جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خودارجاعی یا خوداستنادی قرآن، یعنی قرآن کریم در پاسخ سؤالات به خودش ارجاع می‌دهد و پاسخ سؤالات و ابهامات را می‌دهد. به عبارتی برخی مفاهیم یا نکات مبهم در قرآن با ارجاع به آیات دیگر یا سیاق آیات روشن می‌شود. الیور لیمن به نقل از مقاله استفان ویلد، نکاتی را در خودارجاعی قرآن مطرح می‌کند که در ضمن امتیاز شمردن برای قرآن، نکات مبهم و غیرقطعی را به این کتاب مقدس نسبت می‌دهد. بنابراین ضرورت دارد نظرات وی در این باره بررسی و نقد شود. در این نوشته، پژوهشگر به روش توصیف و تحلیل و ضمن صحه‌گذاشتن بر نظریه خودارجاعی، برخی نکات مطرح‌شده توسط استفان ویلد را ارزیابی کرد. باتوجه‌به ادعاهای قرآن کریم معنای روشنی را از لفظ قرآن ارائه می‌دهد و عبری‌بودن واژۀ فرقان، آسیبی به استعمال این لفظ در قرآن کریم نمی‌زند، زیرا قرآن نیز از مصادیق فرقان و روشن‌کننده حق از باطل است. همچنین روش‌های مختلف تفسیری ازجمله روش قرآن به قرآن، روش موضوعی و معناشناختی ایزوتسو، همگی دلیلی بر خودارجاعی است که توجه مفسران و دانشمندان اسلام و غرب در تفسیر قرآن را به خود جلب کرده است. بنابراین همۀ این امور نظریه خودارجاعی قرآن را از جنبۀ مثبت تقویت می‌کند، زیرا استناد و گواه‌گرفتن قرآن از آیاتش، دلیل بر حجیت آن چیز است و این استناد موجب نفی آیات و احکام آن نمی‌شود؛ بلکه آیات قرآن و گزاره‌های آن در راستای تأیید و اثبات هم قرار گرفته‌اند. این مبنا و روش تفسیری در شیوۀ تفسیری مقام معظم رهبری نیز وجود دارد. ایشان در تفسیر سورۀ حمد به کرّات با استناد به آیات قرآن، به تفسیر و تبیین معارف قرآن کریم پرداخته‌اند.

در پی جریان‌های فمینیستی و احقاق حقوق زنان، مستشرقان به بازخوانی متون مقدس دینی ازجمله قرآن و متون اسلامی پرداخته‌اند و به مباحثی همچون جایگاه و حقوق اجتماعی و سیاسی و اقتصادی زنان از قبیل: خلقت زن، قوامیت، تعدد زوجات، حجاب و... از منظر قرآن و پیامبرk پرداخته‌‌اند. گرچه اختلاف آرا بین ایشان وجود دارد؛ اما جریان فکری غالب آنان، قرآن را متنی احیاگر حقوق زنان و عاری از هرگونه نگاه جنسیتی و سلطه‌‌‌گری مردانه و تحقیرآمیز نسبت به زنان می‌داند و تلاش می‌کند تا به هر طریقی به شیوه‌های مستدل و درست یا بدون روش پژوهشی مناسب در حوزۀ دین، سایۀ سلطۀ مردان را از زنان حذف کند. مستشرقان بر این باورند که ترجمه‌ها و تفاسیر مردسالارانه با نظام تساوی جنسیتی در قرآن مخالفت دارد. آنان غالباً معتقدند که قرآن و پیامبرk با حضور زنان در همۀ ابعاد اجتماعی و سیاسی و رهبری آنان موافقند؛ اما بالاتفاق معتقدند که در قرآن آیات زیادی به حجاب اختصاص نیافته است و حجاب، برآمده از تفاسیر است. درواقع از دلایل کج‌‌فهمی برخی از آنان، دسترسی‌نداشتن به منابع و آرا عالمان شیعه است؛ لذا تبیین برخی آرا عالمان همچون اندیشه‌‌های بلند مقام معظم رهبری ضروری به نظر می‌رسد. وی با نگاهی کریمانه به زن معتقد است، اسلام متناسب با سرشت انسان، زن را ریحانه و مرد را قوام نامیده و این به‌معنای فرو‌‌دستی زنان نیست؛ بلکه در زندگی رفاقت و تشریک مساعی لازم بوده و باید حد اعتدال را رعایت کرد. همچنین وی قائل به حقوق مالی مستقل زنان و معتقد به ضرورت حضور فعال زنان در همه ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی، علمی و... است، البته با حفظ حجاب بوده و حجاب را موجب صیانت و عامل حفظ کرامت زنان ـ نه نشانه عقب‌‌افتادگی آنان ـ می‌‌داند. معظم له مخالف چندهمسری و قائل به تغییر و بازنگری در برخی نگاه‌‌های فقهی در حوزه زنان است؛ بنابراین آشنایی با این نظرات می‌‌تواند بسیاری از ابهامات دربارۀ نگرش اسلام به زنان را بزداید. این مقاله که به روش توصیفی ـ تحلیلی نگاشته شده است، ضمن تبیین و نقد آرا مستشرقان، نظرات رهبر معظم انقلاب را به‌عنوان فصل‌‌الخطاب و مصحح آرا بیان می‌‌کند.

جایگاه ارزشی زن در دین اسلام، جایگاه والایی است که اهمیت آن در منابع اسلامی، خصوصاً قرآن ذکر شده است. اندیشه‌های قرآنی امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) نیز در حوزه نظام ارزش زنان، به‌عنوان یک مفسر و اندیشمند و رهبر مسلمانان شیعی در جهان تشیع حائز اهمیت است؛ اما یکی از مسائل چالشی و بحث‌برانگیر در جوامع بشری که در غرب و شرق مطرح است، جایگاه زن و حقوق و اختیارات اوست؛ بنابراین تبیین جایگاه ارزشی زن در اسلام و قرآن در مقابل جایگاه زن در فرهنگ غرب با تکیه بر آراء مستشرقان و اندیشه قرآنی امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، دارای اهمیت فراوانی در جهت احیای جایگاه واقعی زن در جوامع بشری دارد. پژوهش حاضر نیز با روش توصیفی ـ تحلیلی و با هدف تبیین جایگاه ارزشی زن در اسلام و فرهنگ غرب، با تکیه برآراء برخی مستشرقان و اندیشه قرآنی مقام معظم رهبری «مدظله‌العالی» انجام گرفته است. یافته‌های پژوهش حاضر عبارت‌اند از: 1. تساوی و برابری در اصل و خلقت در اسلام و تطبیق آن با فرهنگ غرب؛ 2. تساوی در حقوق انسانی در اسلام و تطبیق آن با فرهنگ غرب؛ 3.تساوی در نظام ارزشی و هدایت‌پذیری در اسلام و تطبیق آن با فرهنگ غرب.

موضوع سیاست خارجی به‌طور عام و اصول سیاست خارجی به‌طور خاص، در آموزه‌های قرآن کریم قابل پی‌جویی است؛ از این‌رو می‌توان آنچه امروزه در سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی دنبال می‌شود را با آیات قرآن کریم سنجید. در این پژوهش با استفاده از روش‌های تحلیل محتوا و معنی‌شناسی،اصل «حکمت» در اندیشه سیاسی و قرآنی آیت‌الله خامنه‌ای مبنای تحلیل و تبیین قرار گرفته است.نخست پس از تحلیل اصل حکمت در قرآن و گردآوری مقولات و مؤلفه‌های این اصل، در گام پسین، آنها را با مقولات و نتایج حاصل از بیانات آیت‌الله خامنه‌ای مقایسه کرده، شباهت‌ها، تفاوت‌ها و میزان تناظر آن‌ها سنجیده شده است. بر اساس یافته‌های پژوهش، حکمت قرآنی و حکمت در سیاست خارجی در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای جدای از یکدیگر نیستند؛ زیرا کسی که بهره‌ای از حکمت قرآنی داشته باشد، اندیشه او مستحکم می‌شود و چنین کسی در سیاست خارجی بر اساس خِرَد عمل می‌کند نه بر اساس احساسات. همچنین فرد حکیم از نظر قرآن، حقایق عالم را درک می‌کند و به مصالح و منافع آگاه است و مسلماً چنین کسی در سیاست خارجی به منافع و شرایط لازم و بهره‌هایی که باید از رابطه با دنیا گرفت، آگاه است.

قرآن کلید نجات انسان و تقرب به خداوند است. این‌ پژوهش به تبیین الگوی راهبردی حفظ قرآن کریم در‌اندیشه ‌آیت‌الله ‌خامنه‌ای پرداخته و عوامل موثر و بسترساز و نیز چشم‌انداز‌اندیشه‏های ایشان را بررسی نماید.‌ این‌ پژوهش به‌ صورت کیفی به روش داده‌بنیاد متنی است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عوامل موثر بر حفظ عبارت‌اند از: اعتقاد و باور به وعده‌های قرآن و اعتقاد به نجات و هدایت به‌واسطه قرآن، تهذیب و طهارت،آغاز حفظ از زمان کودکی، استفاده از زمان و فرصت جوانی برای حفظ، تشویق خانواده، تلاوت مستمر از جمله بسترها و زمینه‌‌هایی است که در کلام مقام معظم رهبری کمک و یاری‌دهنده به حفظ قرآن است. ترویج تجلیل از قهرمانان قرآنی، تشویق به حفظ قرآن از دبستان، اهمیت‌دادن به امر حفظ، اعطای درجات خاص به حافظان قرآن، کاربردی‌کردن حفظ آیات از جمله راهبردها و روش‌های حفظ هستند؛ از جمله موانع فراموشی آیات، پرکردن ذهن بچه‌‌ها با اعداد رایانه‌ای و سن پیری است؛ پیامدها عبارت‌اند از: رسیدن به رشد و تعالی و معارف عالی، رسیدن به تدبر، تشخیص حرف درست از نادرست، آسان‌خوانی قرآن، فکر و عمل قرآنی‌ داشتن، انس با قرآن، هدایت به‌سوی نور و چشم‌اندازی که مقام معظم رهبری ترسیم نمودند عبارت است از: شکوفایی قرآنی، حاکم‌‌شدن فرهنگ قرآنی، رسیدن به ده میلیون حافظ قرآن.

بر اساس آموزه های دینی، قرائت قرآن کریم تأثیرات مختلفی در ابعاد گوناگون زندگی انسان بر جای می‌گذارد. کشف و استنباط این تأثیرات از منابع دینی نقش مهمی در گسترش و فرهنگ سازی امر قرائت در میان جامعه دارد. از عالمان بزرگ اسلامی که هم به گسترش فرهنگ قرائت قرآن در جامعه و هم کشف تأثیرات قرائت قرآن اهتمام ویژه ای دارد، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است. ایشان در سخنرانی‌ها و جلسات متعددی که در طول رهبری خود با جامعه قرآنی داشتند، اهمیت ویژه‌ای به قرائت داده‌اند و قرائت مطلوب در تراز اسلامی را معرفی و برای آن معیارها و آثار فردی و اجتماعی برشمرده‌اند که در این مقاله با روش اسنادی با شیوۀ تحلیلی و توصیفی، تأثیر قرائت قرآن در زندگی انسان از منظر امام خامنه‌ای مورد بررسی قرار گرفته است. از دستاوردهای تحقیق این است که از نظر ایشان قرائت احسن، قرائتی است که در آن هم خود فرد تأثیر بپذیرد و هم قرائتش بر مستمعان اثربخش باشد. «خضوع و خشوع دل‌ها»، «انس بیشتر با قرآن»، «تعمیق روح معنوی»، «امداد به‌اندیشه»، «بصیرت افزایی»، «سعادت دنیوی و اخروی انسان» و «افزایش ایمان» از جمله آثار فردی و «رفع مشکلات و معظلات اجتماعی»، «زمینه‌سازی جهت اجرای آموزه‌های قرآنی»، «جذب غیر مسلمانان» و «اتحاد ممالک اسلامی» از جمله آثار اجتماعی قرائت تأثیرگذار است

تلاوت قرآن، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار معرفی و ترویج دین اسلام، همواره مورد نظر پیامبر اکرمk و امامان معصومb بوده است. آثار مختلف و ارزشمند دنیوی و اخروی بر تلاوت قرآن کریم مترتّب شده که توجه خاص به موضوع تلاوت را ضروری می‌نماید. آثار مختلفی که بخشی از آنها در خود قرآن و بخشی نیز در روایات بیان شده است؛ مانند: إنذار، تذکّر، خارج‌شدن از تاریکی‌ها به‌سوی نورِ هدایت و رشد. همچنین تلاوت قرآن در ایجاد ایمان و اشتیاق دینی و خشوع و خشیت و نیز در افزایش درجات آنها نقش بسزایی دارد. از منظر آیات، تلاوت قرآن در زمینه ایمان، آثاری همچون: ازدیاد ایمان، اطمینان قلب، بکاء و سجده دارد. مقام معظم رهبری در بیانات مختلف خود به‌ویژه در آخرین محفل انس با قرآن، بر مسئله اثرگذاری تلاوت بر مخاطب تأکید فرموده و این امر را لازم شمردند و قاری قرآن را پیام‌‌آور و رسانندۀ پیام خدای متعال به مستمع معرفی کردند. در این‌ پژوهش، بخشی از آثار شگفت‌آور تلاوت قرآن که در خود قرآن آمده برشمرده شده است و همچنین با تکیه بر بیانات مقام معظم رهبری، اثربخشی تلاوت مورد توجه قرار گرفته است. روش این تحقیق، توصیفی تحلیلی است و داده‌های این‌ پژوهش که بر منابع اصیل دینی همچون قرآن و تفسیر تکیه دارد، پس از جمع‌آوری، طبقه‌بندی و تجزیه و تحلیل شده است.

قرآن منبع اصلی دین، ایمان و فرهنگ معنی‌بخش زندگی مادی و معنوی انسان‌ است. آنچه اهمیت دارد فهمیدن معنای آیات آن در همه ادوار و مخصوصا در عصر امروزی است؛ هرچقدر انسان در عصر امروزی از مفهوم و ترجمه قرآن آگاهی بیشتری یابد از آثار و برکات آن و به‌ویژه از فهم بیشتر بهره‌مند می‌شود و برعکس اگر کسی از قرآن چیزی نفهمد به همان‌اندازه نیز از هدایت و آثار و برکات قرآن بی‌بهره می‌ماند. قرآن کریم جامع‏ترین و ارزنده‏ترین منبع ناب اسلامی در جهت هدایت و سعادت انسان است که از دیدگاه دانشمندان ترجمه در فهم و درک قرآن حائز اهمیت است. قرآن کریم پس از خدای سبحان از هر چیزی برتر است.‌ نقش ترجمه در فهم قرآن از منظر‌اندیشمندان پژوهش انجام گیرد؛ به روش توصیفی ـ تحلیلی پژوهشی در خصوص نقش ترجمه در فهم قرآن از منظر‌اندیشمندان با تأکید بر دیدگاه امام خامنه‌ای انجام گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهدکه «ترجمه» ناظر بر توجه به سیاق و قرائت آموزه‌های وحیانی موجب تأثیرگذاری در حوزه فهم کتاب آسمانی، انس با کتاب خدا، درک موعظۀ الهی و توجه خاص به معانی بنیادین در قالب کلمات کلیدی و محوری قرآن از دیدگاه مقام معظم رهبری و پاره‌ای از‌اندیشمندان اسلامی می‌گردد.

یکی از مهم‌ترین مسائل مرتبط با قرآن کریم، انس با قرآن کریم است. از نگاه احادیث، بهترین گروه‌‌ برای شروع انس با قرآن‌‌، جوانان و نوجوانان هستند. گروه هدف مقاله حاضر نیز جوانان است. نوشتار حاضر، راهکارهای برخورداری هرچه بیشتر از قرآن را در زندگی جوانان از منظر مقام معظم رهبری (مدظله العالی) ارائه می‌دهد و بر راهکارهای معنوی، مدیریتی، معرفتی (آموزشی)، انگیزشی تأکید بسیار دارد. پژوهش پیش رو با استفاده از روش کتابخانه‌ای و با نگاه توصیفی - تحلیلی و عنایت به دیدگاه مقام معظم رهبری و استناد به آیات و روایات به ارائه راهکارهای انس جوانان با قرآن کریم می‌پردازد. نتایج حاکی از این مقاله نشان می‌دهد: استعانت از خداوند متعال، مداومت بر یاد خداوند، خلوص نیت و تزکیه نفس از راهکارهای معنوی در بیانات مقام معظم رهبری برای مأنوس‌شدن جوانان با قرآن کریم است. مدیریت و برنامه‌ریزی برای تلاوت روزانه آیات و استماع آنها، برنامه‌ریزی برای حفظ قرآن و مدیریت اوقات فراغت و همراه‌داشتن قرآن کریم نیز از دیگر کارهای مدیریتی ارائه‌شده در سخنان ایشان است. در حوزۀ آموزشی، فراگیری قرائت صحیح و مفاهیم قرآن، مطالعه و شناخت تفسیر سور قرآنی، فراگیری تدبر و فهم آیات، شناخت فوائد انس با قرآن از رهنمودهای دیگر معظم له بوده و همچنین توجه و تدبر به جنبه‌های مختلف زیباشناسی قرآن، همنشینی با شخصیت‌های مأنوس قرآنی، کاربردی‌کردن و عمل به آموزه‌های قرآنی، شرکت در محافل قرآنی از راهکارهای انگیزشی مقام معظم رهبری برای ترغیب جوانان به قرآن کریم است.

ادیان ابراهیمی با داشتن کتب آسمانی چون تورات و انجیل در جوامع مسیحی -یهودی و همچنین قرآن در جامعه مسلمین، ادعای هدایت،سعادت و کمال بشریت را دارند تا کارایی ادیان آسمانی را در ساحت بشری به ظهور برسانند ،بر طبق آموزه های کتب آسمانی ،چه در سطح فردی و چه در سطوح اجتماعی تاثیرات عمیقی چون"معنوی،عاطفی ،اخلاقی و اجتماعی " را می‌توان رهگیری نمود،این مقاله ضمن پرداختن به تاثیرات فردی و اجتماعی تورات و انجیل ،تلاش نموده است با رجوع به بیانات امام‌ خامنه‌ای آثار انس با قرآن را تحلیل نماید. نویسنده در بررسی خود با رویکرد توصیفی _ تحلیلی با هدف تشریح این مطالب سعی نموده ضمن پردازش مختصری به تاثیرات خوانش تورات وانجیل؛تاثیر انس با قرآن از دیدگاه امام خامنه‌ای را مورد پژوهش قرار دهد. نتایج و یافته‌های این‌ پژوهش بیانگر آن است أنس با قرآن آثار فردی و اجتماعی دارد؛ از جمله آثار فردی آن عبارت‌اند از: قرب الهی،‌ أنس پیوسته با قرآن، تنها راه نجات و سعادت؛ أنس با قرآن، نوید بخش حیات طیّبه و از آثار اجتماعی می‌توان به افزایش معرفت عمومی‌کشور، عفّت عمومی، بیداری اسلامی، پیروزی در برابر ابر قدرت‌ها و.... اشاره نمود.