌برد و همین امر سبب توسعه نایافتگی علم کلام و دانش‌های همپیوند با آن از جمله کلام سیاسی شده است.برای تحقق این ایده از روش اکتشافی که از سنخ روش استنطاق از متن می‌باشد استفاده شده که با طی مراحل استجماع، استظهار ، استنباط از ظهورات و استنطاق از متن، مفاهیم مرتبط با استنباط اصولی باز تعریف شده و علم اصول به مثابه روش خوانش و اقدام به ارائه الگویی با عنوان «روش اجتهادی» کرده است و با بازسازی و ساماندهیِ مجدّد ساختار بخش های مرتبط علم اصول، مراحل استنباط گزاره‌های کلام سیاسی از منبع قرآن به شکل یک فرایند بررسی می‌شود و نتایج آن می‌تواند برای کسانی که قصد استنباط گزاره‌های کلام سیاسی دارند، مورد استفاده قرار گیرید.موفقیت و نوآوری آن در ورود روشمند،قاعده مند و ارائه الگوی روش شناختی است مقارنه سازی روشگانی ادله اصولی در کلام سیاسی و تطبیق آن‌ها از ابداعات این تحقیق است.

گفتمان حکمرانی خوب، از چند دهه پیش توسط سازمان­ها و نهادهای بین المللی و بعضی از اندیشمندان و نظریه‌پردازان غربی مطرح شده است. با توجه به طرح ابتدایی موضوع این موضوع در غرب و با استناد به نظریات پیشینی اندیشمندانی مانند: سید جواد طباطبایی مبنی بر انحطاط و زوال فلسفه و اندیشه سیاسی در ایران پسا ابن سینا و سید احمد طباطبایی دال بر تعارض اسناد بین المللی با مفاهیم اسلامی، این نظریه نشر یافته است که با توجه به زوال و تعارض فلسفه و اندیشه سیاسی در ایران، جهت مطالعه و تحقیق در زمینه حکمرانی خوب به منابع ایرانی و اسلامی با دیده تردید نگریست و به ضرورت با مراجعه به ادبیات منتشره غربی به موضوع پرداخته شود. در این پژوهش با هدف اعتبار سنجی نظریات مذکور با فیش برداری کتابخانه­ای و بهره­گیری از روش توصیفی و تحلیلی با استناد به آرای موسس فلسفه و اندیشه سیاسی در ایرانِ پسا اسلام، فارابی و مقام معظم رهبری(مدظله) در جایگاه رهبر انقلاب اسلامی ایران، به دنبال یافتن پاسخی برای سئوال هستیم که آیا با توجه به عناصر و ویژگی­های مطرح شده غربی، از حکمرانی خوب در آرای فارابی و مقام معظم رهبری(مدظله) بحثی شده است؟ با مطالعات انجام شده به این گزاره دست یافتیم که مبانی معرفتی، هستی‌شناسانه و انسان‌شناسانه دو ساحتیِ فلسفه و اندیشه سیاسی در ایران، نه تنها اعم از نظریات تک ساحتی امروزه غربی بوده، بلکه فلسفه و اندیشه سیاسی در ایران منحنی زوال را طی نکرده و مغایرتی نیز ندارد و اعم از نظریه‌های تک ساحتی غربی است.

انقلاب اسلامی با آرمان‏‌های عدالت، جمهوریت، قانون‏‌گرایی، عزت، استقلال، آزادی، اسلامیت و نظایر آن توانست به پیروزی برسد و محمل ساخت ایدئولوژی، قانون اساسی و نظام‌‏سازی نیز بر همین اساس پدیدار شد. چالش بسیاری از نظام‌‏های سیاسی در تحقق اهداف ایدئولوژی و نظام اعتقادی خود، ایستایی و انجمادی است که به دنبال تغییرات اجتماعی و تغییر نسلی در جامعه رخ داده و توان کنترل اجتماعی و قدرت اقناعی آن را کاهش می‏‌دهد که می‏‌تواند منجر به تضاد دولت ـ ملت شود. امری که برای جمهوری اسلامی نیز می‌‏تواند حادث شده و یا موجود باشد. در این راستا اما رهبر انقلاب اسلامی با طرح دو مفهوم «جهاد تبیین« و «مطالبه‌‏گری» میان ایدئولوژی و آرمان پیوند زده و تلاش می‏‌کند تا آنچه ایدئولوژی انقلاب اسلامی بر آن استقرار یافته را حفظ کند و استمرار بخشد. مسئله پژوهش حاضر این است که: «چه نسبتی میان دو مفهوم جهاد تبیین و مطالبه‌‏گری در نظام اندیشگی آیت‏ الله خامنه‏‌ای وجود دارد؟» روش جمع‌‏آوری اطلاعات، اسنادی است و تحلیل داده‏‌ها نیز بر اساس روش تحلیل اسنادی و با استفاده از آرای اندیشمندانی چون مانهایم در تحلیل نسبت ایدئولوژی و یوتوپیا، اینگلهارت و روشه در تغییر نسلی و اجتماعی و سایر نظریه‌‏پردازان برای توضیح نسبت مفهومی مطالبه‏‌گری و تبیین حقیقت در اندیشه آیت ‏الله خامنه‌‏ای بهره گرفته شده است. پژوهشگران مقاله به این یافته رسیده‌اند که در اندیشه آیت ‏الله خامنه‏‌ای، جهاد تبیین به معنای ادراک ایدئولوژی انقلاب اسلامی در جامعه و مطالبه‏‌گری به معنای آرمان‏‌خواهی و پویایی مداوم در ایدئولوژی انقلاب اسلامی است.

در اسلام هیچ حکمی اعم از وجوب و حرمت، بی ­جهت نیست و قطعاً حکم تحریم موسیقی و غنا به سبب مفاسدی است که در آنهاست و آن چیزی که انسان را سرگرم کند و از امری غافل و از عقاید دینی انحراف نماید به عنوان لهو بیان می‌­شود که در غنا نیز نمود پیدا می­ کند و علمای دین با استناد به آیات و روایات غنا را در مواردی چون: کسب زنان آوازه­ خوان که مردان بر آنان وارد می­ شوند، با لهو و لعب و سخنان باطل همراه باشد، خرید و فروش کنیزان آوازه­ خوان و آموزش و شنیدن آوای آنها، صدایی که از صوت و لحن اهل فسق و معصیت باشد، در قرآن، دعا و مرثیه و ... حرام می ­دانند و مزمار، طبل زدن، نواختن عود، تار، بربط، دف زدن و ... از آلات غنا و موسیقی حرام است، اما در جوامع اسلامی در بین مردم از لحاظ حرام و حلال بودن غنا و موسیقی اختلاف نظر وجود دارد که باعث ایجاد شبهه می­ شود، چرا که امروز به جای توجه به حرام یا حلال بودن غنا، به عنوان کسب در بین مردان و زنان رواج شده، با لهو و لعب همراه است، زن و مرد اختلاط می ­شود، آموزشگاه راه ­اندازی می­شود، تکثیر و توزیع می ­شود و از آلات موسیقی جدید استفاده می­ شود، بنابراین، در این زمینه همسویی و ارایه راهکار از سوی علمای موسیقی و همچنین از منظر شرعی از سوی مراجع و علمای دینی لازم و ضروری است.

هدف پژوهش حاضر بازیابی مبانی دینی تزاید قدرت دفاعی در نظام جمهوری اسلامی با تأکید بر اندیشه امام خامنه‌‌ای است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که هر نظام و حکومتی که بخواهد به استقلال و تمامیت ارضی خود پایبند باشد و تحت سلطه هیچ قدرت بیگانه‌‌ای نباشد، به‌ناچار باید بر قوی شدن خود اصرار ورزد و به تزاید قدرت دفاعی خود در همه عرصه‌‌ها بکوشد و نظام جمهوری اسلامی ایران در این ماجرا قطعاً مستثنی نیست و عقل سلیم همواره بر آن حکم می‌‌کند و جای هیچ تردیدی نیست. آنگاه که در منابع دین بحث از تزاید قدرت دفاعی به میان کشیده می‌‌شود؛ منظور انحصار تزاید قدرت در عرصه دفاع سخت و نظامی نیست؛ بلکه شامل تزاید قدرت در عرصه نرم نیز می‌‌باشد. قوی شدن و تجدیدقوا در عرصه دفاع همه‌جانبه در نظام اسلامی، لازم است و به‌حسب نیاز باید به ابزار دفاعی روز مجهز شد تا باعث بازدارندگی دشمن شود و هرگز نباید دشمن را کوچک و ضعیف شمرد؛ اگرچه دشمن کوچک باشد.

علم نافع و سودمند به جامعه هويت مي‌دهد و علم غيرنافع جامعه را بي‌هويت مي‌کند. براين‌اساس يکي از مهم‌ترين مسائلي که طرح آن پس از گذشت چند دهه از پيروزي انقلاب اسلامي لازم و بلکه ضروري مي‌نمايد، موضوع ايجاد تمدن اسلامي است. بديهي است تحقق اين مهم آرزوي ديرينۀ همۀ اولياي الهي بوده است. بنابراين سؤال اساسي قابل طرح در تحقيق پيش‌رو اين است که ملاک و معيارهاي علم نافع در اسلام و غرب چه اموري هستند که موجب مي‌شوند يک جامعه به رشد و کمال برسد و جامعه‌اي به انحطاط کشيده شود. بدين بيان، برپايي تمدن اسلامي لوازمي دارد که مهم‌ترين آنها وجود علم نافع و سودمند است. مهم‌ترين ملاک علم نافع از منظر اسلام اين است که جامعه را از لحاظ مادي و معنوي به‌‌سوي رشد و کمال سوق مي‌دهد. اما در تمدن مدرن غربي، علومي مورد مطالعه و بررسي قرار مي‌گيرند که جنبه‌هاي مادي آن، جلوۀ بيشتري دارند؛ و نافع بودن يا مضر بودن آن به توليد ثروت و قدرت گره خورده است. به‌همين جهت، نوشتار حاضر با روشي تحليلي ـ استنادي در پي پاسخ به اين پرسش، براساس انديشه‌هاي امام خميني(ره) و رهبر معظم انقلاب است. براساس اين انديشه اگر علم نافع در جامعه‌اي محقق شود، ضمن آنکه جامعه را به رشد و کمال سوق مي‌دهد، تمدن‌ساز نيز هست.

آرمان عدالت در حکومت مهدوی سهم بسزایی در خروج جامعه از وضع موجود و الگویابی در جهت بهترشدن و صیرورت الی الله دارند. این مقاله درصدد پاسخ به این سوال است که چگونه می‌توان براساس توصیه‌های سیاستی و راهبردهای مقام معظم رهبری زمینه‌ی تحقق آرمان عدالت را در حکومت آرمان شهر مهدوی مهیا ساخت. در این مقاله با روش تحلیلی و توصیفی با توجه به توصیه‌های سیاستی آیت‌الله خامنه‌ای تبیین می‌شود، که راهبردهای عدالت‌گرایی در گستره‌ی ایران با عدالت پژوهی در حوزه و دانشگاه، تدوین نظریه ناب اسلامی درباره‌ی عدالت، تبیین شاخصه‌های عدالت توأم با استقامت و اقتدار محقق می‌گردد و در عرصه جهانی با بیداری و معرفت افزایی جهانیان نسبت به موعود عدل گستر، رسوا نمودن قدرت‌های استکباری، تشکیل جبهه‌ی متحد علیه استکبار، استفاده از فرصت دیپلماسی عمومی و کمپین‌های دانشجویی علیه آمریکا و اسرائیل در فضای مجازی و در آخر با مشارکت دموکراتیک جهانی در عرصه‌ی مدیریت بین‌المللی زمینه‌های حکومت عدل گستر مهدوی مهیا می‌گردد.