جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه، تفسیر و روش امام خامنه ای (مد ظله) به طور عام از طریق محاسبات تفسیری ایشان و به طور خاص از طریق تفسیر سوره توبه برجسته شده است. ویژگی‌های فراوانی نیز وجود دارد که تفسیر سوره توبه را در دایره جهت‌گیری اجتماعی قرار داده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: 1- تأیید تحقیقات اجتماعی قرآنی. 2- تحلیل بیماریهای اجتماعی و راهکارهای قرآنی آنها. 3- اندیشه تشکیل حکومت اسلامی. 4- ابطال شبهات مطرح شده در مورد قرآن. 5- شرح احادیث الهی. 6- تقریب مذاهب اسلامی سپس پایان نامه با مجموعه ای از نتایج به پایان رسید که مهمترین آنها عبارتند از: رویکرد و سیر تفسیری امام خامنه ای تغییری نکرده است، زیرا ایشان واقعیت اجتماعی را با تأویل مجدانه در برخی تفاسیر و تبیین برخی دیگر با آیات قرآن مقدس، علاوه بر این که یکی از امتیازات جریان اجتماعی، پرهیز از ورود به تحقیقاتی است که به دنبال آن نیست، فایده زیادی دارد.

«روش اجتهادی در استنباط گزاره های کلام سیاسی از قرآن» بر این مفروض استوار است که کلام سیاسی به تبع دانش مادر ، به رغم بهره گیری از تکثر روشی در دو بخش «تبیین» و «دفاع» در بخش «تولید و استنباط از آیات قرآنی» از فقدان دستگاه روشگانی مستقل رنج می برد و همین امر سبب توسعه نایافتگی علم کلام و دانش های مضاف آن شده است. ایده آیت الله خامنه ای در توسعه «روش اجتهاد فقهی» برای فعال سازی و بروزرسانی و پویایی علم کلام، متناسب با سؤالات و دغدغه ها و شبهات امروز، این فرضیه را به وجود آورد که راه توسعه معرفتی کلام سیاسی بازسازی روش استنباط از قرآن است و بهترین الگوی تجربه شده در این روش دانش متدولوژیک «اصول فقه» موجود در کنار علم فقه است. برای تحقق این ایده از روش اکتشافی که از سنخ روش استنطاق از متن می‌باشد استفاده شده که با طی مراحل استجماع متون، استظهار از متن، استنباط از ظهورات و استنطاق از متن، مفاهیم مرتبط با استنباط اصولی باز تعریف شده و با نقد و بررسی روش های مرسوم در کلام سیاسی، علم اصول به مثابه روش خوانش و اقدام به ارائه الگویی با عنوان «روش اجتهادی» کرده است و با بازسازی و ساماندهیِ مجدّد ساختار علم اصول مراحل استنباط گزاره های کلام سیاسی از منبع قرآن به شکل یک فرایند و ترتیب منطقی بررسی می شود و نتایج آن می تواند برای کسانی که قصد استنباط گزاره های کلام سیاسی دارند، مورد استفاده قرار گیرید تا جهت رسیدن به نظر و دیدگاه نهایی اسلام در سامانه تفقه جامع در مسائل اعتقادی سیاسی چه مراحلی را با چه کیفیتی شروع و چگونه بعد از ازریابی و نتیجه گیری به پایان رساند. طبیعی است موفقیت و نوآوری آن در ورود روشمند و قاعده مند و ارائه الگوی روش شناختی است و نوعی بازبینی ادله معمول علم اصول در کلام سیاسی و تطبیق آن‌ها با ادله به کار رفته در قرآن کریم می‌باشد.

حضرت امام خامنه‌ای که لفظ امنیت اخلاقی را برای اوّلین‌بار به صورت رسمی به کار بردند و آن را در زمره‌ی سایر امنیت‌ها قرار دادند، همواره در بیاناتشان از مصادیق امنیت اخلاقی سخن به میان می‌آورند. ایشان ناامنی اخلاقی را ریشه‌ی تمام ناکامی‌ها و معضلات جوامع، مهم‌ترین راه شکست ایمان و نزدیک‌ترین راه شیطان در ضربه به انسان‌ها می‌دانند. علی‌رغم اینکه ایجاد امنیت اخلاقی، از علت‌های اصلی پایه‌گذاری انقلاب اسلامی محسوب می‌شود، ولی در این زمینه، مبنای مشخصی در دست قانون‌گذاران نبوده و تبیین مبانی دینی آن به صورت جامع مورد پژوهش قرار نگرفته است. این تحقیق، از نوع نظری بوده و با روش تحقیق کیفی (توصیفی و تحلیلی) صورت پذیرفته است. این پژوهش به بررسی مبانی دینی دیدگاه امام خامنه‌ای در مورد امنیت اخلاقی پرداخته شده است. مبانی کلامی، شامل خداشناسی (علم خدا، باور به حکمت الهی، باور به عدل الهی)، راهنماشناسی (فلسفه نبوت و امامت) و فرجام‌شناسی (باور به معاد) است؛ مبانی انسان‌شناسی شامل اختیار، کرامت ذاتی، وجدان اخلاقی، باور به روح و فلسفه آفرینش انسان است؛ مبانی فقهی، شامل ادله‌ی فقهی (عقل، آیات، روایات) و مباحث فقهی (ورود حکومت در حیطه امنیت اخلاقی، وجوب حجاب و پوشش، وجوب عفاف، حریم خصوصی، منع اشاعه‌ی فحشاء، امر به معروف و نهی از منکر و مجازات «حدود و تعزیرات») می‌باشد. در آخر به تطبیق نظام حقوقی (قوانین و مقررات) و اجرایی (مسئولیت نهادهای مختلف، خلأهای اجرایی) کشور با دیدگاه امام خامنه‌ای پرداخته شده است. راهکارهایی که رهبر معظم انقلاب، جهت رسیدن به جامعه امن اخلاقی بیان کرده‌اند، عبارتند از: راهکارهای علمی، فرهنگی، اطلاعاتی و قانونی. نتیجه‌ای که از این پژوهش حاصل شد، این است که موضوع امنیت اخلاقی از زیربنای استوار کلامی، انسان‌شناسی و فقهی برخوردار است و گفتار رهبر معظم انقلاب، بر مبانی دینی متقن استوار است.

امنیت اقتصادی از مهم‌ترین مؤلفه‎های توسعه‎یافتگی و از دغدغه‎های اساسی جوامع است. این تحقیق با هدف مفهوم‎شناسی قرآنی «امنیت اقتصادی» و بررسی آسیب‎ها و راهکارهای تأمین «امنیت اقتصادی»، در آموزه‎های قرآنی و روائی و بیانات رهبر معظم انقلاب صورت گرفته است. با توجه به فرضیات و سؤالات مورد نظر، این پژوهش از روش تحقیـق توصیفی-تحلیلی و مقایسه‎ای سود جسته است. ابتدا با نگرشی قرآنی، بازتعریفی نظری از «امنیت اقتصادی» ارائه شده است. به‎این‎ترتیب که با بررسی کاربردهای قرآنی «امنیت» و «اقتصاد»، برپایه مبانی قرآنی و لحاظ نمودن اصول و اهداف اقتصاد اسلامی، تعریفی قرآنی از «امنیت اقتصادی» بیان شده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که مفهوم قرآنی امنیت اقتصادی همسو با برخی تعاریف موجود و دیدگاه رهبر معظم انقلاب، دارای ابعاد و سطوح متنوع و گسترده‎ای در حوزه‎های فردی و اجتماعی و ملی و بین‎المللی است؛ که بر اطمینان‏‎بخش بودن ظرفیت برخورداری نسبی بر مبنای تدبیر حکیمانه معیشتِ متعادل و هدفمند و مقاوم تأکید دارد. سپس بر اساس این تعریف، نظام آسیب‎های تهدیدکننده امنیت اقتصادی با محوریت نگرش توحیدی قرآن و لحاظ نمودن کیفیت تعلق نواهی الهی، در سطوح متعدد فردی و سیستمی و گونه‎های متنوع آن، در آیات و روایات و نیز بیانات رهبر معظم انقلاب تبیین شد. راهکارهای امنیت اقتصادی نیز بر پایه نگرش قرآنی و روائی، در سه مرحله‎ی راهکارهای پیشگیرانه شناختی و تدابیر اصولی و راهبردهای کلی و درنهایت مقابله موردی با هرکدام از آسیب‎های امنیت اقتصادی، طرح و بررسی گردید.

بر خلاف تصور عده ای که گمان می کنند امام سجاد بعد از جریان کربلا، زهد و بی رغبتی نسبت به دنیا را در پیش گرفته، مشغول عبادت و مناجات با خداوند شدند و نسبت به مسائل مختلف جامعه اسلامی بی اعتنایی کرده و سکوت اختیار نمودند، باید گفت: امام یک حرکت فکری، سیاسی و فرهنگی را علیه مفاسد اجتماعی عصر خود، شکل دادند که می تواند برای امروز ما نیز به عنوان یک الگو مورد توجه باشد. در بین متفکرین، آیت الله خامنه ای در این حوزه نگرش ویژه‌ای دارد. در این پایان نامه با روش توصیفی تحلیلی، دیدگاه های ایشان بررسی گردیده است. بر اساس نتایج این تحقیق، زمینه هایی از جمله حکومت و مدیریت غیرتوحیدی، اختناق و استبداد دستگاه حاکم، مادی گرایی حاکمان، خواص و توده‌های مردم و نیز مهجوریت تعلیمات دین در بین مردم، سبب شکل‌گیری مفاسد اجتماعی، در دوران امام سجاد گردید. شماری از این مفاسد عبارتند از: انحرافات فکری و اندیشه ای، انحطاط اخلاقی جامعه، عالمان درباری، تعصب و نژادپرستی، فقر و فقدان عدالت. امام سجاد نیز بر اساس رسالت الهی خود در جهت مقابله با این مفاسد اجتماعی و ازبین بردن زمینه‌های فساد، اقداماتی را به شرح ذیل انجام دادند: زمینه سازی برای عینیت بخشیدن به حکومت توحیدی، تبیین حقایق و معارف الهی، تبیین جایگاه امام و اثبات حقانیت اهل بیت، تربیت نیرو و ایجاد تشکیلات منسجم، عتاب نسبت به دستگاه حاکم، مبارزه با عالمان درباری، زنده نگاه داشتن یاد عاشورا، ترویج زهد و عبادت، مبارزه با تعصب و نژادپرستی، مبارزه با فقر.

موضوع پایان‌نامه «مستندات عقلی و نقلی سخنان مقام معظم رهبری حول وحدت امت اسلامی» است. درمورد وحدت امت اسلامی کتابها و مقاله‌های فراوانی ارائه شده است با این حال آثار و مکتوبات علمی در این باره اندک است. امروز دشمنان اسلام همواره بین مذاهب اسلامی و مسلمانان جهان، تفرقه‌افکنی می‌کنند از این‌رو جوامع اسلامی باید همواره به دنبال وحدت و اتحاد میان امت اسلامی باشند و تلاش کنند تا توطئه‌های دشمن را خنثی نمایند. بدیهی است یکی از راه‌های خنثی‌سازی توطئه دشمنان، روشن‌گری بر اساس تدوین رساله‌های علمی و قابل اعتماد است. همچنین به دلیل اینکه رهبر جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت الله خامنه‌ای یکی از شخصیت‌های بارز جهان اسلام است و همواره در جهت عزت و وحدت مسلمین تلاش کرده است، محور اصلی مباحث این رساله، با بیانات معظم له پیوند خورده است. اهمیت رساله حاضر از آنجا روشن می‌شود که اکنون یکی از دغدغه‌های جهان اسلام، مسئله وحدت بین مسلمانان است. در حال حاضر اسلام عزیز به دلیل آسیب‌هایی که از جهت تعالیمِ تحریف شده و دورماندن از آموزش‌های اصیل اسلامی می‌بیند رنج می‌برد، و هر کدام از ما وظیفه داریم نسبت به کاهشِ آسیب یادشده تلاش نماییم. در صدر اسلام برای یکپارچگی امت اسلامی به دستور پیامبر بزرگوار اسلام بین مسلمانان، عقد اخوت خوانده شد و این کار، گواه آن است که همه مسلمانان باید برادری و اتحاد بین خودشان را حفظ کنند، چنان‌که بعد از آن حضرت(ص)، جانشینان او و أئمه معصومین(علیهم السلام) نیز بخاطر حفظ وحدت میان مسلمین، از هیچ تلاشی دریغ نکرده‌اند. این شیوه دقیقاً همان کاری است که همه مسلمانان باید در جهت تحقق آن تلاش کنند تا مسیر وحدت را هموار نمایند. در خصوص تازگی رساله حاضر نیز باید اذعان داشت که چنین کاری به صورت یک کتاب مستقل و با این گستردگی، تا کنون انجام نشده است، هرچند نگارنده وظیفه خود می‌داند از تلاش‌هایی که تا کنون در راستای موضوع رساله انجام گرفته تقدیر و تشکر نموده و همت آنان را ارج نهد. اکنون پرچم وحدت در دست با کفایت رهبر جمهوری اسلامی ایران است و در بیانات ایشان، مسئله وحدت به گونه‌ای معرفی شده است که کاملاً با قرآن و سنت پیامبر(ص) پیوند داشته و بر مبنای عقل و منطق استوار است.

امروزه یکی از مهم‌ترین مسائل، آگاهی و شناخت رهبران از بحران‌های سیاسی و کشف راه حل های آنهاست. جامعه اسلامی و همچنین جامعه انقلابی ایران امروزه با پدیده «اسلام هراسی»، «انقلاب هراسی» و «ایران هراسی» روبرو است که مقام معظم رهبری این بحران را به طور دقیق شناسایی و راهکارهایی را برای مقابله با آن ارائه کرده‌اند. در این پایان نامه تلاش شده است تا در ابتدا پس از تعریف واژگان کلیدی مانند هراس و اسلام هراسی به بررسی مهم‌ترین شگردهای اسلام هراسی از نظر مقام معظم رهبری پرداخته و دستاوردهای این پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین شگردهای اسلام هراسی از نظر ایشان در حیطه اقتصادی مساله تحریم، در حیطه سیاسی مساله داعش، در حیطه اجتماعی مساله تردید آفرینی و در حیطه معنوی-معرفتی مساله تحریف بوده است، همچنین تامل در نظرات مقام معظم رهبری نشان می‌دهد؛ ایشان مهم‌ترین راه‌ حل بحران اقتصادی را حمایت از تولید، بحران سیاسی را افزایش اتحاد، بحران اجتماعی را آگاه سازی و بحران معنوی- معرفتی تبیین درست حقیقت می‌دانند و وظیفه اصلی مسلمانان در حال حاضر را پیگیری این راه حل‌ها می‌دانند.

از آن‌جا که ولی فقیه زمان، حضرت آیت الله خامنه‌ای به عنوان یک متفکر جامع نگر و به تمام معنا اسلام خواه شناخته شده‌ است، ضرورت دارد به منظور دفاع از اسلام و پاسخ‌گویی به نیازهای جامعه اسلامی، رویکردهای ایشان در موضوعات فرهنگی و اجتماعی، مورد بررسی قرار ‌گیرد. از طرفی فرهنگ و موضوعات فرهنگی بستر هر کار و فعالیتی در جامعه است و به عبارتی فرهنگ به مثابه هوایی است که تنفس می‌شود. موضوعات اجتماعی نیز با تک تک افراد جامعه گره خورده و همه افراد متأثر از مسایل اجتماعی هستند؛ لذا اهمیت دارد که این موضوعات در اندیشه رهبری جامعه، مورد واکاوی قرار گیرد تا کیفیت اثرپذیری بیانات و اندیشه‌های ایشان از آیات قرآن مشخص شود. بر همین اساس برای پاسخ به این پرسش که آیات قرآن کریم چه نقشی در اندیشه‌ها و رویکردهای فرهنگی و اجتماعی ایشان داشته است این رویکردها با روش توصیفی تحلیلی، بررسی شده است. با تفحص و جستجو در میان اندیشه‌های مقام معظم رهبری در موضوعات فرهنگی و اجتماعی و با توجه به آیه‌های پر کاربردی که ایشان در سخنان خود استفاده کرده‌اند و ضمن تطبیق دادن آن‌ها، با نظریات مفسران و نویسندگان بنام، این نتیجه به دست آمد که بیانات، نظرات و دیدگاه‌های ایشان در مقام رهبری جامعه اسلامی، منطبق با کلام وحی است و از آیات قرآنی به فراخور موضوعات مختلف، در سخنانشان بهره‌ برده‌اند. در مواردی نیز که به صراحت از آیات قرآن در کلامشان استفاده نکرده‌اند، فحوای کلام گویای آن است که متأثر از این کتاب آسمانی است. ایشان باور دارند که اگر طبق نص صریح قرآن کارها را پیش ببریم بهترین عملکرد را خواهیم داشت؛ چرا که هماهنگ با خواست الهی است و سراسر سود و منفعت است. کلید واژگان: قرآن، اندیشه فرهنگی، اندیشه اجتماعی، مقام معظم رهبری، جامعه اسلامی

دستیابی به اهداف کلی انقلاب و زمینه‌سازی برای تحقق تمدن نوین اسلامی، به تدوین استراتژی کلان نیاز دارد. اما برای رسیدن به آن اهداف کلان، تحقق برخی اهداف میانی - که با نوعی همگرایی، راه رسیدن به آن اهداف کلّی را هموار می‌سازند- اجتناب‌ناپذیر است. وحدت اسلامی و تقریب مذاهب یکی از این اهداف میانی است که دستیابی به آن، به تدوین خرده‌استراتژی دارد. مقاله حاضر که با هدف ارائه یک مدل مفهومی از خرده‌استراتژی وحدت و به روش تحلیلی - توصیفی نگاشته شده است، می‌کوشد ضمن نشان‌دادن اهمیت مقوله وحدت اسلامی و بیان مفهوم کاربردی آن، استراتژی دستیابی به آن را از منظر مقام معظم رهبری مورد بررسی و تحلیل آکادمیک قرار دهد. یافته‌های تحقیق که با تحلیل بیانات معظمٌ له به دست آمده است، نشان می‌دهد که رویکرد ایشان به مقوله وحدت، رویکرد فرآیندی و سیستمی بوده و وحدت یک ابزار یا تاکتیک موقت برای دستیابی به اهداف سیاسی و یک شعارِ فاقد پشتوانه علمی نیست؛ بلکه از نظر ایشان، وحدت یک خرده‌استراتژی است که می‌توان با بهره‌گیری از دانش مدیریت استراتژیک، چشم‌اندازی روشن برای آن ترسیم و با ارزیابی محیط داخلی و خارجی و در نظر گرفتن تهدیدها و فرصت‌های پیشِ روی امت اسلامی، اولویت¬های راهبردی دستیابی به آن را مشخص نمود.

هدف پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای چه رابطه‌ای بین منافع ملی و مصالح امّت اسلامی برقرار است؟ دیدگاه رایج در پاسخ به این سوال، بر پایه امکان وقوع تزاحم میان این دو مقوله و جستجو برای یافتن اولویت و وجه تقدم یکی بر دیگری استوار است. از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای می‌توان بر اساس اعتقاد به سه مقوله هماهنگی منافع ملی با مبانی نظری اسلام، هماهنگی منافع ملی با هویت ملی و هماهنگی منافع ملی با اهداف فراملی، نفی ذاتی تزاحم میان منافع ملی با مصالح اسلامی را نتیجه گرفت، زیرا از دیدگاه ایشان منافع ملی یک کشور اسلامی جدا از هویت ملی و فرهنگ اجتماعی مردم مسلمان که برگرفته از ارزش‌های اسلامی است، نیست. از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای، در موارد بسیاری احساس تزاحم ناشی از وجود ابهام است؛ اگر ابهامات نظری و عملی سیاست خارجی دولت اسلامی رفع شود و مبانی آن منقح گردد، بخش مهمی از تناقضات ظاهری در بُعد عمل نیز منتفی خواهند شد. گاهی نیز تزاحم از توهّم منفعت یا مصلحت بوجود می‌آید. دولت اسلامی با در نظر گرفتن مبانی نظری اسلام می‌تواند با دیدی واقع‌گرایانه و بر اساس ضرورت‌های موجود، استراتژی‌ها و تاکتیک‌های مناسبی در سیاست خارجی خود در راستای حفظ منافع ملی و مصالح اسلامی تدارک ببیند.